Türk xalqları tarixi kafedrası 25 Azərbaycanda

Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 
148
 
kələrin inikası olan yerli və regional təhlükələrin aradan qaldırılma-
sı  nəzərdə  tutulmalıdır.  Cənubi  Qafqaz  bu  ərazidə  yaşayan,  dilin-
dən,  dinindən,  irqindən,  etnik  mənsubiyyətindən  asılı  olmayaraq 
hər bir kəsin ümumi evidir. 
Cənubi  Qafqaz  regionu  Türkiyənin  geosiyasi,  geoiqtisadi  və 
hərbi-geostrateji maraqlarının birbaşa təmsil olunduğu bölgə hesab 
olunur. Postsovet dönəmdə, Rusiya və İranla rəqabətə rəğmən, Tür-
kiyə regiondakı müttəfiqləri Azərbaycan və Gürcüstanla təhlükəsiz-
lik sahəsində, hərbi-geostrateji tərəfdaşlığının möhkəmlənməsi  yö-
nündə ciddi addımlar atmağa nail olmuşdur. NATO-nun "Sülh na-
minə tərəfdaşlıq" proqramı çərçivəsində hər iki dövlətlə əməkdaşlı-
ğa nail olmuş, 2002-ci ildə "hərbi əməkdaşlıq, silah qaçaqmalçılığı, 
sərhəd pozuculuğu, narkotik maddələrin dövriyyəsi və transmilli ci-
nayətkarlığa qarşı birgə mübarizə" haqqında, 2007-ci ildə isə "təh-
lükəsizlik  sahəsində  regional  əməkdaşlıq"  müqavilələri,  bunlardan 
başqa  bir  neçə  iqtisadi  layihə  çərçivəsində  əməkdaşlıq  haqda  sa-
zişlər imzalamışdır. Bütün bunlar regionun üç dövləti arasında sər-
həd-keçid rejimi, nəqliyyat-tranzut təhlükəsizliyi və transmilli cina-
yətkarlıqla mübarizə sahəsində milli fəaliyyətlərin əlaqələndirilmə-
sini təmin etmişdir. Bundan başqa, bölgədə həyata keçirilən beynəl-
xalq iqtisadi layihələrdə iştirakı ilə Avropanın Rusiyanın enerji ası-
lılığından  azaldılması istiqamətində  fəaliyyəti ilə  onların da təhlü-
kəsizliyinə dəstək vermişdir. 
Lakin  son  illərdə  baş  verən  hadisələrdən  sonra,  Türkiyənin 
hazırkı geosiyasi davranışının "ABŞ-ın Avrasiyada yürütdüyü prin-
sipsiz siyasət"dən doğan  "qeyri-sabit və qütblərarası vurnuxma si-
yasəti"  olduğu  haqda  fikirlər  irəli  sürülməyə  başlanıb.  Məsələn, 
2010-cu ilin oktyabr ayında Türkiyənin qəbul etdiyi yeni Milli Təh-
lükəsizlik konsepsiyasında İran, İraq, Suriya, Yunanıstan və Ermə-
nistanın  bu  ölkənin  xarici  təhlükə  mənbələri  siyahısından  çıxarıl-
masını, keçmiş hərbi-siyasi tərəfdaşı hesab olunan İsraili xarici təh-
lükə, Rusiyanı isə xarici tərəfdaş ölkələr sırasına aid etməsini həmin 
yanaşmanın  nümunəsi  kimi  qiymətləndirilir.  Bu  siyasət  həm  də 
ABŞ-ın  və  NATO-nun  qeyri-müəyyən  mövqeyi  nəticəsində  Rusi-
yanın onların müttəfi olan Türkiyəni öz regional geosiyasi tərəfdaş-

---

Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 
149
 
ları sırasına daxil etməsi, başqa sözlə Rusiya xarici siyasət strategi-
yasının qələbəsi kimi də təqdim edilir. Bu dəyişikliyin davamı ola-
raq isə, Türkiyənin Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyanı Rusiyanın 
öhdəsinə  buraxaraq,  Yaxın  və  Orta  Şərqdə,  Afrikada,  bütövlükdə 
müsəlman  dünyasında  daha  fəal  geosiyasət  yürüdəcəyi  ilə  bağlı 
proqnozlar verilir. 
ƏDƏBİYYAT 
1. Ali Hasanov. (6 iyun 2012). Türkiye'nin Güney Kafkasya Politi-
kasi ve Azerbaycan'in Jeostratejik Çikarları. (Online). Mənbə: 
http://az.strategiya.az/old/?m=xeber&id=1033 [Baxılıb: 28 aprel 
2017]. 
2. Cavid Əlisgəndərli. Cənubi Qafqazda nüvə təhlükəsizliyi proble-
mi // Tarix və onun problemləri, 2012, №3, s.139-146. 
http://static.bsu.az/w8/Tarix%20ve%20onun%20problem/2012%20
%203/139-146.pdf [Baxılıb: 28 aprel 2017]. 
3. Cənnətxan Eyvazov. Qara dəniz - Xəzər regionu və Türkiyənin 
milli maraqları // Strateji təhlil, №1(2) Aprel – İyun 2011, Baku, 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji 
Araşdırmalar Mərkəzi, s.211-222. 
4. Diba Nigar Göksel, Zaur Shiriyev. The Geopolitical Scene of the 
Caucasus: A Decade of Perspectives. Istanbul, 2013. – p.386. 
5. Джаннатхан Эйвазов. Безопасность Кавказа и стабиль-
ность развития Азербайджанской Республики. Баку, Изда-
тельство «Нурлан», 2004. – 357 стр. 
6. Əli Həsənov. (29 mart 2013). Xəzər – Qara dəniz hövzəsi və Cə-
nubi Qafqazın regional təhlükəsizlik mühiti: hərbi bloklaşma real-
lıqları və proqnozları, geostrateji güclərin təsnifatı. (Online). 
Mənbə: http://az.strategiya.az/old/?m=xeber&id=12810 [Baxılıb: 
28 aprel 2017]. 
7. Əli Həsənov. (1 iyun 2013). Rusiyanın ABŞ, NATO və Avropa 
Birliyi ilə münasibətləri, onun Cənubi Qafqaz və Azərbaycanın 
geosiyasi mövqelərinə, regional təhlükəsizliyinə təsiri. (Online). 
Mənbə: http://az.strategiya.az/old/?m=xeber&id=17006 [Baxılıb: 
28 aprel 2017]. 

---

Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 
150
 
8. Əli Həsənov. (1 iyun 2013). Türkiyənin Xəzər-Qara dəniz hövzə-
si və Cənubi Qafqazın təhlükəsizlik arxitekturasına yanaşması, 
Azərbaycanın geostrateji maraqları. (Online). Mənbə: 
http://az.strategiya.az/old/?m=xeber&id=11716 [Baxılıb: 28 aprel 
2017]. 
9. Əli Həsənov. (27 iyul 2012). Türkiye’nin Güney Kafkasyadakı 
yeni güvenlik yaklaşımları ve Azerbaycan’ın Jeostratejik Çıkarları. 
(Online). Mənbə: http://az.strategiya.az/old/?m=xeber&id=1764 
[Baxılıb: 28 aprel 2017]. 
10. Gulmira Rzayeva. Natural Gas in the Turkish Domestic Energy 
Market: Policies and Callenges. The Oxford Institute for Energy 
Studies, OIES Paper: NG 82. February 2014. – p.71 (Online). 
Mənbə: https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-
content/uploads/2014/02/NG-82.pdf [Baxılıb: 28 aprel 2017]. 
11. Gulshan Pashayeva. The Southern Caucasus: in search of a 
balance between Russia and the West // The Caucasus & Globaliza-
tion, Volume 4, Issue 3-4, 2010, p.15-13. (Online). Mənbə: 
http://www.ca-c.org/c-g/2010/journal_eng/c-g-3-4/02.shtml 
[Baxılıb: 28 aprel 2017]. 
12. Г.Пашаева. Европейская безопасность и нерегулированные 
конфликты на Южном Кавказе. Вестник МГИМО-Универси-
тета, Москва, №6(15), 2010, стр.46-52. (Онлайн). Источник: 
http://www.vestnik.mgimo.ru/sites/default/files/vestnik/2010-15-
6.pdf [Baxılıb: 28 aprel 2017]. 
13. Hatəm Cabbarlı. (17 avqust 2012). Cənubi Qafqazda təhlükəsiz-
lik təşkilatları layihələri. ATSAM. (Online). Mənbə: 
http://atsam.org.az/c%C9%99nubi-qafqazda-
t%C9%99hluk%C9%99sizlik-t%C9%99skilatlari-
layih%C9%99l%C9%99ri/ [Baxılıb: 28 aprel 2017]. 
14. İradə Hüseynova. Qafqazda regional təhlükəsizlik məsələsinə 
dair / “NATO-nun yeni strateji konsepsiyası və Cənubi Qafqazda 
təhlükəsizlik çağırışları”. Beynəlxalq konfrans. 18 dekabr 2013. 
http://news.milli.az/politics/233923.html [Baxılıb: 28 aprel 2017]. 
15. Jannatkhan Eyvazov. The Regional Security System in the Post-
soviet Space: Political Structure, Environment and Transitivity // 

---