Türk xalqları tarixi kafedrası – 25
Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri
153
A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunda elmi axtarışlarını davam
etdirməsi, Yaxın və Orta Şərq Xalqları İnstitutunda orta əsrlər
tarixi
şöbəsinin rəhbəri olduğu müddətdə elmi fəaliyyəti, Şərqşünaslıq
İnstitutunun direktoru vəzifəsində çalışdığı müddətdə elmi tədqiqat-
larına diqqət çəkilməklə, nəinki Azərbaycan tarixşünaslığındakı
mövqeyi, eyni zamanda dünya tarixşünaslığına verdiyi töhfələr də-
yərləndiriləcəkdir. Tezisdə Ziya Bünyadovun yaradıcılığında müx-
təlif dillərdə tədqiq olunan çoxsaylı mənbələrin dərindən tədqiqi,
şovinist erməni tarixçilərinin saxtakarlıq cəhdlərinə qarşı vicdanlı
alim mövqeyindən ardıcıl mübarizəsi və onları ifşa etməsi vurğu-
lanacaqdır. Azərbaycan və Yaxın Şərq tarixinin məhsuldar tədqi-
qatçılarından olmuş alimin “Azərbaycan VII-IX əsrlərdə”, “Xa-
rəzmşahlar dövləti”, “Atabəylər dövləti” kimi əsərləri tarixşünas-
lığın klassik nümunələrindəndir. O, Azərbaycan xalqının tarixinə
dair onlarca naməlum qaynağı tapıb müqəddimə, izah və lüğətlərlə
nəşr etdirmişdir. Ziya Bünyadov orta əsrlər tarixi və mənbəşünaslıq
üzrə tanınmış bir tədqiqatçı kimi türk, ərəb, fars, rus, gürcü, alban
və Qərbi Avropa mənbələrindən geniş istifadə yolu ilə elmi araşdır-
malara az öyrənilmiş yazılı abidələri cəlb edirdi. Ziya Bünyadovun
elmi yaradıcılığının üç əsas istiqaməti aydınlaşdırmaqla, onun me-
diovistika sahəsindəki xidmətlərinə də önəm veriləcək, müxtəlif
mənbələrin tərcüməsi sahəsindəki xidmətləri də dəyərləndiriləcək-
dir. Akademik Ziya Bünyadovun qələmindən çıxan 300-dən çox
elmi əsərin hər biri onun geniş erudisyasını, hədsiz işgüzarlığını və
böyük tədqiqatçılıq qabiliyyətini nümayiş etdirir. Görkəmli alimin
orta əsr yaşayış məntəqələrinin dəqiqləşdirilməsinə, Azərbaycan
qonşu ölkələrlə tarixi əlaqələrinə dair mühüm faktların xarakteris-
tikasına həsr olunmuş yazıları, habelə tibb, seysmologiya və astro-
nomiyaya dair orta əsr ərəb mənbələrindəki məlumatların aşkara
çıxarılıb elmə gətirilməsi sahəsindəki səyi gərgin əməyin və dəqiq
tədqiqatçılıq metodunun məhsuludur. Ziya Bünyadov həmçinin,
tarix elminin kommunist ideologiyası və totalitarizm buxovlarından
xilas olması məqsədinə ardıcıl surətdə xidmət edən bir alim olmuş-
dur. O, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tarixi ilə, bolşevizm ter-
roru və siyasi repressiyaların qurbanları ilə bağlı olaraq bir neçə