Türk xalqları tarixi kafedrası 25 Azərbaycanda
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 178 rini səciyyələndirən cəhətlər, onun ən çətin tarixi bir dövrdə və ən çətin bir strateji mövqedə yerləşməsi idi. Bir tərəfdə yeni çiçəklə- nən və İslam dininə əsaslanan Ərəb Xilafəti, o biri tərəfdə xristian- lığı başlıca dəyərə çevirmiş Bizans imperiyası, digər tərəfdə isə Zərdüşt dininə sitayiş edən Sasani imperiyası yerləşirdi. Hər üç im- periyada müxtəlif dinə sitayiş edən insanlar dini təziqlərə və təqib- lərə məruz qalmış və həmin dövrdə hamısının üz tuta biləcəyi ye- ganə məkan “Barış Yurdu” olan Xəzər Xaqanlığı olmuşdur.Bu gün tolerantlıq və multikulturalizm adlandırılan nəsnələr tarixən Xəzər türklərinin həyat tərzi olmuşdur. İbn Fazlan öz Səyahətnaməsində Xəzər Xaqanlığının əhalisi- nin mehriban və xoşxasiyyətli insanlar olduğunu qeyd edir. Məhz bu səbəblərdən idi ki, buraya dini zorakılıqda əziyyət çəkən insan- lar axışıb gəlirdilər. Burada tam bir tolerantlıq höküm sürürdü. Bir çox yerlərdə təqiblərə məruz qalan bütün yəhudilər demək olar ki, buraya üz tuturdu. Xəzərlərin bu dini mənimsədikləri tarix və yəhu- dilərin ilk olaraq nə vaxt və haradan bu bölgəyə gəldikləri haqda mənbələrdə fərqli tarixlər mövcuddur. İbrani qaynaqlarına görə bu tarix 8-ci əsrin ilk illəridir. Ərəb tarixçisi əl-Məsudi isə bu tarixin Xəlifə Harun ər-Rəşidin (786-809) zamanında olduğunu qeyd edir. Yəhudilər 730-740-cı illərdə həm Bizansda, həm də islam ölkəsin- də təqiblərə məruz qaldıqları üçün Qafqazdan keçərək xəzərlərə sı- ğınmışlar. Bizans imperatoru III leonun bütün yəhudilərin xristian- laşmasını əmr etməsindən sonra öz dinlərinə sadiq qalmağı hər şey- dən üstün tutan yəhudilər Xəzər imperiyasına sığınmışlar. Yəhudi- lər təkcə Bizansdan deyil, o cümlədən, Ərəb xilafətindən və Sasani- lərdən qaçıb buraya gəlirdilər. Bu isə bir daha Xəzərlərin tolerant olmasının əyani təzahürü idi. Yaşadığımız bölgədə də Xəzər adı ilə bağlı bir çox toponim- lərə rast gəlmək mümkündür. Xəzərlərin bu torpağa gəlişi 192-213- cü illərə təsadüf edir. Dağlıq Qarabağda Xəzərdağ, Ordubad rayo- nunda Xəzəryurd, Ararat vadisində Xəzərqlux (ermənicə qlux “tə- pə” deməkdir) və başqa toponimlər məhz həmin əsrlərdə xəzərlərin oralarda məsgunlaşması ilə bağlıdı. Xəzərlərin kəbər tayfasının adı Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 179 ilə bağlı (Azərbaycanda Kəbirli toponimləri onunla bağlıdır). Şərur –Dərələyaz mahalında keçən əsrdə Kəbirli kəndi də vardı. Məşhur rus tarixçisi L.N.Qumilyov da Xəzərlərin bütün din- lərə qarşı tolerant olduğunu bildirmişdir. Əsərini burada yazdığını bildirən ərəb mütəfəkkiri əl-İdrisinin Xəzərlərin tolerantlığına dair fikirlər bildirməsi isə həmin dövrdə Xəzər tolerantlığının müzakirə predmenti olmasının göstəricisidir. Xəzərlər ədalət və tolerantlığı ilə şöhrət qazanmışdılar. Xəzər ölkəsində kilsə, məscid və senaqoqlar yan-yana yerlə- şirdi.Həmin dövr üçün bu cür hallar xarakterik deyildi. Bütün dinlə- rə bərabərhüquqlu azadlıqlar verilmişdi. Hər millət öz dilində iba- dət edə bilərdi.Bütün dinlər rahat şəkildə öz misyonerlik fəaliyyəti vasitəsilə öz dinlərini təbliğ edə bilərdi. Bu gün Azərbaycanın tolerantlıq və multikulturalizm modeli dünya arenasına nümunə kimi təqdim olunur. Dünyada insan ami- linə qarşı yönələn xoşagəlməz hadisələrin baş verdiyi bir zamanda Azərbaycanın bütün dünyaya barış mesajları olan, ümümbəşəri dəyər sayılan multikulturalizm nümayişi qloballaşan dünyada Azər- baycanın sülhə çağırışı və barışa olan töhvəsidir. ƏDƏBİYYAT 1. Azərbaycan yəhudilərin rahat və təhlükəsiz yaşadığı ölkədir. “Azərbaycan qəzeti”, 2006-cı il 17 may, s.3. 2. Avcıoğlu Doğan. Türklerin Tarihi, C-1, İstanbul, 1986. 3. Gömeç Saadettin. Eski Türk inancı üzerine bir özet. Ankara, 2003. 4. H.Əliyev Fondu. “Azərbaycan” kitabı. Nəşriyyat Meqa-Basım. 2009. 5. Mehriban Əliyeva. Xoş niyyət. Bakı. 2014. _________________________ Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 180 Füzuli RAMAZANOV Bakı Dövlət Universiteti, SABAH qrupu IV kurs tələbəsi E-mail: fizuli.ramazanov.92@mail.ru OSMANLI DÖVLƏTİNİN YARADILIŞI HAQQINDA Açar sözlər: Qayılar, Ərtoğrul Qazi, Osman Qazi, Osmanlı dövləti- nin yaradılışı Elmi rəhbər: Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Sevinc RUİNTƏN Bakı Dövlət Universitetinin dosenti Orta çağ dönəmində yaradılmış ən qüdrətli dövlətlərindən biri olan Osmanlı – qövm-kökən etibarilə türk, dini baxış etibarilə islam ünsürlərini özündə ehtiva edərək formalaşan tipik şərq (türk – is- lam) dövlətidir. VII əsr hökm sürmüş Osmanlı dövləti tarixin artan inkişaf mərhələrində Asiya, Avropa və Afrika qitələrinin ictimai- siyasi həyatlarında baş vermiş hadisələrində mühüm rol oynamış- dır. Bu baxımdan da, Osmanlı tarixinin araşdırılması və tədqiqi Şərq tədqiqatçıları qədər, Qərb tarixçi və araşdırmaçıların da daim diqqət mərkəzində olmuşdur. Xüsusən də Xaçlı yürüşlərinin və Monqol basqınlarının davam etdiyi bir dönəmdə Anadolu Səlcuqlu dövlətinin çökməsi və bu ərəfədə Səlcuqlu dövlətinin ana təməlləri üzrində yeni bir türk xanədanlığının yaradılışı. Osmanlı dövlətinin yaradılışı baxımından Azərbaycan tarixşünaslığında araşdırılımış xüsusi bir tədqiqat əsəri yoxdur. Buna görə də Türk xalqları tarixi- nin Erkən Osmanlı dövrünün tədrisi ilə bağlı bir boşluq sezilir. Dövlətin yaradılması araşdırılarkən düşünürəm ki, Anadolu- nun XI – XIII əsrlər tarixi üzərində durmaq lazımdır. Hansı ki bu coğrafi alana yayqın oğuz-türkmən köçləri məhz bu dönəmdə baş verdi və Oğuz-türkmən köçləri ilə Anadolunun türkləşməsi yaşandı. Osmanlı dövlətini yaradanalarda bu köçərlərdə yer almış Oğuzların qayı boyudur. Qayı “güc və qüdrət” deməkdir. Qayılar Oğuzların sağ qolunda yer olan Bozoxların, Günxan qolunun ən böyük boyu- Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|