Türk xalqlarinin mərasim sistemiNDƏ novruzun yeri
Yüklə 6,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
lüteranlar Qriqorian t əqviminə müqavimət göstərdilər. Əvvəllər İngiltərədə yeni ili 25 martda qeyd edirdilər. 1751-ci ildən isə yanvarın 1-ə keçirdilər. Xristianların əsas dərdi Pasxa bayramının yerinin dəqiq mü əyyənləşdirilməsi idi. Bunun üçün də İisus Xristosun doğum tarixini d əqiqləşdirmək lazım idi. Maraqlıdır ki, xristianlar beş əsrdən artıq nəinki təqvimsiz yaşayıblar, hətta Xristosun doğum tarixi ilə də bağlı heç bir təsəvvürləri olmayıb. Nəhayət, Roma monaxı Donisiy Malıy mifik bir rəqəm ortaya qoydu v əbu rəqəmin meydana çıxmasını onunla bağladı ki, İisus 30 yaşında çarmıxa çəkilib və sonra dirilib. Onun dirildiyi gün də martın 25-də keçirilirdi. Bəlli hesablamalardan sonra Dionisiy bu q ərara gəldi ki, İisus Xristos bizim eranın 31-ci ilinin mart ayının 25-də dünyaya gəlib... Dionisiyin Xristosun doğum tarixi kimi müəyyən etdiyi r əqəmə münasibətini bildirən S.İ.Seleşnikov yazır: “Mifik Xristosun doğum tarixini müəyyənləşdirmək cəhdinin ağılsızlığı o qədər aydın idi ki, din xadimlərinin bir çoxu bunu etiraf etm ək məcburiyyətində idilər” [116, s.50]. Belə ki, 1899- cu ild ə Rusiyada təqvim islahatı ilə bağlı Rusiya Astronomiya C əmiyyəti yanında yaradılmış Komissiyanın iclasında xristian tarix hesabı məsələsi qalxanda, müqəddəs sinodun nümay əndəsi V.V.Bolotov bəyan edir: “Yaxşısı budur Komissiyanın öz seçimini edə biləcəyi dövr siyahıdan çıxardılsın. Elmi cəhətdən Xristosun doğum tarixini (nəinki ayını və gününü, heç ilini də) müəyyənləşdirmək mümkün de yil... Aydındır ki, elm Xristosun dəqiq doğum ilinin təyin olunmasını heç arzulaya da bilməz”. S.İ.Seleşnikovun nəticəsi daha s ərtdir: “... elm çoxdan sübut edib ki, Xristos deyilən bir 20 k əs heç vaxt olmayıb və o uydurma, mifik bir şəxsdir” [116, s.51]. Qeyd etdiyimiz kimi, h ətta xristianların özlərinin belə şübhə ilə yanaşdıqları “Miladi tarix” deyilən və guya “Xristosun doğum günündən” baş alan bu təqvim uzun illər q əbul olunmadı, hətta X əsrdə Roma papasının müxtəlif aktlarında istifadə olunsa da, yalnız XV əsrdən bu təqvim burada qüvv əyə mindi. Lakin Xristosun doğum tarixi şübhəli olduğundan “dünyanın yaranışı” ilə bağlı tarixi də işlədirdilər. “Avropa xalqları ilə müqavilə və traktatlarda razılıq olsun” b əhanəsilə I Pyotr “dünyanın yaradılışından” hesab- lanan 7208- ci ili “Xristosun doğum tarixindən” hesablanan 1700-cü ill ə əvəz etdi və bunu 15 dekabr 1699-cu ildə Moskvada Qızıl Meydanda car çəkdirdi. Çarın bu yeni əmrilə 31 dekabr 7208-ci ild ən sonraki tarix 1 yanvar 1700- cü il elan edildi. Q ədim slavyanlarda il təxminən martın 1-də başlanırdı. XV əsrin sonunda il sentyabrın 1-dən başladı. Yəni 1 yanvarda yeni 1700-cü il elan olundu. Yeni ili t əmtəraqla qarşıladılar. I Pyotr Qızıl meydanda ilk fişəngi yandırmaqla bayram şənliklərə start verdi. Kilsə zənglərinin səsi, toplardan açılan yaylım atəşi tonqallar və s. bayram havası yaratdı. I Pyotr xalqı t əbrik etdi və xalq bütün gecəni əyləndi. Evləri küknar, şam və dig ər ağacların budaqları ilə bəzəmişdilər. Bundan sonra hər il dekabrın 31-də 1 yanvarda gələn yeni ili qarşılamaq məqsədi il ə bayram təşkil olunur. Sonralar bu adət Çar Rusiyası və Sovetl ər Birliyindəki xalqlara da keçdi. Bir neç ə dəfə Rusiyada yeni stilin qəbul olunması işi t əxirə salınır. Yalnız 1918-ci il yanvarın 25-də V.İ.Leninin imza ladığı RSFSR Xalq Komissarları Sovetinin Dekretilə 21 qriqorian t əqvimi qəbul olunur. Bu müddət ərzində artıq köhnə still ə yeni stil arasındakı fərq 13 gün olmuşdur. Ona görə, 31 yanvar 1918-ci ild ən sonrakı tarixi 1 fevral olaraq deyil, 14 fevral olaraq qeyd etdil ər. Beləcə, babalarımızın 9 martda keçirdikl əri Novruz bayramı da martın 21-22-ə düşdü. Əslində, yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi,13 gün fərq yalnız 29 fevral 1900-cu ild ən hesablanmalıdır. Leninin doğum tarixi də köhnə still ə 10 aprel 1870-ci il olsa da, yeni stillə aprelin 22-ə düşür. El əcə də digər tarixlər yerini dəyişdi, o cümlədən də Novruz bayramı... Müs əlmanlar Ay təqvimindən istifadə etdiklərinə görə, h ər fəslin öz ayı yoxdur. Çünki, aylar daim yerlərini dəyişir. Y əni müsəlman təqvimi ilin ayları ilə bağlı deyil. Buna görə d ə, ilin fəslini müəyyənləşdirmək üçün xüsusi cədvəllər lazım g əlir... Bəzi ölkələrdə Ay təqviminin “Türk stili”ndən də istifad ə olunur. 30 illik “ərəb stilindən” fərqli olaraq “Türk stili” 8 ild ən ibarətdir. Farsca “ruznamə” (günlər kitabı) adlanan t əqvimdən də istifadə olunmuşdur. Bu gün işlətdiyimiz və dünyanın əksər inkişaf etmiş ölk ələrinin qəbul etdiyi qriqorian təqvimi də müəyyən qüsurlardan xali deyil. El ə bu səbəbdən də tarix boyu kimlərisə bu işdə yeni addımlar atmağa sövq etmişdir. 1834-cü ildə itali yalı Marko Masfrofininin (1763-1845), 1888-ci ildə fransız astronomu M.Q.Armelinin c əhdləri buna örnəkdir. 1923-cü ild ə Cenevrədə Millətlər liqası tərəfindən təqvim islahatı üzrə Beyn əlxalq komitə yaradılır. Komitənin məqsədi dünyəvi, əbədi təqvim yaratmaq idi. Bu gün də dünyanın bir çox əlaqədar hökümət və qeyri-hökümət təşkilatları bütün dünya xalqları üçün vahid təqvim hazırlanması üzərində çalışırlar... H ətta 1953-cü ildə Hindistan höküməti BMT-yə “Ümumdünya 22 Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|