Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi
Yüklə 4,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 11
10 № 4 (20) Qış- 2016 söyləmişdi; iki yaşından başlayaraq hər şey onun yadında qalmışdır. İki-üç yaşında ikən mənim də çox şey yaddaşıma yazılmışdır. Hansılardır? İbiş dayım Cəbrayılın kəndi Daşkəsəndə məktəb müdiri idi, istirahət günü çox vaxt Karyaginə deyil, bizə- bacısıgilə gəlirdi. Daşkəsəndən Karyaginə olduğu qədər də Cəbrayıla yoldur. Orada, bu kənddə yaxşı qoz, alma, üzüm olurdu. O, kənddən əliboş gəlmir, bacısı uşaqlarına sovqat, pay gətirirdi. Balaca oğlana cibindən qoz çıxarıb verirdi. Dayısının gəldiyini görən təki uşaq adağlayaraq onun qarşısına gedir və istəyirdi : “Ama, kos!” Uşağın adı qalmışdı “Ama- kos”. Daha sonra orası xatırlanır ki, iki inəyimiz vardı. Naxır çöldən, örüşdən qayıdır, artırmada inəkləri sağmağa başlayırdılar. Buzov qıraqda bağlanırdı mane olmasın, anasını əmməsin. Tavad danışırdı, “Dədəmgil Malaqana-Karyaginə köçməyə hazırlaşırdı. Şübhələnmişdim, məni qoyub gedəcəkdilər. Məni Məhəmmədə ərə verib, evi də bizə qoyub, biryolluq köçəcəklər, Bu, məni çox sıxırdı. Novruz qabağı, Çərşənbə axşamı qulaq falına , dinşəməyə çıxdım, gecə artırmada dayanıb qonşuları dinlədim. Aşağı qonşudan səda gəldi : “Anasını burax, buzovu bağla”. Ürəyim düşdü, yozdum, qulaq falında eşitdiyimi: “Məni qoyub, özləri gedəcəkdilər”. Mən onda hələ doğulmamışdım. Məndən böyüklərin də doğulması üçün zəruri hadisə indi başlanırdı . Bizim iki inəyimiz naxırdan gəlmişdi. Əsmət nənəm artırmada inəkləri sağırdı. İnəyin biri sağılmışdı, ikincisi sağılmaqda idi. Bir vedrə süd yığılmışdı. Birdən necə oldu o inəyin biri, ayağı ilə vurub dolu vedrəni aşırdı. Süd artırmaya calanıb, ağ tutumuzun dibinə axdı. Boğaz ağrısı tutmuşdum, yəqin indiki diaqnozla bu, skarlatina idi. Tavad, qonşu arvadlar mənim başıma yığılmışdı. Eşikdə, taxtın üstünə uzadıb məni, çarə arayırdılar. Tapdılar çarəni. Bir qurbağa gətirdilər. Qurbağanın başını soxdular mənim ağzıma. Dedilər dişlə qurbağanın başını! Dedikləri təki dişimin arasına alıb qurbağanın başını sıxdım. Heyvancığaz sızladı, quruldadı. Mən onun nəfəsini özümə çəkməyə başladım… Bundan sonrakılarsa, daha qırıq- qırıq yox, büsbütöv yadıma gəlir. Aclıqdı. Aclığın nə olduğunu da mən Tavadın söylədiyi bir əhvalatdan bilirdim. O, nağıltək danışırdı: Balaca qızlar yığışıb evcik-evcik oynayırdıq. Taxta ovuntusundan xəmir qatıb, ocağın üstə dəmir qoyub-sac əvəzi, çörək bişirirdik. Həyətimizə bir arvad gəldi. Bizə yanaşdı, xırdaca çörəklərimizi gördü. Onları götürüb əməllicə yeməyə başladı… Tavad təndirə çörək salmışdı. İsti təndir çörəklərini qabxana dediyimiz kiçik otaqda, taxtın üstünə sərmişdi, soyusun. Məni – üç yaşlı uşağı çörəyin yanında oturtmuşdu, özü getmişdi arx üstünə, paltar durulamağa. Əmim İba böyük otaqda yatmışdı. Bizim həyətdən bir cığır düşmüşdü. Qonşular, gəlib gedən həmin bu cığırla bizim darvazasız qapıdan girir, baş yuxarı dırmanır, harayasa bizim həyətdən kəsə keçib gedirdilər. Gözümü pencərəyə dikib, anamın qayıdacağını gözləyirdim. Onda gördüm, həyətimizə bir uzun-hoqqar kişi girdi. Başında zehi getmiş şül papaq, arxalıqlı, çarıqlı bir kişi idi, ciynində heybə vardı. Şəkli-şübhəli yaxınlaşdı, keçib getmədi. Qapını ehmalca açıb girdi evə, gəldi mənim əyləşdiyim otağa. Başladı qıpqırmızı, üzünə yumurta çəkilmiş, yenicə təndirdən çıxmış tabaq təki təndir çörəklərini heybəsinə yığmağa. Kişi çörəklərin hamısını bir-bir Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 11 götürüb, həvgəsinin hər iki gözünü doldurdu. Yerdə qalmışdı, anamızın bizim üçün yapdığı kökələr. Kişi onları da götürəndə, mən ağlamsınıb dedim : “O mənim kökəmdir, onları aparma!”. Kişi məni tovladı : “Sana qoz gətirəcəm, Alma gətirəcəm!” dedi. Mən də inandım, səsimi çıxartmadım. Alma gətirəsi kişi gəldiyi təki ustufca qapını açdı, dikləndi cığırla yuxarı. Tezcənək də həyətin başında, yoxuşda gözdən itdi. Üstdən yarım saatca keçmişdi anam arx üstdən qayıtdı. Təndir başında yorulmuş, üstəlik xeyli də paltar suya çəkmiş anam indi dincələ bilərdi. İçəri, otağa gircək onun gözü dərhal dikildi taxtın üstünə. Qoyub getdiyi çörək sərgisi yoxa çıxmışdı. Mat qaldı, məndən soruşdu : “Çörəklər necə oldu?” Dedim : “Kişi apardı. Mənə alma, qos gətirəcək”. Yazıq arvad hər şeyi anladı, eşiyə baxdı, “alma-qoz”un izi tozu da qalmamışdı. Anam əmimi qınadı : “Tir-tap uzanıb, yatmısan orada. Gəlib çörəyi aparıblar, xəbərin olmayıb”. Yenidən xəmir qatmağa başladı. Sonralar mən bu kişini bir neçə kərə də, böyüyəndə gördüm. Özünü əsla o yerə qoymadı. Elə ha, istəyirdim soruşam : “Sən mənə alma, qoz gətirəcəkdin. Niyə gətirmədin?” Qalalı həyətlərinin hər birində badam, gər- tut ağacı olurdu. O tay Mirzəcanlıların bağları vardı. Özü də görünür, bu bağlar qabaqlar evlərdən aralı, ayrı sahələrdə idi. Evlər, çovustanlar, kümlər bağlardan bir qədər uzaq tikilirdi. Qalalıların bağları yoxdu. Şuşada olduğu təki, burada da ən çox tut ağacları bitirmişdilər. Sonra hər həyətdə qızılgüllük salınmışdı, badam, gilənar, tək-tək alma-armud ağacları vardı. Bağçılıqda azərbaycanın ənənəsi var, onun kənd təsərrüfatı, bitkiçilik – əkinçilik tərzini qoruyub saxlamaq gərəkdi. Məsələn, bizim ellərdə, üzüm, hündür tut, dağdağan göyrüş ağaclarına dırmanmış tənəklərdən götürülürdü. Horovlu, Quycağın qızıl üzümü, “keçiməməsi” hündür ağaclara dırmanmış tənəklərdən dərilirdi. Bir gərdən, dağdağan ağacına dırmanmış üzüm tənəyindən yarım ton, bir ton bar götürürdülər. Üzümün ağaca dırmanmağı ilə nə qədər torpaq – sahə qənimətə qalır, orda taxıl, dənli bitki, arpa-buğda əkilirdi. Azərbaycanda kələsər əkməyiblər. Yəni sonralar yeritdikləri təki, min hektarlarla torpağı üzümə verməyiblər. Üzümün məskəni, torpaq yox, ağacların başı idi. Bir hektar torpaq tutan kələsərin əvəzinə, göyrüşə, kərə dırmanan, şaxələnən tənək istənilən qədər salxım yetirirdi. Özü də torpaqdan aralı, hündürdə. Qəlbidə olduğundan azar- bezar da ona çatmır, həşərat, tüfeyli daraşmır, yoluxmurdu. Taxıl, dən sahəsi illərlə sınaqdan çıxarılmışdı. Zəmi yerləri elin, xalqın göz dikdiyi yeriydi. Gərək biz həmin qızıl torpaqları göz bəbəyi təki qoruyaydıq. Ağaclara dırmanıb, torpaqsız, göydə məhsul yetirən kələsərləri yerə endirməyə idik. Hektarlarla gözəl torpağı əldən verdik. El arasında bir bayatı var: Taxılı verdim üzümə, İkiəlli vurdum dizimə, İndi ağlım gəldi başıma. Yaponlar torpaq çatışmazlığından, torpağa qənaət üçün bitgini göydə, havada becəriblər. İraqda, Dəclə, Fərat yaxalarında füsunkar xurma bağları ucalır. Bu ağacların barı ağacın kəkilindəki budaqlarda olur. Aşağıdan yuxarı ağacın bar budaqlarınacan çılpaqdı, açıqdı, yerə, torpağa gün düşür, hava vurur. Xurma bağları bir növ alt-üst iki mərtəbədir. Üst mərtəbə, kəkildə bar, aşağı, yer boş açıqdır və orada, alçaqda dirrik əkib becərirlər. Bu da torpaqdan səmərəli bəhrələnməyin yoludur, ağıllı Yüklə 4,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|