Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi
193
Biz bilməliyik ki, İslamı narsistik
minimuma görə sevməliyik,
O
bizimkidir, ona görə sevməliyik. Bu
«bizimkiliyi» yaratmağa isə ona
görə gərək var ki, eləcə də insan ailə
və ev yaratmağa gərək duyur.
«Bizimkilər – başqaları» toplumun
və
sosial
dünyanın
önəmli
sintaksisidir, yəni düzümdür, çünki
biz evə çəkilirik, ailə strukturunda
bir çox önəmli nəsnələri və olayları
əldə edirik. Eləcə də dinimizi. Bu
«qrammatika»
naminə
dinimizi
sevirik və «oyun qaydası» kimi onu
ən üstün din sayırıq. Ancaq bu
yanaşmanın şərtiliyini, aktyorluq
edib həmin şərtiliklə bağlı özümüzü
görməməzliyə
vurmağımızı
da
unutmamalıyq.
(davamı olacaq)
Milan Kundera
“Yüz ilin tənhalığını
oxuyandan sonra...”
Gerçək həyatda əhalinin cəmi bir
faizinin uşağı olmadığı halda, məşhur
roman qəhrəmanlarının minimum əlli
faizi özündən sonra nəsil qoymadan
səhifələr arasında itib gedir.
İstər Pantaqruel olsun, istər Panurq,
istər Don Kixot, heç birisinin övladı yox
idi. Təkcə onlarınmı? Heç “Təhlükəli
Əlaqələr” filmindəki Valmonunun da,
Markiza de Merteyin də, xeyirxah
prezident arvadı madam de Turvelin də
uşağı yoxdur.
Ya da Henri Fildinqin ən məşhur
personajı olan Tom Consun, həmçinin
Hötenin gənc Verterinin də uşaqları yox
idi.
Stendalın az qala bütün roman
qəhrəmanları uşaqsızdır (ya da heç vaxt
uşaqlarının üzünü görməyiblər), eyni
şeyi Balzakın və Dostoyevskinin
qəhrəmanlarının əksəriyyətinə aid etmək
olar.
Əgər keçən əsrə baxsaq, “İtmiş
zamanın
axtarışında”əsərinin
baş
qəhrəmanı haqqında da və əlbəttə ki,
Robert Muzilin əsas qəhrəmanları olan
Ulrix, onun bacısı Aqata, Valter və onun
arvadları Klarisse və Diotim haqqında
da, Qaşekin qəhrəmanı Şveyk və
Kafkanın bütün qəhrəmanları haqqında
da eyni şeyi demək olar.
Doğrudur Kafkanın qəhrəmanı olan
Karl Rossmanı istisna etmək lazımdır,
ancaq o da xidmətçi qızı hamilə
qoyduqdan sonra doğulacaq uşağı
həyatından silmək üçün başını götürüb
Amerikaya getmiş və ardınca belə bir
romanın yaranmasına rəvac vermişdir.
Haqqında
bəhs
olunan
sonsuz
qəhrəmanlar heç də yazıçıların şüurlu
məqsədindən
doğmayıb,
roman
sənətinin öz mahiyyəti (yaxud da bu
sənətin
şüuraltı
tərəfləri)
nəslin
davametməsi
ideyasıyla
heç
cür
barışmır.
Haydeqqerin dediyi: “Roman ayrı-
ayrı şəxsiyyətlərin yaratdığı “Yeni
dövr”ün təşəkkülü ilə ortaya çıxdı” fikri
hər şeyin əsasında dayanır.