Uğura İnan Dizayn cdr

payını  xeyli  artırandan  sonra  isə  qiymətləri  qaldırır.  Güman 
edirəm  ki,  sizin  belə  imkanlarınız  məhdud  olacaq.  Bundan 
başqa,  qiymət  rəqabəti  heç  də  uğurlu  rəqabət  növü  deyil  və 
bəzən  nəticədə  digər  rəqiblər  də  qiymətlərini  endirməyə 
məcbur olur və bütün biznesmenlər uduzurlar. Rəqabətin daha 
yaxşı yolu müştəriyə əlavə dəyər yaratmaqdır.
Qiymətlər  məhsulun  yaşama  dövründən  də  asılıdır.  Hər  bir 
məhsulun insan kimi 4 yaşama dövrü var: bazara giriş, yüksəliş, 
yetkinlik,  tənəzzül.  Hər  növbəti  mərhələdə  qiymətlər  aşağı 
düşür.
Ÿ
Biznes  gəlirlidirmi?  Xərcləri  ödəyirmi?  Gələcəkdə 
mənfəətə çıxmaq imkanı varmı? Hesablamalar aparın. 
Maliyyə proqnozları sizi qane edirsə, davam edin.
Əgər şirkət iki və daha çox tərəfdaş tərəfindən açılırsa nə 
qədər  yaxın  olsaz  belə  qabaqcadan  aşağıdakı  suallara  cavab 
verən  razılaşma  bağlanmalıdır  (hüquqi  sənədlərdə  də  əks 
olunmalıdır):
Ÿ
Gəlir necə bölünəcək?
Ÿ
Tərəfdaşların öhdəliyi nədən ibarət olacaq?
Ÿ
Qərarlar  necə  qəbul  olunacaq,  səlahiyyətlər  necə 
bölünəcək?
Ÿ
Komunikasiya yolu nədir, görüşlər hansı tezlikdə baş 
verməlidir?
Ÿ
Payların  nisbəti  necə  olacaq?  Gələcəkdə  artım  tələb 
olunsa bu necə həll ediləcək?
Ÿ
Payçı şirkəti hansı qaydada tərk edə bilər?
Ÿ
Şirkət  ləğv  olunduqda  tərəfdaşların  öhdəlikləri  və 
aldıqları pay necə bölünəcək?
Biznes-modelin sınaqdan keçirilməsi
Əvvəlki mərhələdə biz hipoteza irəli sürdük ki, kim, niyə 
126
və hansı qiymətə bizim məhsulumuzu alacaq. Bu mərhələdə bu 
hipotezaları  sınaqdan  keçirəcəyik.  Yəni  baxacağıq  görək, 
biznes-model özünü doğruldur ya yox. Bu mərhələdə aşağıdakı 
işləri görməlisiz:
1.  Maliyyələşmə mənbələrini tapın;
2.  Məhsulunuzu  yaradın  (az  sayda  və  mümkün  qədər 
ucuz formada);
3.   Marketinq və satış üçün materialları hazırlayın (tələb 
olunanı seçin):
Ÿ
Sayt (saytın yaradılması barədə 1-ci əlavədə yazılıb);
Ÿ
PowerPoint təqdimatı;
Ÿ
Nümunələr, video;
Ÿ
Prospektlər;
Ÿ
Reklam vərəqələri;
Ÿ
Vizitka.
4. Biznes-modelə uyğun icraya başlayın. Hər bir bəndini 
tətbiq  edərək  sınaqdan  keçirin.  Ən  çətini  ilk  manatı 
qazanmaqdır.
5.  Sahibkarlıq  fəaliyyətinizin  hüquqi  formatını  seçin 
(bütün hüquqi məsələlər 2-ci əlavədə əks olunub).
6. Satışdan əldə edilən pul mənfəət deyil, onları ilk illərdə 
başqa məqsədə az xərcləyin və biznesin inkişafına yönəldin. 
7. Müştərilərlə (real və potensial) daim əks-əlaqədə olun. 
Problemləri,  çıxış  yollarını  və  s.  onlarla  müzakirə  edin,  tələb 
olunan  kimi  biznes-modelinizdə  dəyişikliklər  edin  və  ya  onu 
tamamilə dəyişdirin və bu sualların cavabına əmin olun:
Ÿ
Doğrudanmı  istehlakçının  problemlərini  başa 
düşmüsüz?
Ÿ
Məhsulunuz  vasitəsilə  problemi  həll  edilən  kifayət 
qədər potensial müştəri varmı ki, biznes uğurla inkişaf 
etsin?
Ÿ
İstehlakçılar kifayət qədər məhsula maraqlıdılarmı ki, 
127

---

öz dostlarına onun barəsində danışsınlar?
Ÿ
B i z n e s - m o d e l i n i z i n   d i g ə r   b ə n d l ə r i   ö z ü n ü 
doğruldurmu?
Müştəri bazasının genişləndirilməsi
Bu mərhələ geniş miqyasda işə başlamanı nəzərdə tutur. 
Bu  mərhələdə  geniş  müştəri  tələbatı  yaradılır  və  biznes 
böyüdülür.  Bu  o  deməkdir  ki,  siz  artıq  biznes-modelinizdəki 
bütün ehtimalları yoxlamısız, lazım olubsa dəyişikliklər edərək 
bir daha yoxlamısız və sabit gəlir əldə edirsiz. İndi isə sərmayəni 
bir qədər atırmaq da olar. Həm riskiniz nisbətən az olacaq, həm 
də  investorların  artıq  özünü  doğrultmuş  biznesinizə  etibarı 
artacaq. 
Reputasiyanızı  yaradın  və  qoruyun.  Müəlliflərdən  biri 
buna dair yaxşı bir misal gətirir:
“Kambocanın  paytaxtı  Pnompendə  tuk-tuk  sürücüsü 
Rxetlə  tanış  oldum.  Tuk-tuk  üstü  bağlı  motosikletə  deyilir  ki, 
bir-iki dollara sizi şəhərin istənilən nöqtəsinə apara bilər. Başqa 
ölkələrdə  olduğu  kimi  burada  da  taksi  sürücüləri  arasında 
yalançı və əliəyrilər kifayət qədərdir. Amma Rxet belələrindən 
deyil. O, həmişə müştərilərin yanına deyilən vaxtdan tez gəlir, 
hə a  bəzən  daimi  müştərilərini  ünvana  pulsuz  çatdırır.  Orta 
hesabla  Kambocada  tuk-tuk  sürücülərinin  qazancı  günə  2-5 
dollar olduğu halda, Rxet gərgin iş və ağıllı strategiya hesabına 
50 dollaradək qazanır. Yoldaşlarından fərqli olaraq, o, günorta 
yatmır  və  qumar  oynamır.  Şəhəri  gəzərək  müştəri  axtarmaq-
dansa, üstünlüyü daimi müştərilərə verir. Rxet mənə öz telefon 
nömrəsini verib bildirdi ki, burada olduğum müddət ərzində o 
mənim qulluğumdadır və mən günün istənilən vaxtı onu çağıra 
bilərəm. Əsas biznes-modeli kimi daimi müştərilərə üstünlüyü 
seçərək, Rxet əlavə gəlir mənbələrini də tapa bilib. Tuk-tukun 
128
yanına  tanınmış  çörəkxananın  reklamını  yerləşdirərək,  aylıq 
sabit  haqq  almaqla  yanaşı  gətirdiyi  müştərilərə  görə  də 
komissiya  qazanır.  Müştəri  bazasını  genişləndirməkdən  ötrü 
Rxet  daimi  müştərilərdən  xahiş  edir  ki,  onun  barəsində 
tanışlarına  da  danışsınlar.  Müştərisinə  şəhər  ətrafına  getmək 
lazım  gəldikdə,  onlar  üçün  vicdanlı  taksi  və  ya  avtobus 
sürücüsü tapır və sonradan müştərilə əlaqə saxlayaraq səfərin 
necə  keçdiyilə  maraqlanır.  Əlavə  etmək  lazımdır  ki, 
qəhrəmanımız  demək  olar  ki,  ingilis  dilini  bilmir  (amma 
öyrənir)  və  heç  bir  təhsili  yoxdur.  Əlavə  gəliri  Rxet  yığır. 
Gözlənilməz  hallar  üçün  belə  ehtiyat  heç  bir  tuk-tuk 
sürücüsündə  yoxdur.  Ailəsində  orta  məktəbi  ilk  bitirən  qızı 
hazırda kollecdə oxuyur”. 
Şirkətin qurulması
Bu mərhələdə təşkilat startapdan sınaqdan keçmiş biznes-
modeli  tətbiq  edən  şirkətə  çevrilir.  Əsas  vəsait  bu  mərhələdə 
xərclənir.  Bu  mərhələdə  özünü  doğruldan  biznes-model 
masştablaşdırılır,  yəni  eyni  format  bir  çox  yerdə  tətbiq  edilir 
(məsələn,  filial,  françayzinq,  yeni  regionların  əhatəsi  və  s. 
hesabına). 
Təbii  ki,  bu  həmişə  mümkün  olmur,  amma,  hər  halda, 
çalışın birinci olasız. Hamı birincini yadda saxlayır. Maykl Felps 
Pekin  olimpiadasında  (2008-ci  ildə)  rəqibini  0,01  saniyə 
qabaqlayıb birinci yeri tutdu. İkinci yerdəkini xatırlayan varmı? 
Dünyada  ən  çox  satılan  diş  pastası  Colgate-dir.  Bəs  ikincisi? 
Kəpəyə qarşı ən yaxşı şampunun adını əksəriyyətimiz asanlıqla 
deyə bilərik (hər halda, reklam kampaniyasından sonra Head & 
Shoulders  barədə  bizdə  belə  təəssürat  yaradılıb).  Bəs  ikinci 
yerdəkini deyə bilərikmi?
Beləliklə,  biz  yeni  biznesin  başlanması  üçün  bütün 
129

---