Ulduz Oktyabr Layout 1
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xocalıda donan fevral”
- Qar yağırdı o gün Xocalıya. Yağırdı, yağırdı.... Siz heç qandan çiçək açan qar gördünüzmü Yağan Qar...Çiçəkləyən qar... Damğa vuran qar...
- “Qapılar bağlanır” və “Həyat”)
- “Qarabağ üçün”
verdinizsə, mən esse yox, sadəcə yazı dedim. Çünki Emin fikrin şairanə ifadəsinə, metaforizmə o qədər aludə olur ki, yazı həddən artıq ənlik-kirşan vurmuş, bər-bəzəyi göz çıxaran “gözəl”i yada salır və bu amil onun yazısını essedən daha çox şeirə bənzədir. Bənzədir deyəndə ki “Müharibə uşaqları” öz müəllifinin öncələrdə yazdığı bir neçə şeirinin kompilyasiyası, yəni bir-birinə calanması yoluyla düzəldilib. Bu şeirləri Emin nəinki dürlü mətbu orqanlarda yayınlayıb, hətta kitabına da daxil edib. Və onun bu şeirləri mətbuatdan, kitabdan sonra “esse” adıyla səbarə yarışmaya göndərməsinə alay eləməkdən başqa ad vermək olmur. Emin alayı oğlandır. Bu “alayı”n altında isə narahatlıq doğuran ciddi bir nüans var. Orteqa-i-Qasset roman haqqında bir məqaləsində “ədəbiyyatın dünyanı xilas etməsinə dair fikir bir illüziyadır, o olsa-olsa, insan ruhunun dərinliklərində mürgüləyən zarafat ovqatını, gülüş ruhunu oyada bilər” deyə qeyd edirdi. U.Eko da özünün “Qızılgülün adı” romanında eyni fikri deyir. Gəlin razılaşaq ki, postmodernist erada çox şeyi zarafata salmaq olar, amma Qarabağı yox! Bu “esse”sində Emin mənə başqasının göz yaşları içində kağızdan gəmi oynadan uşağı xatırlatdı. Maraqlıdır, erməni əsirliyində anası gözünün qabağında öldürülən, özü isə aldığı zərbədən gözünün nurunu itirən, iynənin ucu boyda işıq həsrəti ilə böyüyən laçınlı qız Nuranə ilə üz-üzə otursa, onun gözlərindəki dibsiz qaranlığa baxsa, görəsən, Emin hansı hissləri keçirər, nə fikirləşərdi? Məncə, daha belə şakalar yapmaz, müharibə uşağı ilə “müharibə uşağı” rolu oynamağın, esse ilə dürlü şeirlərdən esse düzəltməyin fərqli şeylər olduğunu etiraf edərdi. Qərəz, Emin hekayəti də belə bitdi, mükafat əldən getdi.
“Xocalıda donan fevral” adlı yazının müəllifi Sara Selcan da esse janrının tələbini gözləmir, amma Emindən fərqli olaraq o, misraları cümlələrə çevirmək hesabına yarışmaya şeirlə qatıldığını da gizləmir. İndi mən yazıdan bir parça sitat çəkəcəm və siz özünüz də görəcəksiniz ki, bu, şeir, uzaqbaşı mənsur şeirdir:
Amma yazını oxuyub başa vurandan sonra romantik vüsətlə aşılanmış bütün bu silislə metaforalar unudulur, yadda qalan bircə mirsa (yaxud cümlə) olur: “Donmuş meyitləri, kəsilmiş başları əks etdirən tanış Xocalı kadrlarında canlı bircə Çingizin
Yarışmaya üç kiçik (“Qalib, yoxsa məğlub”, “Qapılar bağlanır” və “Həyat”) esse ilə qatılan Səbinə Hacızadəyə janr pozğunluğu məsələsində irad tuta bilməyəcəm - onun yazıları esse olmağına essedir. Amma... Hə, tamamilə düz tapdınız, onların da öz əmması var - Qarabağ konusunda deyillər. Səbinə yarışmanın forma tələbini gözləsə də, mövzu məsələsinə etinasız yanaşır. Bu üzdən onun esselərini oxuyub, öncə təəccübləndim. Ki, axı, bunların Qarabağa və bizim yarışmaya nə dəxli var? Sonra Peyğəmbər əleyhissəlamla bağlı bir olayı xatırladım və məsələ yalan-gerçək bəlli bir məntiq axarına düşdü.
Döyüşlərdən birini qələbə ilə başa vurandan sonra qoşun əhlini namaza çağıran Rəsulullah deyir: “Zahirdəki düşmənə qalib gəldik, indi gəlin batini düşməni yenək”. O batini düşmən deyəndə nəfsi- əmmarəni, yaxud ürəklərə gizlicə girən şeytanı nəzərdə tuturdu. O vaxtdan islam aləmində zahiri düşmənlərlə müharibə cihadi-səğir (kiçik cihad), batini düşmənlə müharibə isə cihadi-kəbir (böyük cihad) adlanır. Gördüyümüz kimi, Peyğəmbər əleyhissəlam insanın öz batinindəki “erməni”ylə müharibəyə daha böyük önəm vermiş, onu böyük cihad adlandırmışdı. Ən böyük qələbə insanın öz nəfsi üzərindəki qələbəsidir. Rəsulullahın bu hədisindən doğan yekun qənaət budur. Bu anlamda Səbinənin esseləri, xüsusən də birinci esse insanın özünüdərk yolunda qarşılaşdığı çətinliklərdən - cihadi-kəbirdən, böyük cihaddan bəhs edir: “Axtarışa çıxdım. Müasir dövrə uyğun “mən” axtarırdım, yolun başlanğıcında mənliyimi itirdim. Başladığım yoldan geri qayıtmaq istəyirdim, qayıda bilmədim və cəsarətimi də orda qoyub yola davam etdim. Mənsiz və cəsarətsiz durduğum yerdə yıxılırdım, ayaqda qalmaq üçün başqalarının ayağının altını qazmalı oldum. Qazdığım quyularda özümə qoyduğum hörməti və dəyəri də basdırıb getdim. Dedilər, təmənnasız zirvəyə yol yoxdur. Zirvə uğrunda içimdəki bütün yaxşılıqları satdım, sata bilmədiklərim isə özləri tərk edib getdi. İnamım, hissiyyatım, arzu və xəyallarım.. Hər qazanılan yeni mərhələ məndən bir can aldı. Canlarımı itirə- itirə zirvəyə qalxdım. O zirvəni qazandım, amma onu yaşamaq üçün nə canım, nə də ruhum qaldı”. Səbinənin qəhrəmanı daxili döyüşdə düşmənə yenilir və sonucda özünü, yəni ruhunu itirir. Bəlkə, esseinn müəllifi demək istəyir ki, ən böyük Qarabağ insanın özünün özünə də qaranlıq, mübhəm qalan batini, ən qəddar erməni onun içindəki şeytan, ən böyük məğlubiyyət isə bu içsəl şeytana uduzmaqdır? Bəlkə də, heç o belə düşünmür, sadəcə, şərtləri bilmədiyindən, yaxud onlara etina etmədiyindən yarışmaya konudan uzaq materiallar göndərib. Əgər Səbinə cihadi-səğir və cihadi-kəbir məsələlərini bilsə, öz esselərində bu məsələyə yeddi qat dərində belə işarə versə, özəlliklə də öz qəhrəmanının daxili mücahidliyini Qarabağ savaşı ilə əlaqələndirsəydi, şübhəsiz ki, qələbə çələngini götürəcəkdi. Lakin, təəssüf ki, Səbinənin esseləri bu sadaladıqlarımzla bağlı heç bir mesaj vermir. Və “Qalib, yoxsa məğlub” sualını Səbinənin yarışma sonu durumu ilə əlaqələndirsək, cavabım belə olacaq - məğlub. Gülnar Səma “Qarabağ üçün” adlı həcmcə çox kiçik, vur-tut on beş cümlədən ibarət essesinə “Mən Qarabağı görməmişəm” kimi səmimi bir etirafla başlayır. Təhkiyənin sonrakı gedişi və essenin ümumi quruluşu da göstərir ki, müəllifin başlıca iddiası səmimiyyətədir. Səmimiyyətə iddia isə dolayısı ilə həqiqətə iddiadır. Yəni təxminən belə bir şey: ola bilsin ki, mən səhv edim, ola bilsin ki, dediklərim sizə inandırıcı gəlməsin, amma bunlar mənim daxili həqiqətimdir; mən belə düşünürəm; görürsünüz necə cəsarətli qızam? Gülnarın yazdıqlarının alt qatından bunları oxudum. Nədir Gülnarın həqiqəti? Budur ki, niyə öncələrdə analar “Allah bir daha bizə müharibə göstərməsin, balalarımız yazıqdı, cavandılar” dedikləri halda, aprel döyüşlərindən sonra “O boyda oğulu nəyə böyütmüşəm, təki vətən sağ olsun!” deyirlər? Gülnar Qarabağı görmədiyi kimi, bu ziddiyyətin səbəbini də görmür, sonucda esse mahiyyətcə sual işarəsi ilə bitir. Bu üzdən mən də Gülnara sual verəcəm: bəs, səncə, analar nə deməlidir, deməlidir ki, yox, Qarabağdan mənə nə, təki balama bir şey olmasın?! Elə çıxmasın ki, qızımızı “antivətənpərvər” mövqeyinə görə suçlayıram. Mən, sadəcə sual verirəm və Gülnara başlıca qınağım bununla ilgili deyil. Yazıçıdan hökmən və hökmən “patriot”luq №10 (569) oktyabr 2016 I 27 Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|