tapmaq, kiminsə qılıncının altından
keçmək ona
çətin olacaqdı...” Fəridin bu fikri nakam şairin hə -
yatı, düşüncələri, barışmazlıqları və nəhayət, ölümü
ilə bağlı suallar yaratdı bizdə.
Fərid təkcə dost, tanış kimi deyil, ədəbiyyat
adamı və ədəbiyyat adamlarının ağrılı taleyinə
yanan bir müəllif kimi çıxış edir bu yazısında:”Həm
cavan ölmək, həm də o cavanlıq ərzində bir gün
görməmək, güzəran məngənəsində boğulmaq,
ehtiyacların kürəyini yerə verə bilməmək...hamısı
yığılır və bizim ürəyimizi sıyırır belə-belə ağrılar...
Fərhadın yazmadıqları, bəlkə də, yazdıqlarından
güclüdür, yaşamadıqları yaşadıqlarından çox yandırır
adamı...” və ya: “Bəs avtomobil qəzasında Fərhadın
çırpıldığı ağac necə, görəsən, yaşayırmı indi”,
“Qəribədir ki, Fərhadın ölümündən sonra və onun
haqqında yazılan yazıların əksərinin başlığı və ya
yanğılı abzaslarını o şeirdəki – “Yoxluğun”dakı
birinci misra bəzədi: Sadəcə gedişin deyil yoxluğun...”
Biz bu yazıda təkcə Fərhad Meteni yox, iki
ədəbiyyat gəncini tanımalı, öyrənməli oluruq. İki
tale var qarşımızdakı səhifələrdə- Ağrıya-ağrıya,
sıxıla-sıxıla həqiqətinə söykənib qısa ömrünü sürən
və qəzada ölən Fərhad Mete və ondan ağrıya-
ağrıya yazan, dostlarından miras qalan ağrılarla
yaşayan Fərid Hüseyn... Fərhadın qırmızı üzlü
gündəliyindəki yarımçıq şeirləri, misraları “tikə-
parça yazılar” adlandırır Fərid və hər dəfə də
təxminən belə bir sual verir: “Bu, görəsən, onun
gələcəkdə yazacağı hansı əsərinin bir tikəsidir?”
Həmin gündəlikdəki misralardan:
Dünya kainatın can verən hissəsidir.
***
Gecə anam ağlayırdı yatağımın başında,
Mən səsinə oyandım...
***
Səni sevirəm, dedim, qucaqladım, ağladım-
Gəncliyimi ağladım.
Fərid Fərhadı daha dərindən tanıtmaq, həm də
sevdirmək, bizimlə doğmalaşdırmaq istəyir və nail
olur. Onun maraqları, ədəbi-estetik, dini görüşləri
haqqında da yazır, dostlarını danışdırır... Fərhad
Metenin gündəliyindəki məktub mətnləri, sitatlar
və s. də maraqlı gəldi... Və mən deyərdim ki,
“Ulduz”un bu sayında daha maraqla oxuduğum
yazı bu oldu...
Bəli... Jurnalın mütaliəsi bitdi və mən bir oxucu
kimi özümə sual verdim. Nə qaldı bu jurnalda
oxuduqlarımdan mənə? Yeni nə tapdım burda
ədəbiyyat adına? Ədəbi prosesin hərəkətliliyi,
irəliləməsi, canlılığı daha çox hansı yazılarda idi?
Və s...
Təəssüf ki, suallarımın bəzilərinə cavab tapa
bilmədim. Ədəbiyyatımızın və ədəbiy
yat
şünas
-
lığımızın bu qədər çox problemi olmasına bax
-
mayaraq, xüsusən də həmin problemlərdə gənclərin
və ümumiyyətlə, gəncliyin yeri boş görünmədimi?
Niyə bizim nasir və şairlərimiz bir saatlıq
kədərinin bədii obrazını yaratmaqla özlərini
ədəbiyyata xidmətdə hesab edirlər?
Bu problemlər, əlbəttə, təkcə “Ulduz”un ünvanına
yazılmamalıdır. Bu, ədəbiyyatımızın və yaradıcı
ədəbi gəncliyin problemidir. Əvvəldə dediyim kimi,
yenə təkrarlayıram, redaktorlar və yaradıcı kollektiv
üzvləri axtarışda və mücadilədədir, bəs yaradıcı
gənclik?..
Təranə VAHİD
özüylə söhbəti...
- Söhbətə hardan başlayaq?
- İndidən. Hərdən adamlar söhbətin səmtini
dəyişib ya keçmişdən, ya da gələcəkdən salır. Bəs
indi, indi necə olsun? Mən yaşadığım zamanı bütün
ruhumla hiss etmək, barmaqlarımla vaxta toxunmaq,
əqrəblərin ucunda doğulan saniyələri salamlamaq,
axıb gedən suya, ağacdan düşən yarpağa, ot basmış
cığıra fürsət tapıb nəsə pıçıldamaq istəyirəm. Nə
gizlədim, sözü ovcuma yığıb əzizlədiyim, rənginə,
rəqsinə tamaşa etdiyim, səsini duyduğum vaxtlar
da olur. Hərdən də iki daş arasında Dünya nənənin
milyon illik mücrüsünü açıb hər kəsin unutduğu
gizlinləri günə vermək, toz basmış həqiqətlərin
könlünü almaq istəyirəm. Mənə elə gəlir ki, bütün
zamanların kəsişdiyi nöqtə elə indidir. İndidən
qaçmaqla biz, əslində, özümüzdən qaçıb, özümüzü
unuduruq. Unudulmaq yaşamağın ən pis formasıdır.
- Ruhuna yaxın olan yazıçılar kimlərdi?
- Taqor ruhumu işıqlandırır, Çexov məni
heyrətləndirir, Servantes düşündürür, Dostoyevski
hisslərin labirintinə salır, “Dünya tanrıları”, “İnsanoğlu
İsa”, “Asi ruhlar”, “Peyğəmbər” romanlarını yazan,
üstəlik, esse ustadı Xəlil Cibranla sanki ruh qohum -
luğum var.
Hüqo, Markes, Folkner, Nəcib Məhfuz, Əziz
Nesin, Çingiz Aytmatov - bunlar mənim sevdiyim
yazıçılardı. Amma məndən soruşsan ki, son illər ən
çox təsirləndiyin yazıçı kim olub, tərəddüd etmədən
gürcü yazıçısı Qoderzi Çoxelinin adını çəkərəm.
Onun yaradıcılığı başqa bir möcüzədir. Heyf ki, az
yaşadı, “Küknarlara məktublar” ı yazıb çıxıb getdi...
Hansı yazıçının yaradıcılığı səni təsirləndirirsə,
ürəyinin şah damarına toxunursa, yaddaşında kök
salırsa, o, sənin yazıçındır. Markesin “Baltasarın
həyatında unudulmaz gün” hekayəsi var. Başqa
hekayələrin yanında o qədər də gözəçarpan deyil.
Amma hər dəfə bu hekayəni oxuyanda aldığım
zövqü sözlə ifadə edə bilmərəm. Ya da Çexovun
“Yuxum gəlir” hekayəsi... Bu hekayələr ruhumu
yerindən oynadır. Başqalarını deyə bilmərəm, amma
indi yazıçıların xəstəsi olan yazıçılar peyda olub.
Bulqakova qibtə edənlər, Ekopərəstlər, kimlər,
kimlər, kimlər... Hər kəs də inad edir ki, məhz onun
sevdiyi yazıçı yazıçıdı, yerdə qalanlar... Bu fikirlərlə
əsla razılaşmıram. Doğrudur, bunların hər biri ayrı-
ayrılıqda ədəbiyyat nəhəngləridir, ancaq “onların
hansı birincidir” sualı üstündə çənə döyməyə
dəyməz. Ədəbiyyat zövq məsələsidir. Loru dildə
desəm, ədəbiyyat vitaminlər kompleksidir. Ruhun
hansı qidaya ehtiyacı varsa, onu istəyəcək. Əsas
olan da bax budur.
- Azadlıq deyəndə ağlına gələn ilk söz hansı
olur?
- Qan. Qansız azadlıq yoxdu. Azadlıq qan
bahasına başa gəldiyindən qandan da qiymətlidir.
Azadlıq haqqında o qədər gözəl şeirlər, əsərlər,
aforizmlər var ki. Amma azadlıq deyəndə nədənsə
№10 (569) oktyabr 2016
I
9