öz-özünə sərxoş olurdu. İndi
də Novruzəli şəhərin
havasını uda-uda hallanmışdı.
Novruzəli dumanlı başla küçələrdə dolaşa-dolaşa
axşamı saldı.
Axşam da olanda Novruzəlinin əhvalı bir başqa
cür dəyişirdi, elə bir qərib bir quş ürəyinin başına
qo nub yastı balabanda “Çoban-bayatı” çalırdı. Nov -
ruzəli evindən, obasından uzaqda əməlli-başlı
qəribsədi, doluxsundu, qaramatını qovmaq üçün
özünü qarşıdakı işıqlı çayxanaya saldı. Bir çaynik
çay, yanında da ləbləbi həmən hazır oldu.
Novruzəlinin eyni açıldı, ləbləbidən yeyib çaydan
içdikcə şəhər gözündə bir az da gözəlləşirdi. Çayını
içib, ləbləbi qabını silib-süpürəndən sonra istədi
nəlbəkinin altına bir manat qoyub getsin, qaranquşa
oxşayan cavanca bir uşaq hardansa peyda olub ona
kitabça uzatdı. Novruzəli əvvəl bir kitaba, sonra
qaranquşa oxşar uşağa baxdı, sonra kitabçanı açdı.
Kağız parçasının üstünü hıqqana-hıqqana oxudu.
Ödəniləcək məbləğ: 15 AZN.
Novruzəlini tər basdı, amma özünü o yerə
qoymadı. Əlini gödəkçəsinin cibinə salıb 15 manat
çıxardı, amma yenə də kitabçanın içinə qoymadı,
oğlanın üzünə baxdı ki, bəlkə səhv eləyiblər, yanlışlıq-
filan olub, amma oğlan susub heç nə demədi.
Əlacı kəsildi, pulu kitabın içinə qoydu, oğlan pulu
götürüb getdi və Novruzəlini həmişəlik unutdu.
Çayxanadan çıxanda gecə qara çarşabını şəhərin
üstünə atmışdı. Yazağzı səma tərtəmiz olur, elə bil
yerə də, göyə də ovuc-ovuc ulduz səpilmişdi.
Novruzəli qəribə hisslər keçirirdi. Parkdakı mühafizəçi
qanını qaraltsa da, çayxanada bir çaynik çaya 15
ma nat alsalar da, həyat bal dadırdı. Ürəyi fərəhlə
çırpınırdı, Novruzəli get-gedə şəhərin havasına, səs-
küyünə alışırdı.
İndi də gecə qalmağa dörd divar, bir qapısı olan
ucuzvari yer axtarırdı ki, başını atıb yatsın, yor -
ğunluğunu çıxarsın, səhər şəhəri gəzib-dolaşsın,
dadını çıxarsın.
Qabağına çıxan adamlardan ucuzvari qəsdinsənin
yerini soruşurdu. Soruşurdu, amma kimsə dərdinə
dəva eləmədi.
Axırda cavanca bir uşaq Novruzəlinin gözünü açdı:
- Day-day, pis çıxmasın, hansı zəmanədə
yaşayırsan? A kişi, bu şəhərdə qəstin-məsdin yoxdu.
Otellər var, gecəsi 100 manata, 1000 avroya. 15000
min şlinqə. Varındısa, get, qal. Ya da Alatavada
qonşumuz bir gecəliyə 10 manata yer verir, get,
orda gecələ də, - dedi.
Novruzəlinin gözlərinə işıq gəldi:
- Məni ora apararsan? - dedi.
Çoxbilmiş uşaq:
- Day-day, aparmağına apararam, amma ora
çox uzaqdı, gərək taksiylə gedək.
On manat da Novruzəlidən belə çıxdı.
Oğlan Novruzəlini alaqapının qarşısında bir
qadına tapşırıb yox oldu.
Qadın Novruzəliyə xoş-beş demədən həyətin
küncündəki quş damına oxşar otağı göstərdi. Otaqda
bir çarpayı, bir dəst də mitil vardı.
Novruzəli bir də eşiyə qaçdı, utana-utana
subaşının yerini soruşdu. Xəbəri yoxmuş, düz
burnunun ucundaymış.
Novruzəli: “Bu yaxşı oldu” - deyib otağa qayıtdı.
Paltarlarını soyunub başının yanına yığdı, yerinə
girib bir müddət qurdalandı ...
Novruzəli kəndçi babaydı, çörəyi torpaqdan
çı
xırdı. O qədər torpaqda əlləşmişdi ki, özü də
torpaq kimiydi. Dilsiz-ağızsız, mağmun, fağır.
Sabah xeyli işləri vardı, böyük adamların yanına
gedəcəkdi, qız larına don alacaqdı, fikrində tutmuşdu
ki, gədəsinə ayaqqabı alsın, güzgü öz yerində, vaxt
tapsa, şafkasını da təzələyəcəkdi. Bu xəyallarla
Novruzəlini yuxu tutdu...
Novruzəlinin yuxusuna bir sürü qoyun girmişdi.
Qoyunlar belədən-belə otlayırdılar, elədən-belə.
Amma Novruzəli qoyunları nə qədər saysa da,
sayları düz gəlmirdi. Novruzəli: “Nəhlət sənə, kor
şeytan” - deyib yenidən saymağa başlayırdı, yenə
əskik gəlirdi. Sayılmaqdan yorulmuş qoyunlar
axırda təngə gəlib Novruzəlinin üzünə dirəndilər
ki, onları saymasın. Qoyunu saymaq yaxşı əlamət
deyil. Sonra başlarını aşağı dikib otları qırpa-qırpa
sürüylə keçib getdilər.
Novruzəli bu dəfə qoyunları gözünün ucuyla
gizlincə saydı.Yenə əskik gəlirdi... Gümanı yüz
yerə getsə də, axırda gəlib Hacı Xudayarın üstündə
dayanırdı. Qoyunu ondan başqa kim yeyə bilərdi?
Müxtəsər, səhərəcən qoyunlar Novruzəlinin
yuxusunu qırpıb yedilər, ipə-sapa yatmadılar,
zəhləsini tökdülər. Səhərəyaxın qoyunları birtəhər
sayıb aula yığa bildi...
Səhər yuxudan durub eşiyə çıxanda ev sahibəsi
həyətdə qaş-qabaqlı var-gəl edirdi.
- Savağın xeyir, bajı.
Qadın dilucu salamını aldı.
Novruzəli əlini cibinə salıb on manat çıxardı.
Qadın alıcı quş kimi qiyyə çəkdi.
14
I
ULDUZ
- Qardaşım, on manat niyə, xəbərin yoxdu bu
gecə nələr oldu?!
Novruzəlinin xırda gözləri böyüyüb-böyüyüb
hədəqəsindən çıxdı, boynunu uzadıb qorxa-qorxa
soruşdu:
- Nooldu? -
- Bizə olan oldu, devalvasiya baş verdi. Qiymətlər
qalxdı. Sən yatdığın otağın qiyməti dünən on manat
idi, bu gün iyirmi manat oldu.
Novruzəlinin ürəyi yerinə gəldi, qorxusu çəkildi,
qəddi düzəldi:
- Mən də deyirəm görən nooluf?!
- Day bundan artıq nə olacaq, ay evi tikilmişin
oğlu?! Kənddə yaşayırsan, nə vecinə, Araz
aşıqlarındandı, Kür topuğundan! Dərd bizim
dərdimizdi. Qaz, su, işıq pulu, hələ təmizlik işlərini
demirəm. Bunlar azdı bəgəm?! Bilirsən, şəhərdə
tualetin qiyməti neçəyədi?
Solaxay sualın qarşısında Novruzəli çaşıb qaldı:
- Bilmirəm.
- Otuz qəpik. Qırx qəpik olan yerlər də var. İndi
camaat gedib ...
Novruzəli od püskürən qadından eyməndi,
dinməz-söyləməz on manatın üstünə on manat da
qoyub qadına uzatdı.
Qadın pulu xələtinin cibinə qoya-qoya:
- Şəhərdə qalası olsan, başqa yer axtarma,
burdan ucuz yer tapa bilmiyeceysən, - xəbərdarlığını
elədi.
Novruzəli ürəyində “köpəyin qızı, qanını mənnən
uzax elə” - deyib darvazadan güllə kimi çıxdı.
Əvvəlcə barmağındakı qırmızı sapdan canını
qurtarmalıydı. Gəzib dolaşdı, axır ki, güzgü satılan
bir dükan tapdı. Hər yan güzgü idi. Novruzəli özünü
heç vaxt belə aydın, öz ölçüsündə, bütöv görməmişdi.
Divardakı bütün Novruzəlilər utancaq-utancaq ona
baxırdılar.
Əl ağacına oxşayan Novruzəli müti, yazıq,
sözəbaxan, bir sözlə, yaxşı adam idi. Qonur gözləri
uşaq gözləri kimi tərtəmiz idi. Şirniquş ver, başını
aldat, ya da gözünü tök, ovcuna qoz tök, şükranlığını
itirməyib sevinəcəkdi.
İndi Qönçəgülün əri, üç uşaq atası Novruzəli
güzgüdə özünü apaydın görüb dördgöz olmuşdu.
Güzgülərdəki Novruzəlilərə baxa-baxa ona elə
gəldi ki, dünyadakı bütün Novruzəlilər bir-birlərinə
oxşayır. Kimsənin toyuğuna kiş deməzlər, yaman
işlərə əl qoymazlar, əllərindəki tikəni alsalar belə,
cınqırlarını çıxarmazlar. Amma bəxtləri kəsik, ruziləri
az, adları bədnam olar. Novruzəli bilmirdi
Novruzəlilərin hansına baxsın. Novruzəlilərin hamısı
insan adamıydı. Dükandakı dikbaş güzgülər nədənsə
bu kənd kişisinin abrından gözgörəti utandı..
Novruzəlinin quşu ovalvari güzgüyə qondu. Bir
yaxından, bir uzaqdan güzgüyə baxdı. Güzgü
Novruzəlini yaxşı göstərirdi, çox yaxşı göstərirdi.
Özü də qəttəzə idi. Qırılan güzgüləri o qədər
köhnəlmişdi ki, gülləmişdi. Novruzəli neçə illər
idi, özünə yox, kölgəsinə baxırmış...
.. Gödəkçəsinin düymələrini açdı, sağ əliylə sol
döşündən - pencəyinin cibindən bir bükülü çıxarıb
ədəb-ərkanla açdı. Qönçəgül Novruzəlinin şəxsiyyət
vəsiqəsini, bir də pulu əl dəsmalına büküb ərinin
cibinə qoymuşdu. Novruzəli dəsmalla sənədini bir
kənara qoyub güzgünün pulunu sayıb verdi. Adsız
barmağındakı sapı qoparanda elə bil Qönçəgüldən
azad oldu. Güzgünü qoltuğuna vurub xırda-mırda
şey-şüy almaq üçün dükanları dolaşdı. Özünə sinəsində
bir cüt maral olan jaket aldı, Qönçəgülə butalı yaylıq
seçdi, qızlarına kitayiski don aldı, amma gədəsinə
ayaqqabı ala bilmədi. Oğlunun hansı ölçüdə ayaqqabı
geyindiyini yadına sala bilmədi. Əlacı kəsildi, oğluna
uzunşüllək şalvar aldı, bir də Qönçəgül eşitdirmişdi
ki, uşaq tapança istəyir. Novruzəli oğluna avtomat
aldı ki, uşaq lap ürəkli böyüsün.
Novruzəli bazarlıq eləyib qurtaranda gün günorta
olmuşdu. Səhər nahar eləməmişdi - deyə acmışdı.
Burnuna yaxşı qoxu toxundu. Bir sağa, bir sola
boylandı. Gözünə binanın küncündəki arıtma sataşdı.
Novruzəlinin ağlında arıtma ancaq yuxarı qalxmaq
üçün idi, amma bu arıtma adamları zirzəmiyə
aparırdı. Gözəl qoxu da ordan gəlirdi, yerin altından.
Divara yapışdırılmış sözü oxumağına oxudu, amma
şaurma sözünün nə olduğunu heç cür kəsdirə bilmədi.