Uluğ nutku’nun felsefesi
Yüklə 287,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
Çetin VEYSAL Sosyolojik bir bakışın, ‘egemen sınıfların baskısı, kitleleri dünyaya yabancılaştırarak ölümsüz bir öte dünya hayatı hayal etmeye sürüklemiştir’ savı yetersizdir, çünkü temel olguyu tarihsel-geçici koşullara bağlıyor ve görece kılıyor. Ölümsüzlük inancı, tanrılara yakarma ve tapınma gibi olgular, sınıf ilişkilerinden kaynaklansalardı, ‘sınıfsız ilksel - komünal’ toplumlarda bulunmamaları gerekirdi” 27 . Haddini bilen bir ölümsüzlüğün, sonrakiler tarafından (olumlu anlamıyla) anılmakla da olanaklı olabileceğini, en güzel ölümsüzlüğün de bu olduğunu vurgular. Önemli olanın kendi başına ve mutlak bir ölümsüzlük değil, var olma - yok olma çelişkisinin yaşama kazandırdığı biçem olduğunu, insanın ölümü aşmak için tanrılarını kendisine katacağını, böylelikle de büyük kültür başarıları yaratacağını ileri sürer. 28 Ona göre ölüm bilinci, insana bireysel biricikliğini ve kaçınılmaz sonluluğunu duyurur. Bütün kutsallaştırmalar, sonluyu sonsuza (ölümlüyü ölümsüze), yok olanı var olana (göreliyi mutlaka), bireyseli bütünsele (teki çoka) kavuşturma girişimleridir. 29 Ruh - beden ayrımı konusunda bedene hep haksızlık yapıldığı görüşündedir. Bu noktada önemli ayrımın ne olduğunu şöyle anlatmaktadır: Ölümlü beden doğanın bir gerçekliğidir, ölümsüz ruh ise (değişmez varlık gibi) düşüncenin gerçeklik karşılığı olmayan bir kurgusudur ve kurgunun nedenleri insanın doğa karşısında duruşunda saklıdır. 30 Din, ruhu kirlettiği için bedeni ahlakça sorumlu tutar. Bedenin kendi başına karar vermesi yoktur ki, iddia edildiği gibi ruhu ya da insanı 27 a.g.e., s. 21. Bu noktada tartışmalı görünen, ayrım ve ayrımcılık temeli üzerinde yükselen farklılaşma öğesinin gözden kaçırıldığı ileri sürülebilir. Bu öge, iktidara bağlılık olarak hiyerarşi ve statüdür. İktidarın olduğu ilişkilerde varlığını sürdüren hiyerarşi ve statü ilişkileri, insan - insan etkileşiminden doğan ayrım ve gücü söz konusu eder denebilir. Egemenlik ilişkilerinin yarattığı ayrımcılık da kendiliğinden güçlü ve zayıfı ortaya çıkarmış olmalıdır. Buradan da ‘yaratan - yok eden’, ‘veren - alan’, ‘iradesini dikte eden - yönlendirilen’ soyutlamasına ya da kavramına geçilmiş olabilir. Kaldı ki, bilinen “sınıfsız ilksel-komünal” toplumlar, uygarlığa geçiş aşamasında bulunan topluluklardır ve uygarlaşmanın belli süreçlerinde yol almış sayılabilirler. Oysa daha eski ve bilinmeyen (belki yüz bin yıl önce yaşamış olan atalarımız) “sınıfsız ilksel- komünal” ilişkilerde söz konusu bilinci ve soyutlamayı bilmiyor da olabilirler. Hiyerarşisiz, iktidar ve otoriteden azade bir ilksel-komünal toplum örneği elimizde olsaydı, belki de Nutku’nun düşünceleri genel geçerlik kazanabilirdi. 28 a.g.e., s. 22. 29 a.g.e., s. 38. 30 NUTKU, Felsefe ve Güncellik, s. 70. 87 Uluğ Nutku’nun Felsefesi aşağı davranışlara sürüklesin, sorumlu olsun. Ruhun yüceltilmesinde her zaman beden suçlanmıştır. Dinlerin tutarsızlığa düştüğü bu konuda: Özellikle tek tanrılı dinlerin tanrısı, iradeyi ruha vermiştir. Ruha sorumluluk veren tanrı olduğu için, söz konusu eylemlerin sorumlusu da ruh olmalıdır. Eylemlerin sonucu bakımından beden değil, suçlamalarda da ruh hedeflenmelidir, düşüncesindedir. 31 Nutku, insanın üç zaman boyutunda birden yaşadığı görüşündedir. Eylemesiyle şimdide, anmasıyla geçmişte, umut etmesiyle gelecekte. Canlı duyumlamaların ve duygulanmaların, şimdiden geleceğe doğru yönelmesiyle birlikte bilincin zamanı, gerçek zamanın tersine, şimdiden geçmişe doğru akabiliyor; geçmişi şimdiye getirebiliyor ve gerçek zamana yerleştirebiliyor. Bellek, hayal ve tasarlama güçleri, geçmişi şimdileştirmeyi “gerçekleştirebiliyor”. Tasarlama, yeniden yaşanılması istenenleri umuda bağlayarak geleceğe uzatıyor. Bilincin geçmişe ve geleceğe doğru çift yönlü hareketi, insanı gerçek zamanın dışına çıkartıyor. Bilginin gerektirdiği: Gerçeği olduğu gibi anlamak ile inanmanın, inanma isteğinin gerektirdiği: Gerçeğin bilinmeyen uçlarının “sanki var”casına, “sanki biliniyor”casına tasavvur edilmesi iç içe geçiyor.
32 Zaman bilinci değer bilinciyle bezenmedikçe boştur. Bu düşüncede dile gelen; şimdi, geşmiş ve gelecekte ortaya çıkan her insan eyleminin insani değerlerden bağımsız olamayacağı, yani etik anlamlardan ayrı tutulamayacağıdır. Bu anlamda, ‘zaman bilinci değer bilinciyle bezenmedikçe boştur’ ifadesinde saklı olan düşünce; insanın hiçbir eylem dışta bırakılmadan insan eylemlerinin tümünün değerlerle düşünülebileceğine vurgu yapmaktadır. Değerlerin hep şimdide taşınmaları nedeniyle burada bir paradoks işbaşındadır ona göre. Temel insani değerlerin kalıcılığıyla zamanın geçiciliğinin bir aradalığı önemlidir Nutku’da. Kendi başına bir geçmişin, şimdide yaşanmayan bir tarihin anlamı yoktur. Yaşanan an, zamanın iki boyutunu kendine çeker. Bilincin, geçmişi şimdiye getirerek zamanı durdurmasıyla, geçmiş, artık geçmemiş olur. Gene de bütün bunlar yaşanan şimdi içindir, gerçekte gelip geçenin hep yakalanabilmesi için. İnsanın en gerçek bilgisi, ömrünün bir defalık olmasıdır ve ölüm 31 a.g.e., s. 71-75. 32 NUTKU, İnsan Felsefesi Çalışmaları, s. 45. 88 Yüklə 287,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|