115
Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi
International Journal of Turkish World Scientific Researches
2005: 2). Bu dönemde Bakü şehri, Stepan Şaumyan’ın öncülük ettiği Taşnak-Bolşevik rejiminin
işgali altındaydı. Bakü’deki bu işgal nedeniyle Azerbaycan Milli Şurası ve Hükümeti 16 Haziran
1918’de Gence’de toplandı. Bakü’de iktidarı ele
geçiren Şaumyan, Azerbaycan’ın Müslüman-Türk
nüfusuna karşı soykırım faaliyetlerine girişmişti (Atlı, 2021: 143-144).
Taşnak-Bolşevik rejimi tarafından Azerbaycan’ın Müslüman-Türk Halkı’na karşı yapılan zulüm
ve katliam baş gösterdiğinde, Azerbaycan’ın liderleri tek çareyi Osmanlı Devleti’nden askeri
yardım almakta bulmuşlardı (Memmedli ve Çelik, 2020: 403-404). Askeri yardım maksadıyla
İstanbul’a özel bir heyet gönderildi. Bu özel heyet, Osmanlı Sultanı V. Mehmed Reşad, Baş Nazır
Talat Paşa ve Harbiye Nazırı Enver Paşa ile görüşerek Azerbaycan Halkı’na askeri yardım
yapılmasını sağlamıştı (Mahmudov, 2005: 104). Bu görüşmeler neticesinde Osmanlı Devleti,
Kafkasya’ya bir ordu gönderme kararı aldı. Enver Paşa, oluşturulması planlanan ordu için
kardeşi Nuri Paşa’yı görevlendirdi. Bakü’deki zulmü ortadan kaldırmak amacıyla Osmanlı
Devleti ile Azerbaycan’ın silahlı kuvvetlerinden “Kafkasya İslam Ordusu” oluşturuldu (Yaquplu,
2012: 5-6). Bu oluşum süreci 1918 yılının başlarına kadar dayanmaktadır. 25 Mayıs 1918
tarihinde Azerbaycan’ın Gence Şehri’ne gelen Nuri Paşa ve ordusu, emsalsiz cesaret ve faaliyet
göstererek Taşnak-Bolşevik kuvvetlerine ağır darbeler indirmişlerdir (Süleymanov, 2014: 55).
Kafkas İslam Ordusu, daha sonra 15 Eylül 1918’de Bakü’yü işgalden kurtararak zaferinin
zirvesini yaşamıştı (Tekleli ve Rıhtım, 2008: 35). Bakü’de yeni bir düzenin tesis edilmesinden
sonra Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün sağlanması amacıyla başarılı bir
Karabağ harekâtı gerçekleştirmiştir (Memmedli ve diğer, 2020: 412-413). Kafkas İslam Ordusu,
kazandığı zaferler ile yetinmeyerek Kafkasya’daki faaliyetlerini devam ettirmiştir. Dağıstan
bölgesine destek olan Kafkas İslam Ordusu, bu bölgedeki Müslümanların da bağımsızlıklarını
kazanmalarını sağlamıştır (Aliyeva, 2021:588-589). Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan
topraklarının büyük bir bölümünü Ermeni Taşnak Haydutlarından ve Rus İşgalcilerden
kurtararak Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bölgedeki hâkimiyetini kuvvetlendirmiştir.
30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Osmanlı Devleti’nin
sınırlarıyla ilgili on birinci maddesinde Kafkas İslam Ordusu birliklerinin Azerbaycan’dan kısa
süre içinde çekilmesini öngörüldüğünden (Turp, 2021:334), Kafkas İslam Ordusu önce Bakü’den
daha sonra diğer şehirlerden ayrılmıştır. Böylece Kafkas İslam Ordusu, Bağımsız Azerbaycan
Cumhuriyeti’nin ilan edildiği dönemden Kasım 1918 tarihine kadar Kafkasya Bölgesi’nde faaliyet
göstermişti.
Dostları ilə paylaş: