243
drejtë pronësore që i takon autorit dhe kësisoj ai është titullar i shfrytëzimit të saj dhe i
përfitimit të fryteve që burojnë prej këtij shfrytëzimi.
Megjithatë, zhvillimi teknologjik ka treguar qartë se, për shkak të vështirësisë së kontrollit që
ushtron autori mbi veprën e tij, është parë e arsyeshme që autorët të bashkohen dhe të bëjnë të
mundur një mbrojtje me efektive të të drejtave të tyre. Një parim i tillë nuk vlen vetëm për
autorët por edhe për personat që kanë të drejta të lidhura me të drejtën e autorit, siç janë
producentët, artistët ekzekutues apo interpretues.
Përhapja masive e veprës në të gjithë globën në saj të internetit përforcon akoma më shumë
idenë se pa bashkim, nuk ka fuqi dhe kësisoj nuk ka respektim global të të drejtave të autorit.
Autori duhet të kontrollojë veprat e tij, të negociojë me përdoruesit, të mbledhë të ardhurat që
vijnë prej përdorimit dhe njëkohësisht të marrë përsipër dhe rolin e ndëshkuesit nëse ndonjë
përdorues nuk përmbush detyrimin e tij. E gjitha kjo vështirësohet nëse analizën tonë e
vendosim në vende me vështirësi në zbatimin e ligjit, siç është Shqipëria apo nëse vendi i
përdoruesit është shumë larg nga vendi i autorit.
Pra, kuptohet se arsyeja përse të drejtat pasurore të autorit apo të personave që gëzojnë të
drejta të lidhura me të drejtën e autorit nuk mund të zbatohen gjithmonë individualisht është
se veprat, në ditët e sotme përdoren nga shumë përdrorues që gjendet në vende të ndryshme
dhe njëkohësisht
786
. Të vetmuar, autorët mund të mos kenë kapacitetet për të mbikqyrur,
filluar negociata dhe mbledhur paratë që burojnë prej përdorimit të veprës së tyre.
Këtu hyjnë në lojë agjencitë kolektive të menaxhimit të të drejtave.
3.1 - Kuptimi i administrimit kolektiv të të drejtave
Për herë të parë agjencitë e menaxhimit të të drejtave ose agjencitë e administrimit
kolektiv ("AKD" ose “AAK”) janë krijuar me ligjin e parë modern për të drejtën e autorit.
Ligji nr. 7564, datë 19.5.1992 "Për të drejtën e autorit". Ky ligj kishte marrë parimin e
përgjithshëm sipas të cilit "autorët i mbrojnë vetë të drejtat e tyre"
787
, me përjashtimin e
kuptueshëm kur "të drejtat nuk mund të ushtrohen vetë nga autorët", të cilët në këtë rast "kanë
të drejtë që të themelojnë agjenci për mbrojtjen e të drejtave"
788
. Në ndryshim nga
ç'parashikohet sot, AKD-të themeloheshin në gjykatë ndërkohë që ministria e ngarkuar për
çështjet e kulturës mbikqyrte veprimtarinë e tyre. Ligji gjithashtu tentonte që t'u jepte
autorëve kompetencat të forta në përcaktimin e të drejtave të tyre në gjirin e agjencive.
Kështu, "autorëve, të drejtat e të cilëve administrohen nga agjencitë, u jepet informacion i
rregullt, i plotë dhe i hollësishëm për veprimtarinë e agjencisë së tyre, me qëllim që të
786 Po aty, f. 19.
787 Neni 41 i Ligjit 7564.
788 Po aty.
244
ushtrojnë të drejtat e tyre"
789
. Gjithashtu "pa autorizimin e autorëve, të drejtat e të cilëve
administrohen drejtpërdrejt ose nëpërmjet përfaqësuesve të tyre, asnjë honorar i mbledhur nga
agjencitë e autorëve nuk mun të përdoret për qëllime të tjera, përveç qëllimeve që kanë të
bëjnë me mbulimin e kostos aktuale të administrimit të të drejtave në fjalë dhe shpërndarjes së
pjesës së honorareve që mbeten pas zbritjes së kostos së sipërpërmendur"
790
.
Praktika e AKD-ve gjatë periudhës së zbatimit të Ligjit 7564 ka qenë nën pritshmëritë.
Vetëm një agjenci është krijuar gjatë kësaj periudhe, agjencia Albautor, e krijuar nga autorët e
veprave të ndryshme, kryesisht ato muzikore.
Ligji 7564 nuk sqaronte natyrën juridike të AKD-ve. Kjo pikë mjaft e rëndësishme, e
cila qendron në themel të çdo analizë të mëtejshme që bëhet mbi lidhjen që krijohet midis
anëtarëve të agjencisë dhe agjencisë, u parashikua në Ligjin 9380, sipas të cilit AKD-të do të
jenë organizata jofitimprurëse. Në këtë kuptim, Ligji 9380 ishte në harmoni me direktivat
përkatëse evropiane të cilat lënë një mundësi zgjedhjeje për shtetet për sa i përket formës
juridike që ato mund t'u japin AKD-ve. AKD-të janë të organizuara sipas modelit të
organizatës jofitimprurëse dhe liçencohen, duke filluar me hyrjen në fuqi të ligjit 9380 nga
Ministria përgjegjëse për Kulturën. Në këto kushte, AKD-të do të rregullohen si nga
legjislacioni në fuqi për të drejtën e autorit ashtu dhe nga ligji për organizatat jofitimprurëse,
për sa i përket organizimit të tyre. Të njëjtin parim e gjejmë dhe në Ligjin për të drejtat e
autorit
791
.
Me hyrjen në fuqi të Ligjit për të drejtat e autorit, ka një kuadër më të qartë të mënyrës
së krijimit të tyre dhe të rolit që ato do të luajnë në administrimin e të drejtave të autorit.
Administrimi kolektiv është një mënyrë subsidiare
792
e administrimit të të drejtave nga autorët
dhe titullarët e të drejtave të autorit. Në parim, si e drejtë pronësore, e drejta e autorit duhet të
administrohet nga vetë autori ose titullarët
793
. Por, zhvillimi teknologjik, kurorëzuar me
digjitalizimin, ka bërë që veprat të njohin një përhapje në publik masive dhe të shpejtë
794
.
Ndërkombëtarizimi i repertoreve muzikore, shpërndarja e veprave nëpërmjet kanaleve të
ndryshme jo tradicionale si për shembull YouTube, ose platforma të rrjeteve sociale si
Facebook e kështu me radhë, ka bërë që autori ose titullarët të mos jenë në gjendje që të
përballojnë veçmas administrimin e të drejtave të tyre, për shkak se bëhet gati e pamundur
dhe kthehet në një përpjekje shumë të kushtueshme.
Në këtë kuptim, autorët ose titullarët e të drejtave mblidhen për të krijuar një AAK, e
cila do të mbrojë interesat e tyre, interesa të cilat konsistojnë në dhënien e autorizimit për
789 Neni 47 i Ligjit 7564.
790 Po aty.
791 Shkronja a) e pikës 2 të nenit 133 të Ligjit për të drejtat e autorit.
792 Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, Droit d’auteur, Dalloz, 2009, f. 579.
793 Këtë parim parashikon neni 127 i Ligjit për të drejtat e autorit.
794 Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, Droit d’auteur, Dalloz, 2009, f. 579.
Dostları ilə paylaş: |