99
(
HMSO), e cila administron copyright-in e Kurorës nëpërmjet liçencave që i akordon sektorit
privat, në rast se ky i fundit kërkon të përdorë këto dokumente. Në të drejtën angleze, status i
autorit nëpunës civil barazohet me statusin e punëmarrësit në një marrëdhënie pune private
321
.
Në këto kushte, titullari i të drejtës së autorit do të jetë administrata publike. Megjithatë, në
praktikën e kontratave të punës në sektorin publik, është pranuar ekzistenca e një klauzole me
anë të të cilës palët mund të bien dakord që titular i veprave të krijuara gjatë kontratës së
punës të jetë nëpunësi civil.
Në të një logjikë të kundërt gjendemi përpara rastit të legjislacionit francez. Nëpunësi
civil që krijon një vepër gjatë ushtrimit të funksionit të tij do të konsiderohet autor i veprës
ab
initio
322
. Kjo do të vlejë për çdo shërbim publik administrativ, nga ato të konsideruara si
tradicionale (organet shtetërore qendrore, njësitë e qeverisjes vendore, banka kombëtare e
kështu me radhë) deri në ato ku predominon mundësia menaxhimit të punëve apo shërbimeve
publike nga subjekte private. Përjashtime mund të ketë vetëm për ato shërbime publike me
karakter industrial ose tregtar, për të cilat parimi i mbrojtjes së sekretit industrial kërkon që
nëpunësi civil të mos quhet titullar i të drejtës së autorit
ab initio.
Dhënia e titullaritetit të të drejtës së autorit nëpunësit civil mund të duket simbolike.
Kjo pasi autori do të jetë i kufizuar në realizimin e prerogativave të tij, të cilat do të
realizohen nga administrata publike ku ai është i punësuar. Një status i ngjashëm me atë të
realizimit të programeve kompjuterike. Kufizimi i tij shkon edhe më tej nëse shikojmë se të
drejtat e tij morale do të jenë gjithashtu të kufizuara. Nëpunësi civil nuk mund të kundërshtojë
modifikimin e veprës nëse ky modifikim është vendosur në interesin e administratës publike
që ka pushtetin hierarkik mbi autorin, me përjashtim të rasteve kur modifikimi shkel nderin
apo reputacionin e autorit. Gjithashtu, autori nuk mund të ushtrojë të drejtën e tërheqjes së
veprës nga qarkullimi, me përjashtim të rastit kur ka marrë pëlqimin e autoritetit që ka
pushtetin hierarkik.
Nga këto dy sisteme, Ligji 9380 nuk kishte parashikuar ndonjë dispozitë në lidhje me
zbatimin e të drejtës së autorit për nëpunësin civil. Nga leximi i Ligjit aktual për të drejtën e
autorit, nuk rezulton që të jetë parashikuar ndonjë dispozitë në lidhje me autorët që kanë
statusin e nëpunësit civil. Për analogji, mund t’i referohemi neneve përkatëse të Ligjit për të
drejtën e autorit në lidhje me autorin punëmarrës, dispozitat e të cilit parashikojnë se të
drejtat pasurore për veprat e krijuara në bazë të kontratës individuale të punës i përkasin
punëdhënësit. Në këtë rast në kontratë përcaktohet periudha kohore gjatë së cilës ai i gëzon
këto të drejta, me përjashtim të rastit kur shprehimisht është vendosur ndryshe. Nëse kjo
321 David Bainbridge, “Intellectual Property”, Pitman Publishing, Botimi 3, 1996, f. 70.
322 Neni 111-1 i Kodit francez të Pronësië Intelektuale: “autorët e një vepre artistike që janë agjentë të shtetit,
një autoriteti
administrative, të një autoriteti administrativ të pavarur ose të Bankës së Francës gëzojnë të njëjtat
të drejta si autorët e tjerë”. Duket se gëzimi i të drejtave të autorit nga nëpunësit civilë është e plotë, in
Christophe Caron, Droit d’auteur et droits voisins, Litec LexisNexis, Botimi 3, 2013, f. 183.
100
periudhë nuk është përcaktuar, ajo konsiderohet të jetë 3 vjet, duke nisur nga data kur është
dorëzuar vepra. Me përfundimin e periudhës kohore, të përcaktuar më sipër, të drejtat
pasurore i kthehen punëmarrësit. Megjithatë, kjo analogji mund të jetë e pamjaftueshme për
t’u zbatuar për rastet e nëpunësit civil.
Megjithatë, një përcaktim më i saktë në këtë fushë do të ishte mëse e nevojshme, pasi
në disa raste, jo të gjithë nëpunësit civilë u nënshtrohen këtij rregulli. Për shembull stafet
pedagogjike dhe punonjësit shkencorë të institucioneve të arsimit të lartë gëzojnë prerogativa
të autorit më të mëdha se kategoritë e tjera të nëpunësit civilë.
c.
Autori në lidhje martesore
Veprimtaria krijuese e autorit gjeneron të ardhura, një pjesë e të cilave ai i përfiton
personalisht. Nëse autori do të jetë i lidhur në martesë, bashkësia që lind prej kësaj martese do
të krijojë pasoja mbi të ardhurat që realizon autori.
Në këtë kontekst, Kodi i Familjes rregullon dhe të ardhurat që realizohen prej
shfrytëzimit të të drejtave pasurore mbi veprën, qoftë në formën e cedimit, apo në formën e
dhënies së liçencave të përdorimit në favor të autorit.
Në radhë të parë, siç është thënë dhe përsëritur disa herë, e drejta e autorit është një e
drejtë monopol në favor të autorit. Në këtë kuptim, autorizimet e nevojshme për shfrytëzimin
e veprës, si në formën e cedimit, qiradhënies apo të liçencimit, pra në kuptimin e
përgjithshëm, autorizimi për përdorimin e të drejtës pasurore mbi veprën i takon vetëm
autorit, qoftë dhe i martuar. Asnjë dispozitë e Kodit të Familjes nuk na shtyn të mendojmë se
gjendja civile e autorit mund të prekë këtë monopol që gëzon autorit. Përkundrazi,
parashikimet ligjore të Ligjit për të drejtat e autorit janë të tilla që i sigurojnë autorit gëzimin e
monopolit në mënyrë të vetme
323
.
Ekzistojnë, megjithatë, disa raste të veçanta kur autorizimi për përdorimin e të drejtës
pasurore mund të kufizohet nga gjykata nëse është në interesin e familjes. Gjithashtu, disa
jurisprudenca të huaja, pranojnë dhe cedimin e të drejtave midis bashkëshortëve nëse janë në
fazë zgjidhjeje martese
324
. Gjithashtu, në jurisprudencën tonë është paraqitur një rast kur
fëmijët dhe bashkëshortja kanë pretenduar bashkëautorësinë pasi kanë marrë pjesë në krijimin
e gravurave bashkëshortit
dhe babait piktor
325
.
323 Nëse i referohemi konceptit personalist të krijuesit të veprës, parim të cilin Ligji për të drejtën e autorit e
sanksionon hapur.
324 Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, « Droit d’auteur », Dalloz 2009, f. 223. Është e ditur se midis
bashkëshortëve që i nënshtrohen regjimit pasuror të parashikuar nga Kodi i
Familjes, bashkësia
nuk lejon disa
veprime juridike.
325 Vendimi i Gjykatës së Lartë nr. 371, datë 16.9.2015.