Universiteti I tiranës fakulteti I drejtësisë departamenti I së drejtës civile
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
120 e librave nga bibliotekat publike. Huadhënia parashikohet në Ligj, pa i dhënë një shpjegim më të thelluar mekanizmit sesi do të funksionojë për veprat. Në këtë mënyrë, do të na ndihmojnë si dispozitat e KC në lidhje me huadhënien 382 , ashtu dhe dispozitat e Direktivës 92/100/CEE dhe ne mënyrë më specifike, Ligji nr. 9616, datë 27.9.2006 "Për librin", i ndryshuar 383 . Huapërdorja përkufizohet si dhënia e një sendi, pa kundërshpërblim nga një person në favor të një personi tjetër, me qëllim përdorimin e saj përkohësisht dhe kthimin brenda një afati të caktuar, zakonisht të përcaktuar në kontratë 384 . Direktiva 92/100/CE jep një përkufizim të ngjashëm për sa i përket tre kritereve që përmban dhe neni 901 i KC, domethënë mungesa e kundërshërblimit, përdorimi dhe afati i caktuar i përdorimit. Megjithatë, për efekt të të drejtave të autorit, Direktiva nuk synon të hyjë në marrëdhënien civile të huapërdorjes, duke dashur kështu të lërë një dorë të lirë marrëdhënieve private të huapërdorjes, por e kufizon fushën e veprimtarisë së saj për institucionet të cilat janë të aksedueshme për publikun 385 . Në këtë kuptim, shohim se Direktiva synon në mënyrë të veçantë, bibliotekat dhe mediatekat e qyteteve, fakulteteve e kështu me radhë. Huapërdorja e një vepre është ekskluzivitet i autorit, si pjesë e të drejtës së riprodhimit që ka autori mbi vepër. Kjo do të thotë se autori ka të drejtë që të autorizojë huapërdorjen e veprës së tij, ashtu sikundër ka dhe të drejtën të mos e lejojë një gjë të tillë. Kjo del qartë nga leximi i Direktivës 92/100/CEE 386 . Megjithatë, Direktiva parashikon dhe përjashtime nga ekskluziviteti i autorit për të autorizuar qarkullimin e veprës së tij nëpërmjet huapërdorjes. Siç e theksuam dhe më sipër, huapërdorja nuk ka asnjë kundërshpërblim. Në këtë kontekst, autori do të jepte prova bujarie duke lejuar që vepra e tij të qarkullonte lirshëm, pa kundërshpërblim. Ndërkohë, siç patëm rastin ta studionim dhe më sipër, huapërdorja është një mekanizëm që mundëson qarkullimin e veprës në të mirë të publikut, si pjesë e të drejtës së përhapjes së njohurive në të mirë të shoqërisë. Kështu, Direktiva parashikon mundësinë për shtetet anëtare që të parashikojnë raste përjashtimore nga e drejta ekskluzive për të autorizuar huapërdorjen, më kusht që autori të përfitojë një shpërblim të drejtë 387 . Kështu, në varësi të legjislacionit, autori nuk do të ketë të drejtë që t’i kundërvihet vendosjes së veprave të tij për qëllimet e huapërdorjes në mjedise publike dhe për këtë, ai do të përfitojë një shpërblim të drejtë. Shpërblimin e drejtë autori do e përfitojë pavarësisht nëse ai e jep autorizimin ose jo për përdorimin e veprës së tij. Në çdo rast, huadhënia e veprës i bindet vetëm një finaliteti që parashikohet dhe në Ligjin për të drejtat e autorit, që lidhet me kryerjen e një aktiviteti si 382 Nenet 901 e vijues të Kodit Civil. 383 http://80.78.70.231/pls/kuv/f?p=201:Ligj:9616:27.09.2006 384 Neni 901 i Kodit Civil: “Me kontratën e huapërdorjes, një palë (huadhënësi) i jep palës tjetër (huamarrësi), pa kundërshpërbli,, një send të caktuar që ta përdorë përkohëssiht dhe kjo palë detyrohet ta kthejë atë send në afatin e caktuar në kontratë. Kur nuk është caktuar afat, sendi kthehet me kërkesën e Palës që ka dhënë sendin.” 385 Neni 1(2) i Direktivës 92/100/CE. 386 Neni 1 i Direktivës 92/100/CE. 387 Neni 5 i Direktivës 92/100/CE. 121 shërbim publik 388 dhe një mjeti për të arritur këtë qëllim, që është përdorimi nga një institucion që lejon aksesin e publikut 389 . Duket sikur ky mekanizëm bie ndesh me parimin e huapërdorjes të parashikuar në Kodin Civil. Dy inteprepretime vlejnë në këtë rast: i pari do të pohonte efektivisht se ka një mospërputhje midis dispozitës së KC dhe dispozitave të Direktivës. Në këtë rast, nëse do të duam të vijojmë me përafrimin e legjislacionit, dispozitat e KC duhet të ndryshohen. Interpretimi tjetër do të bazohej në mekanizmin juridik që parashikon direktiva. Huapërdorja është, si në Kodin Civil, si në dispozitat e Direktivës, shprehje e vullnetit të autorit për të hyrë në një marrëdhënie huapërdorjeje. Sikur autori të mos autorizojë huapërdorjen e veprës së tij, do të ishte njësoj sikur individ të mos pranonte të hynte një marrëdhënie huapërdorjeje me një palë tjetër që kërkon të përdorë sendin. Por nëse autori refuzon huapërdorjen e veprave të tij në mjedise publike, do të krijohet një pozitë e vështirë të autoriteteve publike që do të dëshironin të përhapej dija dhe kultura. Të njëjtën situatë gjejmë dhe në Ligjin për të drejtat e autorit, në të cilin thuhet se “autori ka të drejtë ekskluzive të autorizimit apo ndalimit të huadhënies publike të veprave, me përjashtim të rasteve të parashikuara nga ky ligj në të cilat autorët gëzojnë vetëm të drejtën për marrjen e shpërblimit të drejtë për përdorimin publik të veprës së tyre 390 .” Bazuar në këtë dispozitë dhe në ato të Direktivës, do të kemi një lloj shpronësimi të autorit, mekanizëm që nuk gjendet në KC (dhe me të drejtë), përveç rasteve të forcës madhore, e cila ka si pasojë caktimin e një shpërblimi të drejtë të autorit. Ky interpretimi na duket më i drejti. Në këtë optikë, do të organizohet dhe mekanizmi i liçencave ligjore të cilat do t’i shtjellojmë më tutje. Huapërdorja e veprave duhet të parashikohet nga legjislacioni i brendshëm, pasi, në të mirë të autorëve, nuk mund të prekë çdo lloj vepre. Një kategori vepre që preket nga huapërdorja është ajo e librave, e pasuruar së fundi dhe nga CD- të dhe DVD-të, pra kopje të prekshme të veprave. Objekt të huapërdorjes, për shkak të natyrës vetë të huapërdorjes, janë ato vepra që rregullohen nga kontratat e botimit ose nga kontratat e veprave muzikore ose kinematografike, që kanë për objekt krijimin dhe prodhimin e kopjeve të prekshme të veprave. Përjashtohen kështu nga huapërdorja, veprat e digjitalizuara 391 , të përdorshme ose të përftuara nëpërmjet shkarkimit dhe/ose streaming. Shpërblimi i drejtë do të paguhet në parim, nga enti publik që kryen huadhënien. Në disa raste, mund të jetë shteti që merr përsipër pagesën e shpërblimit të drejtë në emër të enteve publike. Këtë thotë dhe Direktiva në nenin 5(3) të saj. Kjo mund të vlejë për bibliotekat e shkollave të sistemit parauniversitar. Në ndryshim nga sa pamë në lidhje me shpërndarjen e veprës, e drejta për të autorizuar huapërdorjen, në hapësirën ekonomike evropiane, nuk humbet me vënien në 388 Pika 1 e nenit 32 të Ligjit për të drejtat e autorit : « Në zbatim të këtij ligji, « huadhënia publike » është vënia në dispozicion për përodrim e një vepre për një periudhë të kufizuar kohe dhe jo për përfitime të drejtpërdrejta ose të tërthorta pasurore apo tregtare, përmes institucioneve që lejojnë aksesin e publikut dhe që, për këtë qëllim, kryejnë aktivitet si shërbim publik. » 389 Po aty. 390 Pika 2 e nenit 31 të Ligjit për të drejtat e autorit. 391 Xavier Linant de Bellefonds, “Droit d’auteur et droit voisins”, botimi i dytë, Dalloz 2004, f. 164. Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|