Universiteti I tiranës fakulteti I drejtësisë departamenti I së drejtës civile
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
138 dëshirojnë, mund të sigurojnë një volum të drejtash më të madh. Këtë zgjedhje ka bërë legjislacioni ynë, i frymëzuar dhe nga legjislacione të tjera perëndimore 452 . Së fundi, e drejta morale nuk parashkruhet. Ky parim është pasojë e parimit të përjetësisë së të drejtës së autorit. Kjo do të thotë se autori nuk do e humbasë asnjëherë të drejtën e tij morale për shkak të mospërdorimit të kësaj të drejte. Një qendrim i till është rrjedhojë klasike e parimit se e drejta e autorit, saktësisht ajo morale, është një e drejtë personale. Si e tillë, ajo nuk parashkruhet. Këtu gjejmë rastin të heqim paralelizmin me nin 113 të KC, në lidhje me paditë që nuk parashkruhen. Në këto lloj padisë, neni 113 i KC rreshtond he “padinë për rivendosjen ose mbrojtjen e një të drejte vetjake jopasurore...”. Pikërisht e drejta morale e autorit është një e drejtë e tillë, rrjedhimisht dhe paditë e bazuara në këtë të drejtë nuk do të parashkruhen. b. …Domethënë potencialisht abuzive dhe të atakueshme E drejta jopasurore është një e drejtë që ndjek në mënyrë besnike vendimmarrjen sovrane të autorit në lidhje me respektimin e veprës së tij. Në këtë kuptim, ajo kjo e drejtë ushtrohet nëpërmjet një pushteti diskrecionar që autoi ka mbi veprën. Vendimmarrja diskrecionare është një proces analize që lidhet në gjykimin dhe vlerësimin personal të personit që e ka atë. Në teorinë e të drejtës, sidomos asaj publike, vendimmarrja diskrecionare është shprehje e një pushteti vështirësisht të kontrollueshëm nga organe të tjera. Të tillë, për shembull mund ta gjejmë në disa prerogative të krerëve të shteteve në republika gjysëm presidenciale ose presidenciale, si dhe në monarki me karaktër absolut. Në teorinë e të drejtës civile, njihen gjithashtu vendimmarrje të këtij lloji dhe pushteti dhe shprehja e këtij pushteti që autori ka mbi veprën, nëse flasim për të drejtën e tij jopasurore është një nga ato. Në këtë kuptim, parimisht askush nuk mund të ndalojë autorin të ushtrojë vendimmarrjen e tij diskrecionare mbi vepër nëse ai gjykon se e drejta e tij jopasurore është shkelur. Megjithatë, ekziston gjithmonë një kufi dhe ky kufi lind nëpërmjet zbatimit të teorisë së abuzimit me të drejtën. Gjykata franceze e Kasacionit me një vendim që mban datën 5 qershor 1984 ka pohuar se “ushtrimi i të drejtës jopasurore ka një karakter diskrecionar, çka do të thotë se vlerësimi i ligjshmërisë të ushtrimit të kësaj të drejte nuk i përket gjyqtarit” 453 . Këtu gjejmë një veçanti franceze pasi, nëse e krahasojmë për shembull me të drejtën gjermane, gjyqtari ka të drejtë të ushtrojë kompetencën e tij rregulluese për të shmangur abuzimin me të drejtën. Megjithatë, një qendrim i tillë shumë i ngurtë do të mënjanohet në rastet kur gjyqtari vë re se autori ka përdorur prerogativat e tij për të arritur një qëllim të padrejtë. Por cilat mund të jenë ato raste ku ushtrimi i të drejtës jopasurore nga ana e autorit do të konsiderohet si abuzive? Meqënëse 452 Si për shembull ai italian, francez, gjerman etj… 453 In Christophe Caron, E drejta e autorit dhe të drejtat fqinje me të, Litec LexisNexis, botimi i tretë. 139 teoria e abuzimit është një teori doktrinare, e ndihmuar në praktikë nga jurisprudenca, përgjigjet mund t'i gjejmë vetëm rast pas rasti. Fatmirësisht, një rast i tillë është paraqitur dhe pranë gjykatave tona. Sipas një vendimi datë 14 maj 1991, ushtrimi i të drejtës jopasurore për arsye tërësisht ekonomike do të konsiderohet si abuziv. Gjyqtarët do të marrin në shqyrtim finalitetin e pretendimit të ngritur në bazë të të drejtës morale. Ideja kryesore është se nuk mund të ketë një të drejtë diskrecionare pa patur dhe një abuzim me të drejtën dhe kategoria juridike e të drejtave diskrecionare nuk ekziston 454 . Teoria e abuzimit me të drejtën mundëson përpjekjet për të shmangur ushtrimin e padrejtë të të drejtës morale, çka prek rëndë dhe reputacionin e kësaj të drejte. Një rast gjyqësor që ka të bëjë me të abuzimin me të drejtën është çështja të cilën e përmendëm dhe pak më sipër, e paraqitur pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë 455 dhe që vinte përballë dy personazhe të njohur edhe në planin ndërkombëtar: shkrimtarin Ismail Kadare dhe të venë e diktatorit Hoxha. Në këtë çështje autori kërkonte rikthimin në posedim të dorëshkrimit të veprës “Dimri i vetmisë së madhe”, në mënyrë që të rifitonte sipas tij, të drejtën e autorit që gëzonte mbi këtë dorëshkrim. Gjykata e Tiranës vendosi që autori duhet të rivive në poedim të dorëshkrimit mbi bazën e neneve të Ligjit të vjetër 9380 që lidhen me të drejtën morale dhe të drejtën e shfrytëzimit ekonomik të veprës. Por në fakt, vepra e gjendur në dorëshkrim ka qenë e botuar më parë gjatë viteve ’70, madje dhe në gjuhë të huaj. Që nga ky moment, autorit e bën veprën që të jetojë pavarësisht dorëshkrimit, i cili si send i trupëzuar që është, mund të ishte bërë dhe objekt dhurimi. Në këtë kontekst, kërkesa e shkrimtarit mund të shikohet si abuzive pasi është shkelje e të drejtës së pronësisë së fituar nga një person tjetër. Shenjtëria e të drejtës morale përbën dhe një problem për industrinë artistike, e cila përfaqëson rreth 5% të Prodhimit të Brendshëm Bruto të BE-së 456 . Në këtë kuptim, e drejta morale përbën një pengesë për investitorët, për arsye se ushtrimi i prerogativave të të drejtës morale paralizojnë prodhimin dhe shpërndarjen e veprës, duke bërë që të hiqet çdo liri ekonomike në shfrytëzimin e veprës. Gjatë një debati në Parlamentin francez, një deputet u shpreh se: “E drejta morale ka për efekt të pengojë përdorimet elektronike të produkteve intelektuale, sidomos në internet, prandaj ekziston një dyshim i madh tek ndërmarrjet artistike që krijojnë vepra artistike digjitale në Francë dhe jashtë Francës. Do të ishte një rrezik i madh të investoheshin shuma parash në një krijim, përhapja dhe tregtimi i të cilit do të mund të 454 Christophe Caron, in Droit d’auteur, Litec LexisNexis (Litec). 455 Gjykata e Rrethit Gjyqësor, Tiranë, datë 3 nëntor 2012. 456 Office for harmonization in the internal market, “IPR intensive industries: contribution to economic performance and employment (http://ec.europa.eu/internal_market/intellectual-property/docs/joint-report-epo- ohim-final-version_en.pdf). Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|