Universiteti I tiranës fakulteti I drejtësisë departamenti I së drejtës civile
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
93 autori nuk mund të angazhohet për të kaluar të drejta mbi një vepër që nuk ekziston ende 301 . Ai mund të angazhohet që të realizojë vepra, në bazë të një kontrate pune ose të një kontrate porosie, por ai nuk mund të angazhohet në alienimin e krijimit të tij, pa e realizuar atë paraprakisht. Dallimi midis dy koncepteve duket si i panevojshëm, madje si një dallim doktrinarësh të zhytur në diskutimet e tyre teorike. Por në aspektin e të drejtës së autorit, dallimi ka një rëndësi të madhe pasi mbron hierarkinë e sanksionuar në ligj: autorit i përkasin në mënyrë të natyrshme të drejtat, me krijimin e veprës, të cilat ai më tej, mund t’ia kalojë palëve të tjera. Klauzolat e cedimit me karakter të përgjithshëm në një kontratë pune do të vlerësohen si të pamjaftueshme për një punëdhënës, në mënyrë që ai të pretendojë të drejtat ekonomike mbi vepër 302 . Autori, edhe pse i lirë në procesin e tij krijues, do të jetë i detyruar të respektojë kërkesat dhe udhëzimet e punëdhënësit si në kuadrin e përgjithshëm të rregullimit të marrëdhënieve të punës, në kuadër të zbatimit të Kodit të Punës, ashtu dhe në kuadrin e veçantë të kërkesave artistike që punëdhënësi do të kërkojë dhe për realizimin e të cilave ka punësuar autorin. Ekziston megjithatë mundësia që palët të parashikojnë kushte të veçanta brenda kontratës së punës 303 , të cilat e çlirojnë autorin nga disa detyrime që janë pjesë përbërëse thelbësore të kontratës së punës. Në këto kushte, ekziston gjithmonë mundësia e rikualifikimit të kontratës së punës në një kontratë shërbimesh apo porosie. Sidoqoftë, edhe për këto kontrata, kriteri i tretë, ai i shfrytëzimit të të drejtave pasurore nga porositësi do të jetë sërish kusht thelbësor i kontratës. Kalimi i të drejtave pasurore do të bëhet për aq kohë sa vepra përdoret brenda fushës së veprimtarisë së punëdhënësit. Këtë sqarim e jep Ligji për të drejtat e autorit, siç e përmendëm edhe më sipër. Kjo dispozitë do të kuptohet si një kufizim i pushtetit të punëdhënësit mbi autorin punëmarrës. Kjo do të thotë se jo të gjitha veprat që krijon autori do të jenë të shfrytëzueshme nga punëdhënësi. Çdo krijim tjetër që bëhet jashtë kuadrit të marrëdhënieve të punës, do të prezumohet se i përket autorit dhe kështu, do të rikthehemi në parimin e përgjithshëm të dhënies së autorizimit nga ana e autorit për shfrytëzimin e ekonomik të veprës. Ky kriter është mjaft i rëndësishëm, pasi jo vetëm përcakton materialisht fushën e ndërhyrjes së punëdhënësit në veprimtarinë krijuesë të autorit, por edhe shërben si mjet interpretimi mjafti i vlefshëm për gjykatat për të ditur nëse një krijim i caktuar artistik është bërë brenda kuadrit të punës apo jo. Një rast teorik 304 që mund të ilustrojë më së miri pushtetin e punëdhënësit mbi veprën e krijuar nga punëmarrësi dhe kufijtë e këtij pushteti, është ai i një shërbyeseje të një restoranti, që në kohën e saj të lirë shkruan poezi dhe tekste këngësh. Nëse, në një të ardhme të afërt, lavdia do të mbulojë shërbyesen për shkak të teksteve që ajo shkruan, a mundet që punëdhënësi të kërkojë të drejta mbi shfrytëzimin e të 301 Christophe Caron, Droit d’auteur et droits voisins, Litec LexisNexis Botimi 3, 2013. 302 Një parim i tillë përmbahet në Kodin francez të Pronësisë Intelektuale. 303 Po aty. 304 David Bainbridge, “Intellectual Property”, Pitman Publishing, Botimi 3, 1996, f. 70. 94 drejtave pasurore që burojnë nga këto tekste? Përgjigja e arsyeshme do të ishte jo, pasi së pari këto krijime nuk kanë lidhje aspak me kontratën e punës dhe së dyti janë shkruar gjatë kohës së lirë. Në këtë aspekt. Shërbyesja nuk ka pse të shqetësohet. Në një aspekt tjetër, atë të respektimit të disiplinës së punës, në rastin kur ajo do të neglizhonte punën për të shëtitur në sokaket e imagjinatës së saj, ajo mund të njihte probleme, pasi sjellja e saj mund të përbëjë shkelje të kontratës së punës. Por kjo, kuptohet, është çështje tjetër. Të njëjtën frymë e gjejmë në jurisprudencën tonë, në një çështje që vintë përballë një kameraman ish punonjës të RTSH dhe vetë RTSH-në, në vendimin e Gjykatës së Shkallës së Parë, Tiranë, nr. 394, datë 10.1.2002 305 . kameramani kishte një kontratë pune me RTSH-në. Ai dërgon një xhirim të shkurtër në Itali, për një konkurs që po zhvillohej atje. RTSH-ja pretendonte pronësinë mbi këtë vepër, ndërkohë që ishte e qartë se filmimi nuk kishte asnjë lidhje me asnjë prej porosive që kameramani kishte marrë nga RTSH, në kuadër të kontratës së punës. Si rezultat, filmimi kishte si pronar kameramanin dhe jo RTSH. Pretendimi i vetëm i RTSH që gjen mbështetje është që kameramani ka për detyrë të dëmshpërblejë RTSH ose për vlerën e përdorimit të pajisjeve të punës 306 , ose për shkelje të disiplinës së punës, nëse kameramani nuk kishte të drejtë që të përvetësonte pajisjet e punës për qëllimet e tij personale. Cfarë ndodh pas përfundimit të kontratës së punës? Si do të trajtohet vepra e krijuar gjatë dhe në përmbushje të kontratës së punës? Në këtë pikë, Ligji i vjetër 9380 ka qenë i qartë: me përfundimin e kohëzgjatjes së kontratës, të drejtat pasurore i rikthehen autorit. Për sa i përket Ligjit për të drejtën e autorit, ky parim sanksionohet gjithashtu në pikën 5 të nenit 69 të tij. Kështu “me mbarimin e afatit, të drejtat pasurore mbi veprën i kthehen punëmarrësit.” Në këtë rast, afati mund të jetë i përcaktuar në kontratën e punës dhe të mos përputhet me afatin e kontratës së punës, për shembull duke qenë më i shkurtër, ose të zgjasë po aq sa kontrata e punës. Në çdo rast, afati i fillimit nuk do të ndryshojë, i cili do të jetë siç u përshkrua më lart. Në këtë kuptim, edhe nëse jemi në një kontratë pune me afat të pacaktuar, të drejtat pasurore mbi veprën do t’i kthehen kur të jenë zgjidhur marrëdheniet e punës. Nëse neni 69 i Ligjit për të drejtën e autorit parashikon një afat për kalimin e të drejtave pasurore, mendojmë se ky afat nuk duhet interpretuar si një afat i caktuar: në kuptim të kuadrit kontraktor në të cilin palët janë të lidhura, mendojmë se me termin afat duhet të përfshihet dhe fakti se kalimi i të drejtave ekonomike mund të përfundojë edhe atëherë kur përfundon marrëdhënia e punës me afat të pacaktuar. Me përfundimin e afatit, palët mund të bien dakord që të lidhet një “kontratë e re për kalimin e të drejtave pasurore ekskluzive mbi veprën e autorit punëmarrës, kundrejt një shpërblimi adekuat 307 .” Kjo dispozitë e nenit 69 jep disa skenarë të mundshëm që fillojnë pas përfundimit të periudhës kohore të parashikuar në pikën 1 të nenit 69. Së pari, cilat është 305 Cituar nga Mariana Semini-Tutulani, E drejta e autorit në Shqipëri, Scanderbeg Books, 2009, Tiranë, f. 209- 210. 306 Po aty, f. 210. 307 Pika 5 e nenit 69 in fine të Ligjit për të drejtat e autorit. Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|