sinə əsaslanır. Müxalifətdən olan liberallar isə bu variantı
zəiflik əlaməti kimi qiymətləndirməyə çalışır və onu qəzəbb
rədd edirlər.
20. Seçki döyüşləri, yaxud siyasi sistem haraya axınla
hərəkət edir?
Qərb ölkələrində siyasi sistem konsensual dem okratiy
aya, saziş demokratiyasına tərəf səmtləndiyi halda, A zər
baycanda baş verən dəyişikliklər vektoru əks tərəfə yönəl
mişdir. Hər dəfə seçkilər əslində dövlət üçün təhlükə m ən
bəyinə çevrilir. Bəlkə də bu vəziyyət İlham Əliyevin söylə
diyi aşağıdakı fikirlə izah edilməlidir: «Böyük neftin böyük
başağrı verə bildiyini inkar etmək mümkün deyil, məhz bu
hallarda respublikaya rəhbərlik etmək bacarığı çox şeyi həll
edir» (İlham Əliyev böyük siyasətdə: reallıqlar və perspek
tivlər. 1-ci kitab. Bakı. 1999, s. 13). Bu gün biz psevdoliberal
müxalifətin televiziyaya buraxılmış namizədlərinin tam aşa
çılar qarşısında söyüş və demaqogiya, hədə-qorxu və y a
lanla dolu çıxışlar etməsinin və eyni zamanda, öz proqram
larının ideya spesifikası barədə susmalarının şahidiyik.
Parlamentə növbəti seçkilər yuxarıda deyilənləri əyani
şəkildə nümayiş etdirdi. Əvvəlki illərdə olduğu kimi, yenə də
əsas mübarizə Mərkəzi Seçki Komissiyası və onun namizəd
partiyaları qeydiyyata almaq səlahiyyətləri səviyyəsində
başlandı. Əvvəlcə seçkilərdə yalnız beş partiyanın iştirak
etməsinə icazə verilmişdi, lakin sonradan, etiraf edək ki, kə
nardan göstərilən təzyiqin də təsiri olmaqla, Prezident 6 de
kabr tarixli m əktubla MSK-ya müraciət edərək, əvvəlcədən
qeydiyyatdan keçmiş bütün partiyaların seçkilərdə iştirak
etmələrinə icazə verililməsini xahiş etdi. Bununla əlaqədar,
ABŞ Dövlət Departamentinin 5 noyabr tarixli bəyanatı
diqqəti cəlb edir. Bəyanatda göstərilirdi ki, Müsavat partiy
asının və ADP-nin seçkilərdən kənarlaşdırılması və onların
proporsional siyahılarım qeydiyyatda almaqdan imtina
edilməsi «azad və ədalətli parlament seçkiləri keçirilməsinə
təhlükə yaradır». Fransa, Almaniya, İtaliya səfirlərinin,
həmçinin ATƏT-in bəyanatlarında da bu cür çağırışlar və
narahatlıq ifadə edilirdi.
2000-ci ildə keçirilən seçkilər zamanı ölkəni idarə edən
dövlətçilər hakimiyyət sistemini sabitləşdirməyə, stabil mə
nəvi-siyasi resupslar, maliyyə və informasiya resupsları axı
nını təşkil etməyə müvəffəq oldular. Sistem daha da mürək
kəbləşmiş və çevikləşmişdi və buna müvafiq surətdə o, istər
daxildən vurulan zərbələri, istərsə də xaricdən göstərilən
təzyiqi amortizasiya etdirirdi. Dövlət elitası, ilk növbədə,
«evdəki» radikalların cəhdlərinə siyasi rejimi hakimiyyətin
və siyasi təsisatların «etalon» təşkilati formalarını sürətlə
tətbiq etməyə məcbur etmək cəhdlərinə müqavimət göstərir.
Eyni zamanda elita müvafiq novasiyalar tətbiq edir ki, de
mokratiyaya xas olan, kadrların şaquli səfərbərlik proseslə
rinin arası kəsilməsin. Məsələn, bu seçki kampaniyasında
Yeni Azərbaycan Partiyasının tətbiq etdiyi uğurlu həllər
partiyalararası rəqabətdə onun üstünlük əldə etməsinə im
kan yaratdı. Prezidentin varisi hesab edilməyə başlanmış
İlham Əliyev partiyanın yeni siyahısında 1-ci yeri tutdu.
Eyni zamanda radikallar düşərgəsində qüvvələrin yeni
dən qruplaşdırılması prosesi gedirdi. Cəbhəçilərin lideri
Ə.Elçibəyin qəflətən vəfat etməsi faktı, bəlkə də, bu prosesə
bilavasitə təkan verən amil olmuşdu. Bu vaxtdan etibarən,
AXCP sıralarında, onunla birlikdə isə müxalifətçi qüvvələ
rin əsas alyansı olan «Demokratik konqres»də parçalanma
başlandı. AXCP-nin fraqmentlərə bölünməsi, eləcə də Sosi
al-demokrat partiyasında Zərdüşt Əlizadə və Arzu Abdul-
layevanın tərəfdarlarının bu partiyanın sıralarını tərk etmə
ləri süni proseslər idi.. Elə bil kimsə bu siyasətçiləri bir dəst
oyun kartı kimi qarışıdırır. Azərbaycan uğrunda gələcək
döyüşlərdə praktiki əhəmiyyəti az olan və nə edəcəklərinə
etibar olmayan kadrlar ələkdən keçirilib saf-çürük edilir...
Mərkəzi Seçki Komissiyasının 5 noyabr 2000-ci ilə olan
məlumatına görə, seçkilərdə 2,8 milyon nəfər və ya səsvermə
108
109
siyahılarına daxil edilmiş seçicilərin 68%-i iştirak etm işd ir
Əvvəlki seçkilərdən fərqli olaraq, bu dəfə MSK daha tələb
kar idi. Belə ki, 95 seçki məntəqəsində səsvermənin nəticələ
ri düzgün hesab edilmiş, 4 seçki məntəqəsində isə seçkilərin
nəticələri ləğv edilmişdi. Noyabrın 15-də MSK öz m əlu
matlarım K onstitusiya Məhkəməsinə təqdim etdi: 4 siyasi
partiya 6 %-lik həddi aşa bilmişdir. İkinci parlament seçik-
lori hakimiyyət sisteminin «partiyalaşmasını» nümayiş e t
dirdi. Yeni Azərbaycan Partiyası «dominant» tipli p artiy a
olduğuna görə partiya-siyasi sistem, məsələn Y aponiyada
olduğu kimi, «biryanm » sisteminə xas olan cəhətlər kəsb
edir. 2003-cü ildə keçirilmiş referendum nəticəsində partiya
siyahıları üzrə seçkilər ləğv edildiyinə baxmayaraq, «partiy-
alaşma»mn xarakteristikaları gələcək üçün qalm aqdadır.
Parlament seçkilərinin gedişinə AŞPA-nın, ATƏT-in,
MDB-nin Parlam entlərarası Assambleyasının, RF D övlət
Dumasının, Federasiya Şurasının və MSK-nın, ABŞ M illi
Demokratiya
İnstitutunun
nümayəndələri,
ABŞ-dan,
Türkiyədən, İrandan, Yunanıstandan və başqa ölkələrdən
olan müşahidəçilər nəzarət edirdilər. Onların ümumi qəna-
təti belədir: seçkilərdə qanun pozuntusu halları olmuşdur,
lakin Respublika demokratiya yolu ilə irəliləyir. Müxalifət
seçkilərin «total saxtalaşdırılmasmdan», «oyuncaq p a rla
mentdən» dəm vururdu. 2000-ci noyabrın 18-də müxalifət
20 min nəfərin iştirakı ilə etiraz mitinqi keçirdi. Belə güman
etmək olar ki, müxalifət seçkilərin nəticələrinin ləğv olun
masını heç də ciddi tələb etmirdi, çünki ö özü də başa
düşürdü ki, hər hansı seçki elektoratın üsünlük verdiyi dəy
ərlərin strukturu ilə yanaşı, həm də hər bir iqtidarın və hər
bir müxalifətin malik olduğu resursların balansını əks
etdirir.
Liberal müxalifətin hərəkətlərinin təhlükəli cəhəti on
dan ibarətdir ki, siyasi rejim «daimi qeyri-sabitlik» vəziyyə
tinə düşərək, gənc «dövlət milləti» (F.Meyneke) üçün nicat
yolu olan həmrəylik qabiliyyətini itirə bilər. H.Hegel yazır
110
dı: «Bir dəstə insan özünü yalnız o halda dövlət adlandıra
bilər ki, onlar öz mülkiyyətinin məcmusunu birgə müdafiə
etmək üçün birləşdirilmiş olsunlar» (Гегель. Г. Конституция
Германии. // Гегель. Политические произведения. М., 1978.
С.75).
21. Kütləvi şüurda Qərb obrazı
Burada söhbət «Qərb obrazı»nın özünü son dərəcə
müxtəlif təsəvvür edən sadə insanlardan gedir. Qərb obrazı
bir deyil, çoxdur. Qərb və ilk növbədə ABŞ yüksək həyat
stnadartlarının nümunəsi, yeni texnologiyaların, iqtisadi
sahədə
yeni
təşkilati
formaların
mənbəyidir
(bax:
Ə.Həsənov. Göstərilən əsər). Müəyyən sivil dəyərlərin və
mədəni normaların, həyat standartlarının daşıyıcısı olan
başqa Qərb obrazı da, ABŞ-ın hegemon dövlət, dünyada ən
güclü hərbi təşkilat olan NATO-nun özəyi, «şər oxu»na aid
edilən ölkələrin «terminatoru», bütün dünyada terrorizmə
qarşı mübarizənin ilhamvericisi olması fikri kimi, heç də
birmənalı şəkildə qəbul edilmir. Bu müxtəlif Qərb obrazları
çox vaxt fərqləndirilmir, onlar eyni insanların şüurunda
özünə yer taparaq qəribə bir şəkildə qarşılıqlı təsirdə olur və
bir-birini tamamlayır. Azərbaycanda gedən proseslərə məhz
Qərbin çoxcəhətli təsiri hiss edilməkdədir və bu təsir yaxın
gələcəkdə də hiss ediləcəkdir.
22. «Yeni dövrün siyasətçisi»
(Ramiz Mehdiyev İlham Əliyev haqqında)
İlham Əliyevin prezidentliyə namizəd göstərilməsi indiki
tarixi dövrdə bilavasitə xalqın amallarını əks etdirən idarə-
çilər sinfinin dövlətçilik maraqlarından irəli gəlmiş elit ro
tasiyasının müstəsna dərəcədə qanunauyğun təzahürüdür.
İlham Əliyev Milli Olimpiya Komitəsinin rəhbəri vəzifə
sində fəaliyyətə başladığı vaxtdan onun populyarlığı get-
gedə artm aqdadır. 2000-ci ilin noyabr ayında keçirilən par-
111