fəaliyyəti ilə, yəni dövlət idarəetməsi ilə əlaqələndirməsi -
bu xalqın səciyyəvi cəhətidir.
On illik bir dövrü (1993-2003) əhatə etmiş islahatların
gedişində Azərbaycan Respublikasının dövlət administra
siyası Prezident Heydər Əliyevin ölkədəki böhranlı menec
ment şəraitində qarşıya qoyduğu vəzifələrin səmərəli şəkildə
həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulan rasional sistemə,
yaxud irimiqyaslı mütəşəkkil struktura çevrilmişdir. Ötən
onillikdə Azərbaycan cəmiyyəti dövlət mənafelərini, yəni
xalq üçün, xalqm naminə və xalqın dəstəyinə güvənməklə
ölkədə hökm sürən asayişin həyati mənafelərini reallaşdıran
siyasi idarəetmə məmurlarının ilk baxışda o qədər də diqqə
ti cəlb etməyən, lakin məhsuldar fəaliyyətinin şahidi olmuş
dur. Prezidentin İcra A paratının fəaliyyəti bunu əyani şə
kildə sübut edir. Bu aparata rəhbərlik edən Ramiz Mehdi
yev - zəngin praktik təfəkkürə, nəzəri uzaqgörənlik isteda
dına və idarəetmə münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində
çox böyük təcrübəyə malik olan dövlət xadimidir. İdarəet
mə xarakterli qərarların üslubun müəyyən edən isə, əlbəttə,
Heydər Əliyevdir. Öz siyasi aktivində həm tarixi, həm də
elektoral əhəmiyyətli siyasi kapitala - millətin etimadı kimi
əvəzsiz bir kapitala malik olan Prezident idarəetmə m ünasi
bətlərinin əsaslarını müəyyənləşdirir. Məhz Prezidentin say
əsində XX əsrin son qərinəsində Azərbaycanda peşəkar
dövlət qulluqçuları - uzun illər böyu hazırlıq keçmiş yüksək
səviyyəli mütəxəssislər yetişmişdir. Azərbaycan dövlətçiliyi
nin dövlət stabilliyinin və sabitliyinin müasir milli (tradisio-
nalist) məktəbini də məhz Heydər Əliyev yaratmışdır. D öv
lət idarəçiliyinin bütün sahələrində nəsillərin bir-birini əvəz
etməsi tamamilə təbiidir, çünki bunsuz heç bir ölkənin sabit
və layiqli inkişafı uzun müddət davam edə bilməz.
8
Dövlət qulluğu məsələsinə Prezidentin bu cür diqqət ye
tirməsi təkcə korrupsiya və M.Veberin təbrincə desək, «rəzil
meşşanlıq» («niedrige Kleinbuergertum») kimi mərəzlərə
mübtəla olmaq təhlükəsi ilə həmişə üzləşən dövlət aparatı
nın texniki baxımdan səmərəliliyinin qeydinə qalm aqdan
irəli gəlmir. III Respublikanın dövlət xidmətinin təbiətində
maddiləşmiş ictimai qüvvə hakimiyyətin norm ativ qərarlar
qəbul etməsi mexanizmini hərəkətə gətirir: bu, millətin ira
dəsidir və dövlətçilər bu həqiqəti yaxşı dərk edirlər (bax:
Л.Мамедова. Государственная концепция Гейдара Алиева:
новые подходы к проблемам государственного управления
в Азербайджане // XX-XXI: iki əsrin nadir dövlət xadimi və
lideri. Bakı. 2003). Məsuliyyətin xüsusi bir növünü - tarixi
məsuliyyəti doğuran da, elektoratın iradəsi deyil, məhz xal
qm iradəsidir.
Bu kitab barədə geniş polemik şərhlər verməyə imkan
olmadığı üçün təkcə bunu qeyd etməklə kifayətlənəcəyik ki,
Prezidentin dövlət səviyyəli qərarları həm tənzimlənən fəa
liyyətin mənbəyinə, həm onun məzmununa, həm də hüquqi
formalara, fəaliyyətin həcminə, m əkanına və zamanma, elə
cə də bir sıra başqa əsaslara görə üzvi xarakter daşıyır,
çünki bu qərarlar xalqın mentallığma və ənənələrinə m üva
fiq olub, mütərəqqi qərarlar sayılmalıdır, çünki onlar m üa
sir qlobal asayişin reallıqlarını və millətin yeni tələblərini
nəzərə alırlar. Dövlətçilər nəsli III Respublikanın indiki və
ziyyətində onun fəaliyyətinin təşkili üçün son dərəcə əhə
miyyətli olan insan amilidir. Buna görə də tamamilə mənti
qə uyğun haldır ki, bu kitabın müəllifi müxalifətin yalnız
sistemdənkənar fəaliyyət adlandırıla biləcək fəaliyyətini ifşa
edir.
Hakimiyyətin varisliyi məsələsinin əhatə dairəsi məktəb
şagirdləri səviyyəsində liberal təxəyyülə malik olan müxali-
9
fətin təsəvvür etdiyindən qat-qat genişdir. Bu məsələ ilə əla
qədar, müəllif müxalifətin ideya və şüarlarının ideoloji xa
rakteristikası üzərində dayanm adan onun siyasi davranışına
xas olan radikalizmi xüsusi qeyd edir. Fikrimizcə, bu, kifa
yət deyil. Bu kontekstdə 111 Respublikanın dominant ideo
logiyası barədə R.M ehdiyevin mülahizələri xüsusi diqqətə
layiqdir: «Neokonservatizm in milli forması olan «azərhay-
cançılıq» ideyası milli ideologiyanın əsasıdır və Azərbaycan
dövlətçiliyinin bütün tarixi boyunca belə olacaqdır» (XX
əsrin sonunda - X X I əsrin əvvəlində dünya və milli ideya. //
Ramiz Mehdiyev. X X I əsrdə milli dövlətçilik. Bakı, 2003. s
209). «Azərbaycançılıq» tradisionalizmi nəzərdə tutur və
kitabın müəllifi də haqlı olaraq bu məqamı vurğulayaraq
bizim cəmiyyəti belə xarakterizə edir: bu elə bir cəmiyyətdir
ki, onun mədəniyyəti tədricən, təkam ül yolu ilə formalaşır.
Aydın Mirzəzadə,
s.e.n, Milli Məclisin deputatı,
Yeni Azərbaycan Partiyasının Siyasi Şurasının üzvü
Lətifə Məmmədova,
t.e.n., Azərbaycan Respublikasınm Prezidenti
yatunda Dövlət İdarəçilik Akademiyasına dosenti
10
О КНИГЕ
Мы представляем читателю книгу, посвященную азер
байджанской государственности, книгу полемичную и по
тому обладающую информацией, выходящей за пределы
традиционных текстов.
"Все страдания людей происходят больше из-за заблу
ждений, чем из-за незнания. Наше незнание вредит гораздо
меньше, чем мнимое знание". Эти слова Жан Жака Руссо
вполне применимы к нашей ближней и настоящей исто
рии. Каждое большое движение порождает большие на
дежды, но большая надежда непременно сопряжена с из
вестной идеализацией будущего. Так было и в начале 90-х
годов XX столетия. Мало, кто понимал, сколь тернистым
будет путь...
В ситуации умножения политического опыта народа
все очевиднее неоценимая роль и место Гейдара Алиева в
прошлом и настоящем. Но многописание, надо признаться
в том, не стало гарантией и источником многознания. Ду
мается, что еще мало обстоятельных работ, анализирую
щих политическое искусство Гейдара Алиева как умения
ощутить и реализовать в каждой ситуации новую меру
возможного.
Исторические личности заслуживают большего уваже
ния - реалистического портретирования, удовлетворяюще
го самые взыскательные и критические умы. Словом, по
стижение истины во все ее многоцветье - всеми вместе и
каждым из нас процесс нелегкий, но он жизненно необхо
дим. Автор справедливо указывает на большую значи
мость для современного азербайджанского общества ду
ховного наследия Президента Гейдара Алиева. Трактовки
его текстов заслуживают внимания, они содержат новатор
ские подходы, подлежащие дальнейшей разработке.
11