Urganch Davlat Universiteti

gastrulyatsiyaga oid ba'zi nazariyalar

• Blastulaning oxirida hujayralar suvni ko'p so'rishi morfogenetik harakatga sabab bo'ladi.
• Hujayrada hosil bo'lgan parallel ipchalar hujayraning cho'zilishiga, bu esa gastrulyasiyada entodermaning qatlamlanishiga sabab bo'ladi. Hujayraning cho'zilish sabablari hozircha aniq emas.

gastrulyatsiyaga oid ba'zi nazariyalar

• Goltfreter 1943-1944 yillarda yaratgan gipotezagako'ra, amfibiya tuxumida birlamchi va ikkilamchi qobiqdan tashqari animal qutbni o'rab turadigan qobiq ham bor.
• Gatrulyasiyani o'rganishda hujayralararo aloqani bilish muhim ahamiyatga ega. Bu aloqalar membrana o'simtalari, psevdopodiyalar vaboshqalar orqali hosil bo'lishi mumkin.

gastrulyatsiyaga oid ba'zi nazariyalar

• Hujayralarning muhim biologik xususiyatlaridan biri amyobasimon harakati va fagositoz hodisasining sodir bo'lishidir. Bu jarayonlar embrion hujayralarida ham sodir bo'ladi.
• Agar amfibiya embrionini RN 9,6-9,8 bo'lgan suvga solinsa, ular bir-biri bilan bog'lanmagan bo'laklarga bo'linib ketadi. Embrionning har xil hujayralari har xil sharoitni talab etadi.

T.Gustafson gipotezasi

T. Gustafson va uning shogirdlarining ilmiy izlanishlari rivojlanishning biokimyoviy va morfologik qonuniyatlari o'rtasidagi aloqani aniqlashdan iborat. Uning fikricha, embriologiyada bunday aloqani isbotlaydigan ma'lumotlar yo'q. Ana shunday ma'lumotiar olish uchun Gustafson dengiz tipratikanida gastrulyasiya jarayonini o'rganib, 2 taqonuniyatga, birinchidan, hujayralar o'rtasidagi aloqalarga; ikkinchidan, hujayralarning amyobasimon harakatiga e'tibor berdi.

Seytrafer mikrokinos yomka usuli bilan yetilgan tuxumda 3 ta zona borligini aniqladi:

1-zona - vegetativ yarim shardagi mezenxima;

2-zona - yarim sharlar o'rtasidagi entomezoderma;

3-zona - animal yarim shardagi ektoderma.

Maydalanish boshlanishidan 10 soatdan keyin blastula hosil bo'ladi. Bir necha soatdan keyin invaginasiya yo'li bilan gastrulyasiya sodir bo'ladi. 2 kundan keyin to'liq shakllangan lichinka hosil bo'ladi. Bunda 4 ta asosiy inorfogenetik jarayon sodir bo'ladi:

• blastula hosil bo'lishi;
• blastodermada blastomerlarning joylashuv chizig'ining o'zgarishi;
• hujayra harakat yo'nalishining o'zgarishi;
• hujayra murtaklarining aralashib ketishi.

Bu jarayonlarni Gustafson yuqoridagi 2 ta qonuniyat bilan isbotladi.