Uşaq hüquqlarının araşdırılması
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məzmunu
- II hissə: Əlavə Təməl informasiyalar, sənədlər və tədris materialları
- Konseptual çərçivə
- Nümunələr əsasında öyrənmək (induktiv yanaşma)
| Uşaq hüquqlarının araşdırılması İbtidai siniflər üçün dərs proqramı Rolf Qollob və Piter Kraf Emir Adzoviçlə əməkdaşlıq şəraitində İllüstrasiyaların müəllifi: Emir Haraciç Məzmunu Səhifəsi
Giriş I hissə: 1—9-cu siniflər üçün uşaq hüquqlarına dair kiçik layihələr Uşaq hüquqları Konvensiyasının dörd əsas prinsipi 1-ci sinif: Mənim adım var – bizim məktəbimiz var 2-ci sinif: Adlar sadəcə hərflərin birləşməsi deyil! 3-cü sinif: Biz sehrbazıq! 4-cü sinif: Bizim hüquqlarımız – bizim xəzinəmiz 5-ci sinif: Biz öz sinfimiz üçün qaydalar yaradırıq 6-cı sinif: Uşaq hüquqları: rəsm əsəri! 7-ci sinif: Mənim istədiyim mənə lazım olandırmı? 8-ci sinif: Mən öz plakatımı düzəldirəm! 9-cu sinif: Biz nəyə görə qaydalara riayət etməliyik?
“Bu o deməkdir ki, mənim tənəffüsə çıxmaq hüququm var, elə deyilmi?” Uşaq hüquqları sinif otağında Uşaq hüquqlarının tədrisi: tədris metodlarının seçiminə bələdçilik edən əsas məsələlər BMT-nin Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyası ilə bağlı tez-tez verilən suallar Uşaq hüquqları insan hüquqları prosesinin tərkib hissəsi kimi Uşaq hüquqları təbii hüquqlar kimi Uşaq hüquqları necə yaranıb? Uşaq hüquqları Bəyannaməsi (20 noyabr 1959-cu il) Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya Aydın de! BMT-nin Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyasının Kanada gəncləri üçün hazırlanmış sadələşdirilmiş versiyası İştirak etməyin yolları Uşaq hüquqlarına dair İnternet saytları Uşaq hüquqlarına dair qeydlər Giriş Bu kitab ibtidai və aşağı sinif şagirdlərinə uşaq hüquqlarını tədris edən müəllimlər üçün hazırlanıb. Dərslik aşağıdakıları özündə ehtiva edir: Məktəbin ilk 1-ci—9-cu siniflərinin şagirdləri üçün hər biri dörd dərsdən ibarət olan doqquz kiçik layihə. Bu sahədə tədrisə yeni başlayan müəllimlər üçün ətraflı tədris təlimatları. Bu təlimatlardan müəllimlərin təlimində də istifadə oluna bilər. Hər bir layihənin təsviri hissəsinin əvvəlində verilən dərs planı. Dərs planında əsas suallar, əsas tapşırıqlar və əyani vasitələr göstərilir. Tədrisə tapşırıqlarla öyrənmə, diqqətin problemlərin həllinə yönəldilməsi və nümunələrlə öyrənmə üsulları ilə yanaşma. Bu yanaşma konseptual öyrənmədə, qabiliyyətlərin aşılanmasında və dəyərlərin və baxışların inkişafında şagirdlərə yardımçı olur. Demokratik Vətəndaşlıq Təhsilinin (DVT) əsas prinsiplərinə, açıq və kooperativ öyrənmənin metod və qaydalarına riayət etmək uşaq hüquqlarını öyrənməyin məzmun və prinsiplərinin qayəsini dəstəkləyir. (Uşaq hüquqları vasitəsilə öyrənmək, uşaq hüquqları haqqında öyrənmək və uşaq hüquqları üçün öyrənmək). Dərs zamanı fikir yürütmə və müzakirə etmə prosesinə təkan verən vasitə (aşağıya bax). Əlavədə tədris üçün və uşaq hüquqları sahəsində əlavə araşdırma aparmaq üçün materiallar verilib.
Uşaqlar hansı hüquqlara malik olduqlarını bilməlidirlər, onlar həmçinin gərək bu hüquqları dərk etməyi və onlardan istifadə etməyi öyrənsinlər. Buna nail olmaq üçün məktəbdə uşaq hüquqlarının tədrisi sahəsində geniş çeşidli öyrənmə təcrübələrindən istifadə edilməlidir ki, bu öyrənmə təcrübələri də DVT-nin üç əsas kateqoriyası ilə ifadə oluna bilər: Uşaq hüquqları haqqında öyrənmə: şagirdlər hansı hüquqlara malik olduqlarını bilir və qavrayırlar (bilik və qavrayış). Uşaq hüquqları “haqqında” öyrənməyə konkret bir sinifdə konkret bir müəllimin konkret dərs bölgüsü əsasında tədrisi daxildir. Uşaq hüquqları vasitəsilə öyrənmə: şagirdlər uşaq hüquqlarını sinif otağını və bütövlükdə məktəbi idarə edən qaydalar kimi təcrübədən keçirirlər (baxışlar, dəyərlər və bacarıqlar). Uşaq hüquqları üçün öyrənmək: şagirdlər sinifdə və ümumiyyətlə, məktəbdə öz hüquqlarından faydalanmağa həvəsləndirilir. Bu yolla onlar gələcəkdə demokratik cəmiyyətdə məlumatlı və fəal bir vətəndaş kimi iştirak etməyə (istər məktəbdə, istərsə də sərbəst həyatda iştirak etməyə) hazırlanırlar. Uşaq hüquqları ruhunda (uşaq hüquqları vasitəsilə) öyrənmək və demokratik cəmiyyətdə necə iştirak etməyi öyrənmək bütövlükdə məktəbin vəzifəsidir. Bütün müəllimlər və baş müəllimlər, eləcə də şagirdlər və onların valideynləri bu işə öz töhfələrini verməlidirlər.
DVT-nin bu üç öyrənmə kateqoriyası bir-birini dəstəkləyir və tamamlayır. Bu dərslikdə bunun necə baş verdiyi göstərilir. Uşaq hüquqları “vasitəsilə” öyrənmə dedikdə, şagirdlərə məktəbi insan və uşaq hüquqları normaları ilə idarə olunan bir mikro-icma kimi təcrübədən keçirməyə imkan verən həssas tədris metodlarının seçilməsi nəzərdə tutulur. Misal üçün, uşaq ona bir şəxs kimi hörmət edildiyini, nə isə müzakirə edilərkən və ya qərar qəbul olunarkən onun fikrinin nəzərə alındığını hiss etməlidir. Təcrübə real həyatda öz əksini tapmalıdır, real həyatdakı təcrübə isə insan və uşaq hüquqları haqqında məlumatlı olmaq və bu barədə düşünməklə birbaşa bağlıdır. İnsan və uşaq hüquqları haqqında məlumatlı olmağın və bu barədə düşünməyin yolu isə uşaq hüquqları “haqqında” öyrənməkdən keçir.
Bu dərslikdə nümunələr əsasında tədrisin klassik induktiv yanaşmasından istifadə olunur. Bir və ya bir neçə nümunəni öyrənməklə, yaxud təcrübədən keçirməklə şagirdlər ümumi prinsipi, yaxud mahiyyəti mənimsəyə bilərlər. Bu dərslikdə nümunələrlə tədris zamanı müəllimlərin etməli olduqları üç şey göstərilir: 1. Müəllim nümunəni diqqətlə seçir və onu hansı üsul və vasitələrlə şagirdlərə çatdırmağa qərar verir. 2. Müzakirə və fikir yürütmə mərhələlərində şagirdlər ümumi qavrayışlarını inkişaf etdirir və nümunədə əks olunan əsas ideya və anlayışları mənimsəyirlər. 3. Şagirdlər yenicə əxz etdikləri ideya və anlayışları təkrar tətbiq edirlər. Müəllimin 2-ci bənddə göstərilənə nail olmasına kömək etmək üçün aşağıda verilən və DVT-nin və uşaq hüquqları sahəsində tədrisin hər üç kateqoriyasını əhatə edən sual cədvəlindən istifadə olunur. Bu cədvəldə sinifdə şagirdlərin fikir yürütməsinə rəvac verə biləcək başlıca suallar təklif olunur. Şagirdlərin fikir yürütməsi vacibdir, çünki tədrisin məqsədləri müəllimlərin və ya şagirdlərin hafizəsində qapalı informasiya kimi saxlanmamalı, əksinə, şagirdlər onları başa düşdükləri, təcrübədən keçirdikləri, məşq etdikləri, yaxud gələcəkdə etməyi arzuladıqları şeylər kimi öz sözləri ilə ifadə etməlidirlər. Şagirdlərin dərs zamanı öz düşüncələrini öz aralarında bölüşməsindən təkcə onların hər biri yox, bütövlükdə sinif də bir icma kimi faydalanacaq. Öyrənmə prosesi yalnız o halda güclü və effektiv olar ki, şagirdlər bu və ya digər informasiyanı, konsepsiya və anlayışı, qabiliyyəti, yaxud demokratik cəmiyyətdə özünü aparmağın üsul və prinsiplərini niyə və nə üçün mənimsədiklərini bilsinlər. Ona görə də fikir yürütmə və müzakirə etmə metodlarından təkcə konkret nümunələrdən ümumi nəticələrin hasil edilməsi zamanı yox, bütün öyrənmə prosesində istifadə olunmalıdır. Konstruktiv öyrənmə baxımından, şagirdlərin ümumiyyətlə öyrənməyə öz şəxsi yanaşmaları barədə məlumatı olacaq və onlar özlərinin hansı tip öyrənən olduqlarını, öyrənmə prosesində konkret hansı güclü və zəif tərəflərə malik olduqlarını aşkar edəcəklər. İnsan hüquqları ruhunda tədris (“vasitəsilə”) müəllimləri öyrənənlərə nəyisə öyrənmək üçün onların ehtiyaclarına uyğun olaraq vaxt və imkan verməyə həvəsləndirir. Demokratik idarəçilik perspektivi baxımından, müəllim tədrisin məqsədlərini öz beynində yalnız ona aid informasiya kimi qapalı saxlamamalı, əksinə onları şagirdlərlə bölüşməlidir. Belə olduqda dərsin planlanması bir növ demokratik şəraitdə qərar qəbul edilməsi işinə çevrilir. Beləliklə, uşaq hüquqları dərslərində bu cür öyrənmə bizə elə bir model verir ki, bu model sayəsində şagirdlərə özlərinin öyrənmə prosesini necə təşkil etməyi öyrətmək olur. Müasir zamanda, məsələn, cəmiyyətdə, texnologiyada, iqtisadiyyatda, qloballaşmada, yaxud ətraf aləmdə getdikcə daha dinamik və mürəkkəb dəyişikliklər baş verir. Bu isə gələcək nəsillər qarşısında həll edilməli yeni vəzifələr qoyur – onlar öz işlərində uğur qazanmaq, qərarların qəbulu prosesində iştirak etmək üçün bütün həyatları boyu öyrənmə prosesinin içində Yüklə 0,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|