11
milli mətbuatının ilk qaranquşu-
Əkinçi”, ““Əkinçi” və Zərdabi
irsi milli məfkurə qaynağıdır”, “Əkinçidən düşən işıq”,
“Nəsillərə örnək olan qələm sahibi”, “Zərdabda bir uşaq
doğuldu”, “Azərbaycan mətbuatının mayakı, məşəli- Zərdabi”,
“Zülmətdə işıq-Həsən bəy”, “Yandırdığı maarif məşəlini
ömrünün sonunadək əlindən yerə qoymayan Həsən bəy
Zərdabi” və s.
12
Görkəmli şəxsiyyətlərin Həsən bəy Zərdabi və onun təsis
etdiyi “Əkinçi” qəzeti haqqında söylədikləri:
“Milli mətbuatımızın yaranmasında görkəmli ziyalı, içtimai
xadim, nasir Həsən bəy Zərdabinin misilsiz xidmətləri
olmuşdur. Onun minbir əzablara qatlaşıb çap etdirdiyi “Əkinci”
qəzeti Azərbaycanda ana dilində mətbuatın əsasını qoymuşdur.”
Heydər Əliyev,
Ulu öndər
Azərbaycan
mədəni-içtimai
fikir
tarixinin
görkəmli
şəxsiyyətlərindən biri, milli mətbuatımızın banisi Həsən bəy
Zərdabinin zəngin irsi bugünki və gələcək nəsillərin
azərbaycançılıq məfkurəsinə sədaqət ruhunda formalaşmaları
baxımından müstəsna əhəmiyyətə malikdir.
İlham Əliyev,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Azərbaycan ziyalılarının çoxunun özünə “mənəvi ata” saydığı
Zərdabi bu gün də sıramızdadır.
M.Ə.Sabir,
şair
Sizin qəzetininzin əsas məziyyətlərindən biri ifadənin gözəlliyi,
ibarələrin zərifliyi və aydınlığı, orfoqrafiyanın düzgünlüyü
olmalıdır. Çünki, sizin qəzetiniz, başqa məqalələrlə yanaşı,
Azərbaycan
yazıçısının
düzgün
olmayan
ifadələrdən
təmizləməyə çalışmalı, bu dildə yazan bütün adamlar üçün
nümunə olmalıdır.
M.F. Axundov,
dramaturq
13
“Əkinçi” maarifpərvər, demokratik görüşlərin yayılmsı və yeni
içtimai əlaqələrinin yaranması uğrunda ardıcıl surətdə mübarizə
edirdi.
Mirzə İbrahimov,
Xalq yazıçısı
Aləmi-islam bir qaranlıq içərisində qaldığı zaman bu adam əlinə
məşəl alıb qaranlığı işıqlandırmağa çalışmışdır. O məşəl nə idi?
Əvvəlinci mətbu kəlam idi.
Əli bəy Hüseynzadə,
filosof, ədəbiyyat tənqidçisi
Bəzən düşünürəm ki, Həsən bəyin qismətinə həqiqətən, çox
qəribə, qəribə olduğu qədər şərəfli və şərəfli olduğu qədər də
əzablı bir tale payı düşüb.
Jalə Əliyeva,
professor
Azərbaycanda sənaye və ticarəti, xüsusən kənd təsərrüfatını
inkişaf etdirmək Zərdabinin əsas məqsədlərindən biri olmuşdur.
Onun “Əkinçi” qəzetinin demək olar ki, bütün nömrələrində
kənd təsərrüfatı elmlərinə dair yazdığı qiymətli məqalələr də bu
məqsədə xidmət etmişdir.
Məmmədçəfər Cəfərov,
akademik
Azərbaycan mədəniyyəti tarixində ədəbi-bədii əsərlərin milli
mətbuat səhifələrində ilk dəfə nəşri “Əkinçi” qəzeti ilə başlanır.
Adil Abdullayev,
Əməkdar mədəniyyət işçisi
14
Həsən bəy Zərdabi irsini oxuculara çatdırmaq məqsədi ilə
kitabxanada
“Sözün dəyərinə dayaq duranlar” adlı
konfrans
keçirilə bilər. Bunun üçün kitabxanaçı oxucuları kitabxanaya
cəlb edərək onları böyük maarifçinin yaradıçılığı ilə tanış edir.
Təyin olunmuş vaxtda oxucular kitabxanaya gələrək tədbirdə
iştirak edirlər. Tədbiri açıq elan edən kitabxanaçı hər kəsi
salamladıqdan sonra böyük maarif carçısı Həsən bəy Zərdabinin
keşməkeşli ömür yolundan və coşğun yaradıcılığından söhbət
açır:
Kitabxanaçı: Azərbaycan
xalqının mədəniyyət tarixinə görkəmli
şəxsiyyət kimi daxil olan Həsən bəy Zərdabi 40 ildən artıq bir
dövr ərzində öz xalqının səadəti və tərəqqisi uğrunda yorulmaq
bilmədən əzmlə mübarizə aparmışdır. Həyatının mənasını
xalqın səadəti uğrunda mübarizədə görən Zərdabi zəngin və
çoxcəhətli həyat yolu keçmişdir. Bu böyük mübariz elm fədaisi
öz qarşısında Azərbaycan xalqını cəhalət və avamlıqdan xilas
etmək kimi nəcib bir məqsəd qoymuşdu və bunun üçün maarifi
əsas vasitə seçmişdi. Mövhumat və orta əsr geriliyinin hökm
sürdüyü, xalqımızın çəhalət və zülmət içərisində boğulduğu bir
dövrdə Zərdabi ilk maarif məşəlini yandıranlardan biri olmuş və
ömrünün axırınadək bu məşəli əlindən yerə qoymamışdır.
“Maarifdən, elmdən məhrum bir xalq işıqdan məhrumdur”-
deyən Zərdabinin bütün həyatı xalqın maariflənməsi işi ilə bağlı
olmuşdur. O, haqlı olaraq, Azərbaycanda ana dilində təhsilin,
qadın təhsilinin Azərbaycan teatrı və mətbuatının banisi hesab
edilir. Həsən bəy Zərdabinin 1875-1877-ci illərdə olmazın
çətinliklər bahasına nəşr etdiyi “Əkinçi” qəzetinin xalqımızın
həyatında oynadığı bu rolu, keçən əsrin 50-60-cı illərində
“Kolokol” qəzeti və “Sovremennik” məcmuəsinin rus həyatında
oynadığı mütərəqqi rolla müqayisə etmək olar. “Əkinçi”
qəzetinin nəşri xalqımızın mədəni tərəqqisində irəliyə doğru
atılan mühüm bir addım idi. Həsən bəy Zərdabi qəzetin