Uşaq Kitabxanası
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
15
vəzifələrindən bəhs edərək, onun ilk nömrələrində yazmışdır: “Hər bir vilayətin qəzeti gərək o vilayətin aynası olsun. Yəni o vilayətin sakinləri elədiyi işlər, onlara lazım olan şeylər, xülasə onların hər bir dərdi və xahişi o qəzetdə çap olunsun ki, o qəzetə baxan, xalqı aynada görən kimi görsün.” “Əkinçi” qəzeti öz nəşri illərində bu vəzifələri layiqincə yerinə yetirmişdir. Az bir vaxtda o, Azərbaycanda qabaqcıl ideyaların carçısına çevrilmişdir. “Əkinçi” qəzeti ətrafına toplanmış mütərəqqi ziyalılar-maarifpərvər şair Seyid Əzim Şirvani, dramaturq Nəcəf Bəy Vəzirov, Əhsənül-Qəvvaid, Əsgər ağa Görani və başqaları mürtəce qüvvələrə qarşı cəhalət və zülmətə qarşı, avamlıq, gerilik, mühafizəkarlığa qarşı kəskin mübarizə aparmışlar. “Əkinçi” qəzeti yerli feodalların təhriki və müstəmləkəçi çar məmurlarının təkidi ilə bağlandığından sonra da Həsən bəy Zərdabi öz qızğın maarifçilik fəaliyyətini davam etdirmişdir. O, “Ziya”, (“Ziyayi-Qafqaz”), Tiflisdə çıxan “Qafqaz”, “Novoye obozreniye”, Bakıda nəşr olunan “Kaspi” və başqa qəzetlərə müntəzəm surətdə məqalələr yazaraq, bir tərəfdən kəndliləri “zəli kimi soran” qolçomaqları, kəndxudaları, kəndlilərin avamlığından istifadə edib onları aldadan və amansız surətdə istismar edən mollaları, müridləri, şeyxləri, rüşvətxor çar məmurlarını və başqa çəhalətpərəstləri özünə məxsus bir cəsarətlə ifşa etmiş, digər tərəfdən kəndlilərə öz hüquqlarını başa düşməyə, hər cür zülmə müti qul kimi dözməməyə, istismarçılığa qarşı müqavimət göstərməyə çağırmışdır. Daha sonra iştirakçılar öz çıxışlarına davam edir. I iştirakçı: Həsən bəy Zərdabinin dünyagörüşünün xarakteri, onun ideya irsi, içtimai fikir, təbiətşünaslıq sahəsindəki xidmətləri, çoxcəhətli əməli fəaliyyəti haqqında geniş danışmaq mümkündür. Lakin mən onun bu gün belə öz təravətini itirməyən vətənpərvərlik ideyaları barədə bir neçə söz demək istərdim. Həsən bəy Zərdabi öz vətənini, öz xalqını tükənməz bir 16
məhəbbətlə sevən içtimai xadim idi. O, bütün ziyalıların, həqiqi vətənpərvərlərin əsas vəzifəsini xalqı qəflət yuxusundan oyatmaqda, elmi, maarifi xalq arasında geniş yaymaqda görürdü. O, gənclərə müraciət edərək onları vətəninin, xalqın səadəti və maariflənməsi uğrunda mübarizə aparmağa və bu işdə heç kəsdən qorxmamağa, hər cür çətinliyə sinə gərməyə çağırırdı. Vətənpərvərlik ideyaları Zərdabinin əsərlərinin ana xəttini təşkil edir. O, xalqın, vətənin səadəti uğrunda mübarizəni ən yüksək əxlaqi vəzifə səviyyəsinə qaldırmış və onu əxlaqi hərəkətinin meyarı kimi qiymətləndirmişdir. Onun nəzərində vətənini, xalqını, ürəkdən sevməyən, vətənin tərəqqisi ilə maraqlanmayan adamları, sözün əsil mənasında insan hesab etmək
olmaz. Eyni
zamanda Zərdabinin əsərlərində vətənpərvərlik sadəcə olaraq vətəni və xalqı sevməklə məhdud edilmir. Zərdabinin vətənpərvərliyi mücərrəd vətənpərvərlik olmayıb, əməli fəaliyyətlə bilavasitə bağlı
olan vətənpərvərlikdir. Zərdabi həqiqi vətənpərliyi saxta, yalançı vətənpərvərlikdən ayırmağı təkidlə tələb etmişdir. Onun nəzərincə vətənpərvərlik yalnız “boğazdan yuxarı” dildə vətəni sevməkdən ibarət olmayıb, insana daxilən xas olan həqiqi vətənpərvərlik olmalıdır. Zərdabinin şərhində vətənə məhəbbət, onun tərəqqisi uğrunda mübarizə təmənnasız olmamalıdır. Sözdə vətənpərvərlikdən, milləti, xalqı sevmədən dəm vurub, lazım gələndə öz şəxsi mənfəəti üçün xalqın mənafeyini qurban verənləri Zərdabi ən alçaq xainlər adlandırmışdır. Həsən bəy Zərdabi qəti surətdə əmin idi ki, xalq heç bir zaman öz ləyaqətli oğul və qızlarını unutmur və xalıqın səadəti uğrunda sərf olunan əmək heç bir zaman hədər getmir.
Həsən bəy Zərdabi ilk növbədə xalq maarifi kimi ciddi bir problemin şərh olunmasında dövrünün qabaqcıl ziyalılardan istifadə etməli idi. Təsadüfü deyil ki, o, yenə də qəzetin birinci ilində çıxan 8-ci nömrəsində Rusiyada, həmçinin 17
Bakıda açılan təzə məktəblər, oxumaq istəyənlərin sayca çoxalması və təhsil alanların milliyətcə qeyri-müsənasibliyindən danışan məqaləsinin bir yerində yazırdı: “Ey müsəlmanlar, mürvətdirmi ki, tamam dünya bizim qonşularımız ilə belə təhsil etməyə belə səy etsinlər ki, zindəganlıq cəngində düşmənə fayiq gəlsinlər, amma bizlər: allahdan buyruq, ağzıma quyruq”- deyib duraq! Ey
müsəlmanların millət təəccübü çəkən kəsləri! Bir açız gözünüzü, dünyaya tamaşa edin...” Qəzetdə bir xalqın başqa xalqlar arasında nüfuz və hörmət qazanması üçün elm və təhsilin həlledici əhəmiyyəti izah edilir. Maraqlıdır ki, qəzetin həmin nömrəsində yeni üsulu məktəb əleyhdarlarını rüsvay edən Nəcəf Bəy Vəzirovun məqaləsi, Seyid Əzim Şirvaninin şeiri də çıxmışdır.
Seyid Əzimin şeirində deyilirdi: Bəs “Əkinçi” bizə münasibdir,
Qiyməti yaxşı, mali-kasibdir. Bəs “Əkinçi” çəlalımızdı bizim,
Hacehi-xoşməqalımızdı bizim. Səy edin, ey güruhi-niksifat,
Etməsin ta bizim “Əkinçi” vəfat.
*************************** Vermədi yazdığı pulu hüzzar,
Hamı iqrarın etdilər inkar. Dedilər: “neylirik biz uşqolanı,
Hər nə tövr ilə olsa el dolanı. Nə üçün biz verək bu barədə pul,
Bizə bundan nə xeyir olur məhsul ...”
Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|