Uşaq Kitabxanası
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
24
içtimai fikrin canlanmasına təkan verdi. H.Zərdabi nəşr etdirdiyi qəzetin adını “Əkinci” qoysa da, orada qabaqcıl mütərəqqi ideyalar təbliğ olunurdu. Azərbaycan xalqının ana dilində oxuması çox əlamətdar bir hadisə idi. “Əkinci” də öz növbəsində ana dilinin saflığı, zənginləşməsi uğrunda mübarizə aparırdı. Həsən bəy Zərdabi öz həyatı boyu, eləcə də qəzetin səhifələrindəki yazı ilə xalqa fayda verən işlərlə məşğul olmağı əsas vəzifə hesab edir, Azərbaycanda peşəkar teatrın bünövrəsini qoymaq, xeyriyyə cəmiyyətini açmaq Bakı Realnı Məktəbində müəllimlik və maarifçiliyi inkişaf etdirmək, rus məktəbində əməkdaşlıq etmək və s. ilə məşğul olurdu. O, əməkçi xalqa, onun tərəqqisinə və mübarizəsinə xidmət edən, zülmə, haqsızlığa, rəzalətə qarşı və ümumiyyətlə, xalqı cəhalətdə saxlayan, onun inkişafına maneəçilik törədən hər bir şeyə qarşı mübarizə aparan mətbuatın tərəfdarı idi. XIX əsr Azərbaycan içtimai fikri, mətbuatı, ədəbiyyatı və dilinin, həmçinin təbiətşünaslıq elminin tarixini öyrənmək üçün “Əkinci” çox böyük və mühüm bir mənbə idi. Qəzetin “Daxiliyyə”, “Elm xəbərləri”, “Mətbuat”, “Əkin və ziraət xəbərləri” və “Əfhali-əhli-dehat” bölmələrində faktlara əsaslanan çox qiymətli yazılar dərc olunurdu. Həsən bəy müxtəlif rublikalar altında verilən qəzet materiallarında özünün və əqidə dostlarının S.Ə.Şirvani, Əliməmməd Abdulzadə, Əhsənül Qəvaid, Məhbus Dərbəndi, Məmnun Əlgədarı, N.B.Vəzirov, Əsgər Gorani və başqalarının mütərəqqi fikirlərini yayır və məqsədinə nail olmaq üçün müxtəlif formalardan bacarıqla istifadə edirdi. Hər bir sahədən oxuculara bilik və məlumat verməyə, həmvətənlərində savad ehtiyatı yaratmağa səy göstərirdi. “Əkinci” yə nəzər salarkən onun içtimai, iqtisadi, elmi, mədəni işi sırf əməli və maarifləndirici işlə bir yerdə paralel surətdə aparılmasının canlı şahidi oluruq. Qəzetin səhifələrində dərc olunan yazıların əksəriyyətində yeni tipli
25
mədəniyyət yaradılması məsələləri - qədim ədəbiyyat, incəsənət, dil, pedaqogika, dərslik, tərcümə, kitab nəşri, kitabxana, məktəb və s. əsas yerlərdən birini tutur. Eyni zamanda kiçikyaşlı məktəb uşaqlarına dərslik əvəzinə “Leyli və Məcnun”, “Min bir gecə”, “Pişik və siçan” kimi əsərlərlə onların mütailə dairəsinin məhdudlaşdırılması məzəmmət və tənqid edilirdi. Qəzet- pedoqoji meyllərin təbliği ilə yanaşı məktəb, təlim-tərbiyə məsəlləri ətrafında mübahisə və müzakirələrindən də çəkinmirdi. H.Zərdabi 1876-cı ildə dərc etdirdiyi bir məqaləsində Bakıda klub açmaq, qiraət üçün kitab və qəzet gətirmək, Azərbaycan dilində elmi kitablar hazırlayıb çap etmək məqsədi ilə xüsusi bir cəmiyyət düzəldilməsi məsələsini irəli sürürdü. “Elmi xəbərlər” bölməsində dərc olunan yazılar, əsasən maarifləndirici məqsəd daşıyırdı. O zaman Bakıya gəlmiş bir fransız jurnalisti H. Zərdabi ilə söhbətində belə demişdi: “Doğrusu siz əsl qəhrəmansınız! Bizim Fransada belə bir yoxsul qəzet üçün işləmək istəyən adam tapmaq olmazdı. Sizin qüvvətinizə heyran edirəm. Belə məlum olur ki, siz öz xalqınızı çox istəyirsiniz. Zərdabi “Əkinci” vasitəsilə Azərbaycan ellərinə maarif işığı saçacağı günləri düşünür və bu məqsədlə yorulmadan çalışırdı. Bununla bağlı suallara isə “at ölüncə otlar” deyə cavab verirdi. Qəzetin 1875-ci ilin 6-cı nömrəsində S.Ə.Şirvaninin imzasız dərc edilmiş bir qəzəlində Həsən bəy Zərdabinin zəkalı bir şəxs olaraq zəmanəsində meydana çıxması və xalqı bu zəlalətdən qurtarmağa çalışmasından bəhs edilirdi: Həzəran, şükr kim, bir şəxsi-aliqədr hümmətdən Qəzet bünyadıma Rusiyyədə izn adlı dövlətdən arifi-dünya Zərdabi 26
gün xaki-məzəllətdən
eylər əhli-Qafqazi Gəhi tazə xəbərlərdən,
Olub sövdagəri-xeyir ol Xəbərdar eylədi hər nəfü hər kəsbü ticarətdən... “Əkinci”nin ilk nömrələrindən Həsən bəy Zərdabi dad- fəryad edirdi ki, milləti-islami qəflət yuxusundan oyatsın və ayılanlıar da qeyrilərini qəflət yuxusundan ayıltsınlar. Bu yol, bu qayə “Əkinci”nin əsas amalı olmuşdur. “Əkinci” Həsən bəy Zərdabinin ümidi, ən çox sevdiyi “övladı” idi. O, bu qəzeti uzun müddət yaşatmağa və orada ən vacib məqalələrini dərc etməyə ümid bəsləyirdi. Lakin irtica onun arzusunu ürəyində qoydu. Son dərəcə ağır məşəqqətlər üzündən 1877-ci il sentyabrın 29- da “Əkinci” qəzeti öz nəşrini dayandırmağa məcbur oldu. Azərbaycan əbədiyyatı və mətbuatının bütün qabaqcıl xadimləri “Əkinci” qəzetinin bağlanmasından xeyli sonra da onun aktuallığını itirməyən demokratik-maarifçi ideyalarına yiyələnməyi və onları yaşadıb inkişaf etdirməyi özlərinə borc bilirdilər. Bunun ən parlaq nümunəsi məşhur “Molla Nəsrəddin” jurnalının və molla nəsrəddinçilərin “Əkinci” qəzeti və həmin qəzetin əsas müəllifləri ilə ideya-varislik əlaqəsidir. Həsən bəy Zərdabi qəzetin bağlanması ərəfəsində haray çəkərək “Əkinci” işığının sönməkdə olduğunu bildirir və onun xilası üçün xalqdan imdad diləyirdi. Bu Həsən bəyin “Əkinci” qəzeti ilə bağlı son fəryadı idi.
Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|