3. Uilyam Terner tez-
tez dumanlı Londonun yağış yağmış küçələrinin rəsmini çəkirdi.
Oskar Uayld
t
əsdiq edirdi ki, _______ . Bu _______ incəsənətin təsirliliyi ideyası baş qaldırır. _______ və
_______ .
a)
Ternerin r
əsmini Londonun dumanı yaratmışdır / qiymətləndirmədə / İncəsənətin
t
əsirliliyinə aləmin rəngarəngliyi səbəb olur / aləmi görmək qaydasını yaratmır
b)
Londonun dumanını Ternerin rəsmi yaratmışdır / paradoksal sübutda / İncəsənətin
t
əsirliliyinə aləmin rəngarəngliyi səbəb olur / gözəlliyi
dərk edən göz, səslərin həmahəngliyini
duyan qulaq yaradır
c)
Ternerin r
əsmini Londonun dumanı yaratmışdır / qiymətləndirmədə / İncəsənət aləmin
görülm
əsi qaydasını formalaşdırır / aləmin rəngarəngliyini
mükəmməl əks etdirə bilmir
ç) Londonun
dumanını Ternerin rəsmi yaratmışdır / paradoksal sübutda / İncəsənət aləmin
görülm
əsi qaydasını formalaşdırır / gözəlliyi dərk edən göz, səslərin həmahəngliyini duyan qulaq
yaradır
a)
Uilyam Terner tez-
tez dumanlı Londonun yağış yağmış küçələrinin rəsmini çəkirdi. Oskar
Uayld t
əsdiq edirdi ki, Ternerin rəsmini Londonun dumanı yaratmışdır. Bu qiymətləndirmədə
inc
əsənətin təsirliliyi ideyası baş qaldırır. İncəsənətin təsirliliyinə aləmin rəngarəngliyi səbəb olur
v
ə aləmi görmək qaydasını yaratmır.
Cavabın bu variantında ikinci və üçüncü cümlələr fikir baxımından bir-birinə ziddir - əgər
Ternerin r
əsmini Londonun dumanı yaratmışdırsa, bu təqdirdə qiymətləndirmədə
incəsənətin
t
əsirliliyi deyil,
aləmin, təbiətin təsirliliyi ideyası görünür.
Birinci v
ə ikinci qüsurlarda yerinə qoyulmalı olan sözlər qrupu (yaxud söz) cavabın bu
variantında verilmişdir və fikir baxımından qarşıdurmaya səbəb olur.
Cavabın (c) variantında da təkrar olunur. Beləliklə (c) cavabı da düzgün deyildir.
b)
Uilyam Terner tez-
tez dumanlı Londonun yağış yağmış küçələrinin rəsmini çəkirdi. Oskar
Uayld t
əsdiq edirdi ki, Londonun dumanını Ternerin rəsmi yaratmışdır. Bu paradoksal sübutda
inc
əsənətin təsirliliyi ideyası baş qaldırır. İncəsənətin təsirliliyinə aləmin rəngarəngliyi səbəb olur
v
ə gözəlliyi dərk edən göz, səslərin həmahəngliyini duyan qulaq yaradır.
Cavabın bu variantında üçüncü və dördüncü cümlələr fikir baxımından bir-birinə ziddir -
əgər
Londonun dumanını Ternerin rəsmi yaratmış, yaxud
incəsənətin təsirliliyi ideyası qeyd
edilmişdirsə, bu
təqdirdə aləmin rəngarəngliyi incəsənətin təsirliliyinə səbəb ola bilməz, əksinə,
bu paradoksal sübuta
əsasən, aləmin rəngarəngliyini incəsənət yaratmalıdır.
ç) Uilyam Terner tez-
tez dumanlı Londonun yağış yağmış küçələrinin rəsmini çəkirdi.
Oskar Uayld t
əsdiq edirdi ki, Londonun dumanını Ternerin rəsmi yaratmışdır. Bu paradoksal
sübutda inc
əsənətin təsirliliyi ideyası baş qaldırır. İncəsənət aləmin görülməsi qaydasını
formalaşdırır və gözəlliyi dərk edən göz, səslərin həmahəngliyini duyan qulaq yaradır.
Cavabın bu variantında cümlələr (yaxud cümlənin hissələri) fikir baxımından bir-birinə
uyğun gəlir (zidd deyildir) -
Londonun dumanını Ternerin rəsmi yaratmışdır (və bu doğrudan
da paradoksal sübutdur) sübutunda
inc
əsənətin təsirliliyi ideyası açıq-aydın görünür. Aşağıdakı
qiym
ətləndirmə də bu ideyaya uyğun gəlir -
incəsənət aləmin görülməsi qaydasını formalaşdırır
v
ə gözəlliyi dərk edən göz, səslərin həmahəngliyini duyan qulaq yaradır.
Bel
əliklə, düzgün cavab (ç)-dır.
21
4. “Sad
ə” sözündə hissələrin qeyri-mövcudluğu nəzərdə tutulur. _______ ,
demək olar ki,
_______ , h
ər bir cəmiyyəti sadə cəmiyyət _______ ; o nəinki yalnız hazırda _______ seqmentə
çatdırılmışdır, həmçinin ona qədər mövcud olan seqmentin _______ .
a)
Bel
əliklə / özündən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə etməyən / adlandıra bilərik / yeganə / heç
bir
əlamətini əhatə etmir
b)
Buna baxmayaraq / özünd
ən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə etməyən / adlandırmaq
mümkündür / yegan
ə / heç bir əlamətini əhatə etmir
c)
Buna baxmayaraq / özünd
ən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə edən / adlandırmaq mümkün
deyildir / bir neç
ə / danılmaz əlamətlərini əhatə edir
ç) Bel
əliklə / özündən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə edən / adlandıra bilərik / bir neçə /
danılmaz əlamətlərini əhatə edir
Tapşırığın birinci cümləsində “sadə” sözünün eyni cür izahı verilmişdir. İkinci cümlə isə bu
sözün t
ədbiqinə aiddir. Cavabın hər bir variantını müzakirə edək:
a)
“Sad
ə” sözündə hissələrin qeyri-mövcudluğu nəzərdə tutulur. Beləliklə, demək olar ki,
özünd
ən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə etməyən, hər bir cəmiyyəti sadə cəmiyyət adlandıra bilərik;
o n
əinki yalnız hazırda yeganə seqmentə çatdırılmışdır, həmçinin ona qədər mövcud olan
seqmentin heç bir
əlamətini əhatə etmir.
Cavabın bu variantında ikinci cümlə əlaqələndirici “beləliklə” sözü ilə başlanır. Bu göstərir ki,
sonrakı fikir birinci cümlədə verilən izaha uyğun olmalıdır. Həqiqətən, əgər
sadə hissələrin qeyri-
mövcudluğu nəzərdə tutulursa, bu təqdirdə özündən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə etməyən və
hazırda yeganə seqmentə (seqment – hissə)
çatdırılmış və
ona qədər mövcud olan seqmentin
heç bir
əlamətini əhatə etməyən hər bir cəmiyyəti sadə adlandırmalıyıq. Beləliklə,
düzgün
cavab (a)-
dır.
b)
“Sad
ə” sözündə hissələrin qeyri-mövcudluğu nəzərdə tutulur. Buna baxmayaraq, demək
olar ki, özünd
ən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə etməyən, hər bir cəmiyyəti sadə cəmiyyət
adlandırmaq mümkündür; o nəinki yalnız hazırda yeganə seqmentə çatdırılmışdır, həmçinin ona
q
ədər mövcud olan seqmentin heç bir əlamətini əhatə etmir.
“Buna baxmayaraq” birl
əşdirici sözləri: “
Sadə” sözündə
hissələrin qeyri-mövcudluğu
n
əzərdə tutulursa, bu təqdirdə
özündən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə etməyən cəmiyyəti sadə
c
əmiyyət adlandırmaq mümkündür və s. Bu cümlələr fikir baxımından bir-birinə uyğundur.
Buna gör
ə də onları əlaqələndirmək üçün “buna baxmayaraq” sözlərindən deyil, “buna görə də”,
“bel
əliklə”, “müvafiq olaraq” sözlərindən istifadə etmək mümkündür.
c)
“Sad
ə” sözündə hissələrin qeyri-mövcudluğu nəzərdə tutulur. Buna baxmayaraq, demək
olar ki, özünd
ən başqa sadə cəmiyyətləri əhatə edən, hər bir cəmiyyəti sadə cəmiyyət adlandırmaq
mümkün deyildir; o n
əinki yalnız hazırda bir neçə seqmentə çatdırılmışdır, həmçinin ona qədər
mövcud olan seqmentin danılmaz əlamətlərini əhatə edir.
Cavabın bu variantında da birinci cümlə ikinci cümlə ilə “buna baxmayaraq” sözləri ilə
əlaqələndirilir. Bu göstərir ki, sonra söylənən fikir “sadə” sözünün izahına zidd olmalıdır. Lakin
ikinci cüml
ədə ifadə olunan fikir bu izaha uyğundur: Sadə hissələrin qeyri-mövcudluğunda onun
dig
ər cəmiyyətləri yaxud seqmenti əhatə edən cəmiyyət yaxud adlandırılmasının
qeyri-mümkün
olduğu nəzərdə tutulur. Buna görə də bu iki cümlənin “buna baxmayaraq” sözləri ilə
əlaqələndirilməsi düzgün deyildir.
22