Vaqif sultanli
Yüklə 15,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси
- Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 182 KİTABİN SƏHİFƏLƏRİNDƏ Məktub şəklində müqəddimə (Çingiz Hüseyn)
- Povest-illüstrasiya Ölüm yuxusu .............................................................................. 8 Hekayələr
- Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 183 Vaqif Sultanlı Heçlik vadisi
Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 176 olunacağını düşünürdü. Sarayda düzənlənən bu musiqi məclisi də Sultan Xəlili bir növ ovundurmaq, o cariyənin sevdasını başından çıxarmaq məqsədilə düşünülmüşdü. Neçə gündən bəri idi ki, Əbdülqadir bitməz-tükənməz bir narahatlıq içərisində məşq eləyir, yazdığı musiqinin gözəlliyinə heyranlığını gizlətməyən ifaçılarla əsəri təkrar-təkrar səslən- dirirdi. Hər dəfə də o, ifanın bəlli bir yerində musiqini kəsərək yeni xallar, yeni düzəlişlər əlavə edir, bəstəni qüsursuz sənət ə sərinə çevirmək üçün əlindən gələni əsirgəmirdi. Ancaq içini sarmaşıq kimi bürüyən narahatlıq onu tərk etmir, əl-qolunu bağlayır, həyəcanını artırır, nə illah eləyirdisə, özünü ələ ala bilmirdi: «Görən, musiqiçilər əsəri onun istədiyi kimi səsləndirə biləcəkdilərmi? Ən əsası isə bunca hazırlıqların müqabilində hökmdar musiqini bəyənəcəkdimi?» – özünə ün- vanlanan bu sualların cavabı ona bir azdan bəlli olacaqdı. Musiqi canından artıq sevdiyi oğluna yazıldığı üçün saray məiyyətilə birgə məclisə təşrif buyurmuş Miranşah bağçanın yuxarı başında inşa olunmuş taxtına qalxmazdan öncə ifaçılara yaxınlaşaraq hal-əhval tutdu. Hökmdarın gəlişini uzaqdan izlə- yən mavi xalatlı, başlarında zərli fəs olan ifaçılar ayağa qalxaraq müntəzir dayanmışdılar. Miranşah eyni qiyafədə olan saray musiqiçilərinin hər birini şəxsən tanıyırdı, təkcə bir nə- fərdən – əsəri ifa etmək üçün bəstəkarın dəvət üçün təkidlə israr etdiyi xanəndədən başqa. Əslində hökmdarın taxta əyləşməzdən öncə musiqiçilərlə xüsusi görüşməsinin səbəbi də xanəndəylə tanışlıq idi. Cavan, arıq cüssəli, qaraşın çöhrəli xanəndə Miranşahla üz-üzə gəlməkdən özünü itirdiyindən dizi üstə hökmdarın qarşı- sında çökərək başını köksünə sarı əyib durmuşdu. Miranşah onun qalxmasına icazə verdi. – Oğlum, Azərbaycanın harasındansan? – soruşdu. Xanəndə başını qaldırmadan qərib bir səslə: – Marağadanam, - dedi – Səndəmi Marağadansan? Ə bdülqadir qabağa yeridi: Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 177 – Hökmdar, Marağada doğulan hər kəsin belə gözəl səsi olur... – bəstəkar fikrini tamamlamaq üçün daha nə isə demək istədisə də, ancaq münasib söz tapa bilmədiyindən susdu. Miranşah xanəndəni mürəxxəs edib Əbdülqadirin qoluna girərək onu müşayiət edən məiyyətinin əhatəsində taxtına sarı getdi. Hökmdar taxtına əyləşdikdən sonra musiqiçilər onunla üzbəüz xalının üstündə yerlərini tutdular. Hökmdarın sağında oğlu Sultan Xəlil əyləşmişdi. Sol tərəfdə taxtla yanaşı qoyulmuş kürsüdə əyləşmiş bəstəkarın bütün diqqəti ifaçılarda idi; onlar aram-aram alətləri kökləyir, çalmağa başlamaq üçün bəstəkarın işarəsini gözləyirdilər. Ziyafət əhli dəstə-dəstə bağçaya döşənmiş xalıların üs- tündə əyləşmişdi. Tərtəmiz geyinmiş xidmətçilər əllərində gü- müş kuzələr qonaqlara ətirli şərbət, qırmızı şərab paylayır, hil, mixək, zəncəfil qoxuyan şirniyyat çeşidləri təklif edirdilər. Bəstəkar hökmdarın icazəsini alaraq ifaçılara başlamaq işarəsi verdi və zərif musiqi sədası gecənin sükutunu pozdu. Saray məclisləri ənənəsinə uyğun olaraq əvvəlcə Əmir Teymurun, sonra Miranşahın şərəfinə musiqi səsləndirildi, daha sonra rəqqasələrin oyunu nümayiş etdirildi. Azacıq fasilədən sonra isə hər kəsin intizar içərisində gözlədiyi Sultan Xəlilin şərəfinə «Nəvai-Qumru»nun ifa olu- nacağı elan edildi; bircə anda bağçaya dəli bir sükut çökdü. Mu- siqinin müşayiət etdiyi xanəndənin qeyri-adi səsi eşidilincə məclis bu səsin sehrinə düşübmüş kimi özünü büsbütün unutdu. Udun səsi yerin təkindən qopub gəlirmiş kimi boğuq bir fəryadla inildəyir, sənturun naləsi kanonun cingiltili nidasına qovuşaraq qeyri-adi ahəng yaradırdı. Xanəndə elə şövqlə oxu- yurdu ki, onun səsi dinləyənin ürəyinə işləyir, ruhunu vücu- dundan çəkib çıxarırdı. Saray bağçasının göz oxşayan yaşıllığı içərisində hər şey musiqinin ahənginə, harmoniyasına köklənmişdi. Məclis bu ahəngin sehrinə, cazibəsinə bələndiyindən heç nə görmür, eşit- mir, duymurdu. Musiqi səsi simlərdən süzülərək damla-damla qaranlığın bağrına hopur, gecənin ruhuna sığal çəkirdi. ∗∗∗ Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 178 Bu, Əbdülqadirin indiyə qədər yaratdıqları içərisində ən böyük sənət əsərlərindən biri idi, mahnının qeyri-adi ifası baş- qaları kimi onu da özündən alıb aparır, anlayıb dərk etmədiyi, sirlərindən agah olmadığı bir dünyaya salırdı. Ə slində Əbdülqadir bu mahnını Sultan Xəlilə ünvanlasa da, musiqinin ritmi, sədaları içərisinə çəkilməz əzablara məh- kum olan xalqının acı taleyini gətirmişdi. Ancaq sözlər adi söz- lər idi, bunu sözlərlə ifadə etmək təhlükəli idi, bu dərdin aşkar deyilməsi həyatı bahasına başa gələ bilərdi, ona görə də hər nə deyilmişdisə, musiqinin ritminə, sədalarına hopdurulmuşdu. Ə bdülqadir Qumrunun sevgisini ömrünün erkən illərində qəfil əsib keçən rüzgar kimi duymuş, ancaq faciə ilə bitən bu sevdanın kədər qoxuyan xəyallarını həmişə özündən uzaqlaş- dırmağa çalışmışdı. Heç zaman adıyla çağırmadığı o gözəlin Qumruya – zərif quşcuğaza necə də bənzəyişi vardı... Bəstəkar əvvəl-əvvəl o ilahi sevgisinə qayıtmaq, Qum- runu xatırlamaq istəməmişdi, bu sevgidən, bu sevginin gətirdiyi həyəcandan qorxmuşdu. O, qızın məhəbbətinə layiq olmadığını, ona cavab verə bilmədiyini düşünərək bu sevgidən qaçmış, hər ş eyi unutmağa, belə bir sevginin ola bilməyəcəyini düşünməklə özünü, gələcəyini aldatmağa çalışmışdı... Ancaq sonra, çox-çox sonra bunun mümkün olmadığını anlamışdı. Səmərqənddə yaşadığı illərdə Qumrunun eşqi daim onun yuxularını qaçırırdı; vətəninin, doğmalarının həsrəti o qı- zın rəngində, qoxusunda, qiyafəsində gəlir, onu darıxdırır, hə- yəcanlandırır, kədərləndirirdi. Qumrunu el-el, oba-oba soraqlaşmağa başladı, görənlər- dən, tanıyıb bilənlərdən xəbər aldı, onu tapmaq ümidilə Səmər- qənddən Bağdada, Ərbilə qədər gəzib dolaşdı, ancaq soraq ve- rən olmadı. Sanki qız doğulmamış, yerli-dibli bu dünyaya gəl- məmişdi... Beləcə, Əmir Teymurun nəvəsinə ithaf etdiyi bu əsər özü də duymadan «Nəvai-Qumru»ya çevrilmişdi. Ə bdülqadir bu mahnını əlinə qələm alıb yazmamışdı, bu musiqi ruhundan, qəlbindən süzülüb gəlmiş, ilahinin sehri, mö- cüzəsi kimi yaranmışdı. O sadəcə hisslərini, duyğularını var- Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 179 lığından siyirib səsə, ritmə, ahəngə çevirmişdi. Bu mahnı de- yildi, musiqi deyildi, buna qulaq asmaq olmurdu, dinləyənin ru- hunu, varlığını titrədir, insan olduğunu, dərd üçün doğulduğunu, ölənəcən dərd içindəcə qovrulacağını ona xatırladırdı. İ ndi musiqini dinləyən hər kəs onun sədaları, ritmi, ahən- gi içərisində gizlənən ilahi sevgini duyur, bu sevginin böyük- lüyünə, əzəmətinə, qüdrətinə heyranlığını gizləyə bilmirdi. Bəstəkar saray bağçasının yaxınlığındakı hərəmxanada, qaranlıq otağın qalın pərdəli pəncərəsi dibinə çökərək musiqini dərd kimi ruhuna çəkən gözəlin – Qumrunun varlığından xəbər- sizdi. İllərlə axtardığı sevdasının səsin yetdiyi qədər yaxınlıqda olduğunu bilmirdi. Bilmirdi ki, səsin həyəcanlandırdığı qız mu- siqinin fəhmlə ona yızıldığını duyubmuş kimi gizli bir təşviş içərisində çırpınır, gecənin, tənhalığın, sevgisizliyin pəncəsin- dən qoparaq o səsə qovuşmaq, həsrətini, nakamlığını o səsin ahəngində əritmək istəyir. O bütün bunları bilmirdi və bilmə- yəcəkdi də... ∗ ∗ ∗ Bu ilahi musiqinin qüdrətinə təslim olmuş Miranşahın illər boyu sifətini örtmüş zəhmi, zalımlığı bir andaca çəkilib getmiş, yerini yumşaq, mülayim cizgilər bürümüşdü. Musiqi Miranşahın ruhuna, varlığına elə işləmişdi ki, heç nə görmür- müş, eşitmirmiş kimi gözlərinin dikildiyi uzaq məchulluqları seyr edirdi. «– Görən taleyimiz necə olacaq», - Miranşahın dodaq- larından qopan bu səda Əbdülqadiri diksindirdi. – «Hökmdar ondanmı nicat umurdu?! Fələk, bu nə sözlərdi belə». ... Birdən Miranşahın əsəbi halda taxtdan qalxması ilə musiqi yarımçıq kəsildi. Hələ musiqinin cazibəsindən qopma- mış, nə baş verdiyini anlamayan məclis əhlinin gözü hökmdara dikildi. Miranşah özündə deyildi, bayaq musiqi ifa olunarkən düşdüyü halətdən qopub ayrılmamışdı. Musiqi onun ruhuna, varlığına, qəlbinin, içəri dünyasının ən gizli nöqtələrinə nüfuz etmiş, keçmişini, gələcəyini biri-birinə qatmışdı. Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 180 Musiqinin kəsilməsilə məclisə ölü bir sükut hakim oldu. Miranşah onunla yanaşı dayanmış bəstəkara sarı döndu: – Bu mahnını kimə yazmısan, Əbdülqadir? Bəstəkar gözləmədiyi bu sualdan özünü büsbütün itirdi, ə slində bayaqdan bəri Miranşahın sifətinin dəyişən cizgilə- rindən onun qeyri-adi xəyallar aləminə qədəm qoyduğunu duy- muşdu. «Əlahəzrət niyə bu gözlənilməz sualı verdi, görən? Bəyəm o bilmirmi mahnının kimə həsr olunduğunu? Söyləmə- mişdimmi, hələ bir ay öncə Sultan Xəlilin şərəfinə yazıldığını? Ə gər bilmirdisə, bəs bu təmtəraq, bu məclis nədən ötrü qu- rulmuşdu? Yox, bu adi suala bənzəmir». Miranşahın sualının gözlənilməzliyi onu diksindirsə də, təmkinini toplayaraq: – Sultan Xəlilin şərəfinə yazmışam, əlahəzrət! – dedi. Miranşahın sifəti birdən-birə dəyişdi: – Nə cəsarətlə mənə yalan söyləyirsən! Ə bdülqadir ağlına belə gətirmədiyi bu ittahamdan çaşıb qaldı, sifətinin rəngi çəkildi və nə cavab verəcəyini bilmədiyi üçün susub durdu. – Bu mahnını Sultan Xəlili düşünüb qoşmamısan!.. – ... – Bu sevgi əsəridi! Məclisə daş sükutu çökmüşdü, hər kəs nəfəsini udaraq bu söhbətin sonunun necə qurtaracağını gözləyirdi. Adamlar böyük musiqi ustadının Miranşahın qəzəbinə düçar olacağının, belə qüdrətli sənətkarın susdurulacağının həyəcanı içərisində idi. Miranşah sualına cavab almadan qalxıb taxtında əyləşdi. – Lənət şeytana, - dedi və Əbdülqadirə sarı dönərək mahnını bir daha dinləmək istədiyini bildirdi. Qəfildən yeni bir ahənglə yüksəlməyə başlayan musiqi sədaları yaranmış gərginliyi bir qədər aradan götürən kimi oldu və hökmdarın hirsinin soyumasından ürəklənən bəstəkarın rəngi üstünə gəldi. ∗ ∗ ∗ Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 181 Şə rəfinə bəstələnən musiqi gənc Sultan Xəlili özündən alıb aparmış, atasının nəsihətləri ilə bir qədər səngiyən həsrətini yenidən oyandırmışdı. Səmərqənddə qoyub gəldiyi Şadimülkün dərdi içini alovlandırmağa başlamışdı. «Əbdülqadir onun yaşa- dıqlarını necə duymuş, qəlbinin gizlinliklərinə nə yolla vara bil- mişdi? Elə bil olub-bitən hər şeyi bəstəkara anlatmışdılar. Kaş, bu musiqini Şadimülk də dinləmiş olaydı». Gənc içərisini didən sualların əzablarından çırpınır, daha bu ayrılığa dözə bilməyəcəyini anlayaraq yollar arayırdı. «Gö- rən, Şadimülk indi mənsiz neyləyir? Babası onu öldürtmək istə- yirdi, bir yolla sevgilisini ölümün cəngindən qurtara bildi. Bəs kimin ümidinə qoyub gəldi onu? Niyə bu addımı atdı? Yox, yox, bunu heç zaman Şadimülk ona bağışlamayacaq. Heç özü özünü də bağışlamayacaq». Sultan Xəlil ayağa qalxaraq hiss olunmadan məclisi tərk etdi. Musiqi qəlbini ovsunlamış, gücünü, qüdrətini coşdurmuş- du. İndi heç bir maneə qarşısını kəsə, vüsala aparan yolunu bağlaya bilməzdi. O, gizli yollarla saraydan çıxıb atına süvar oldu. Dördnala çaparaq şəhərdən çıxıb onu tilsim kimi özünə çəkən Səmərqənd səmtini tutdu. ∗ ∗ ∗ ...Musiqi bitəndən sonra Miranşah əsərlə bağlı Sultan Xəlilin fikrini öyrənmək üçün sağına çevriləndə oğlunu yerində görmədi. Ürəyinə nə isə damdığından dərhal xəfiyyəbaşını səsləyərək oğlunun harda olduğunu soruşdu. Göz qırpımında gedib-qayıdan xəfiyyəbaşı Sultan Xəlilin atına süvar olaraq sarayı tərk etdiyini bildirdikdə hökmdar mə- sələni anladı və mühafizə dəstəsinə şəhərdən çıxan bütün yolları kəsmələrini, oğlunu tapıb geri qaytarmalarını əmr etdi. Ancaq bütün bunlar əbəs idi; Sultan Xəlilin atı qanad çıxarmışdı. 2005, Bakı-Hamburq Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 182 KİTABİN SƏHİFƏLƏRİNDƏ Məktub şəklində müqəddimə (Çingiz Hüseyn) ......................... 3 Heçlik vadisi (esse) ..................................................................... 6 Povest-illüstrasiya Ölüm yuxusu .............................................................................. 8 Hekayələr Xiffət ........................................................................................ 93 Ağ yol ....................................................................................... 98 Bağlı qapı ................................................................................ 104 Müqəvva ................................................................................. 110 Səhər dumanı .......................................................................... 117 Yarpaqsız budaqların yaşıl nəğməsi ....................................... 121 Axşam günəşi ......................................................................... 125 Xurmayı saçlar ........................................................................ 132 Xallı ........................................................................................ 135 İ lan əfsanəsi ............................................................................ 139 Ada ......................................................................................... 143 Vətən ....................................................................................... 147 Dərviş ..................................................................................... 151 Mağara .................................................................................... 156 Qütb gecəsi ............................................................................. 160 Kor düyün ............................................................................... 166 İ lğım ....................................................................................... 171 Nəvai-Qumru .......................................................................... 175 Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 183 Vaqif Sultanlı Heçlik vadisi (povest və hekayələr) Bakı, Azərnəşr, 2010 Вагиф Султанлы. Щечлик вадиси 184 Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün aşağıdakı ünvana müraciət oluna bilər: Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov küçəsi, № 23, Bakı Dövlət Universiteti, Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı kafedrası Tel.: (+99412) 439-04-25 (iş) (+99450) 313-10-22 (mob.) E-mail: vagif_sultanlı@yahoo.com Yığılmağa verilmiş 16.04.2010 Çapa imzalanmış 05.05.2010 Formatı 60x90 Şə rti çap vərəqi 15,5 Sayı 1000 Sifariş № 099 Qiyməti müqavilə ilə Yüklə 15,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|