23
etmək üçün iri bir cümlə yazmaq lazımdır: ―QozaĢtən-e
kəsi be mədrəse ta be u xandən yad bedəhənd‖ (Bir kəsi
ona oxumağı öyrətməkdən ötrü məktəbə qoymaq – R.H.).
Eynən rusca, ingiliscə və sair br çox dillərdə də həmin
təhərdir.
Cavad Heyət insan bədənini, insan ürəyini, böyrəyini
yarıb içərisində əlləĢə, çarələr qıla bildiyi kimi, elə bir
cərrah kimi cümlələrin, sözlərin də adi gözlərə görün-
məyən diblərinə, dərinlərinə daxil olaraq naməlumları
aĢkara çıxarmaq iqtidarında idi.
* * *
...Onun necə qabil bir cərrah olması haqqında çoxları
yazıb, söyləyib. Lakin həmin rəylər arasında ikisi mənim-
çün ən mötəbəridir. Onlardan biri məĢhur amerikan cər-
rahı, 1967-ci ildə dünyada ilk ürəkdəyiĢmə əməliyyatını
aparmıĢ Kristian Barnarda, digəri isə müasir Ġranın
Amerika və Avropada da yetərincə məĢhur, oralarda da
çox iĢləmiĢ cərrahlarından biri Məhəmmədhüseyn Mande-
qara məxsusdur.
Birincini professor Barnardın əlyazmasından oxumu-
Ģam, ikincini Ģəxsən professor Mandeqarın özündən eĢit-
miĢəm.
K.Barnard Keyptaunda onun yanında təcrübə keçmiĢ
Cavad Heyətə vətənə yola düĢməyə hazırlaĢarkən Ġranda
gələcəkdə ürək cərrahiyyəsi iĢinin daha yaxĢı qurulması
üçün köməkliklər göstərməsindən ötrü Ģaha bir məktub
göndərmək istəyir. Cavad Heyətə deyir ki, özün haqqında
mənim adımdan bir zəmanət məktubu yaz, imzalayım.
Cavad Heyət xəsis cümlələrlə çox təvazökar bir mətn
yazır. K.Barnard alıb baxır, baĢını bulayır, bəyənmir. Qə-
ləmi götürüb özü təzədən yazır. Məktubun surəti doktor
Heyətdə qalmıĢdı: "Ġran iftixar edə bilər ki, onun belə iste-
24
dadlı, qeyri-adi intuisiyalı, əsl qızıl əlli, dünya səviyyəli
cərrahı var".
M.Mandeqar isə Tehranda öz iĢ otağında Cavad Heyə-
tin rəfdəki fotosunu göstərərək gülümsündü: ―Doktor Ġran-
dakı ürək cərrahlığının atası olmaqdan daha artıq bizim
mürĢidimizdir, daimi ustadımızdır. Bəlkə, mindən çox
ürək əməliyyatı etmiĢəm, yenə, yeri gələndə, onun məs-
ləhətinə ehtiyacımız var".
Cavad Heyətin mahir cərrah barmaqları çox ürəklərə
çox tikiĢlər vurdu. Bununla ayrı-ayrı insanların ömrü
uzandı, ayrı-ayrı Ģəxslər nicat tapdı. Ancaq o, bir millət-
Ģünas kimi xalqının yaralarına tikiĢ vururdu, onun mədə-
niyyətinin, ədəbiyyatının, dilinin, tarixinin dünənindəki
cüda düĢmüĢ tikələri, parçaları bərpa edir, bir-birinə cala-
yır, tikiĢlər vurur və bu yolla bütöv millətin mərəzlərini
sağaltmağa çalıĢırdı.
2011-ci ildə Cavad Heyət seçmə əsərlərindən ibarət
növbəti kitabını nəĢrə hazırlayırdı. Əlyazmanı verdi ki,
gözdən keçirim və kitabın adı barədə düĢünməyimi də
təvəqqe etdi. Müxtəlif illərin məhsulu olan bir-birindən
qiymətli həmin məqalələri oxuyandan sonra təklif etdim
ki, kitabın ünvanı "Dilimiz, ədəbiyyatımız və kimliyimiz
uğrunda" olsun. Doktor razılaĢdı.
Əslində, həmin sərlövhə tək o kitabın yox, Cavad
Heyətin bütün yaradıcı və ictimai fəaliyyətlərinin devizi
sayıla bilərdi.
(Cavad Heyətin çoxyönlü araĢdırmalarının ümumi
səmtini niĢan verən bu baĢlığın onun özünə də çox ləzzət
verməsini mənə doktorun həyatının son 15 ilində ona lap
yaxın olmuĢ, bir növ, Ģəxsi katibi vəzifəsini yerinə yetir-
miĢ, ustadın son günlərində də xüsusi sədaqəti, fədakar-
lıqları ilə seçilmiĢ BaxĢəli Zülfi söylədi. Mən həmin
25
baĢlığı təklif edəndə Cavad Heyətin mənzilində üçümüz
birgəydik. Mən dedim, doktor dəftərinə qeyd etdi.
B. Zülfi danıĢır ki, doktorgilə az sonra növbəti gəli-
Ģimdə, görünür, mənim də o adın təklif edilməsi söh-
bətində iĢtirakımı unudaraq sevincək söylədi: ―Bax gör nə
gözəl addır! Ömrüm boyu ürəyimdən nə keçib, hamısı var
bu adda‖.
* * *
...Doktorun bir dəfə mənə gənclik illəri ilə bağlı nağıl
etdiyi xatirəsi təsdiqləyir ki, ondakı coĢqun milli qeyrət
duyğusu təfəkkürünün Ģəkilləndiyi, biliklərinin artdığı,
millətçi qayəsinin baĢlıca istiqamətlərinin müəyyənləĢdiyi
yetkinlik çağlarından xeyli əvvəl də varmıĢ, bu elə onun
iliyinədək hopmuĢ bir məziyyətmiĢ.
Hadisə vaqe olanda Cavad bəy 19 yaĢındaymıĢ.
Əslən Qafqaz türklərindən olan, sonralar MəĢhəddə
yaĢayaraq xeyli dəyiĢmiĢ, neçə illər də Tehranda məskun
olaraq təhsil aldıqdan sonra öz gerçək milli kökündən lap
aralanmıĢ bir cavan türklərin ünvanına həqarətli sözlər
danıĢıbmıĢ. Cavad bəy bunu eĢidincə tapır həmin oğlanı,
"filan qələti eləmisən" deyir.
Tanınan idmançı, güləĢçi olan həmin Ģəxs bir az da
gücünə qürrələnərək bu ucaboy, arıq oğlanın qarĢısından
qaçmır, "demiĢəm, əcəb eləmiĢəm" söyləyir. Cavad bəy
söz elə oğlanın ağzından çıxan kimi onu götürüb çırpır
yerə, çökür sinəsinə, baĢlayır döyməyə.
Ətrafdakılar adi bir adamın kəlləmayallaq elədiyi pəh-
ləvanı, hamının gözü qarĢısında biabır olmuĢ çempionu
Cavadın əlindən zorla alıb ayırırlar onları.
YaĢı səksəni ötmüĢ Cavad Heyət yada salır və təəc-
cüblənirdi: "Gəncliyimdə güclü olmağına güclü idim.
Amma o, peĢəkar idmançı idi, fənd, yol bilirdi, məndən də
canlı idi, bilmirəm necə oldu onun öhdəsindən gəldim".
Dostları ilə paylaş: |