1
VƏHHABİLİYİN SİYASİ TARİXİ
MÜƏLLİF: DOKTOR MƏNSUR
HƏQİQƏTPUR
2
Kitabın adı......................................“Vəhhabiliyin siyasi tarixi”
Müəllif:................................................Doktor Mənsur Həqiqətpur
Tərcümə edən:....................................................................M. Əlizadə
Nəşr edən:........................................................................
Tiraj:............................................................................................3000
Çap növbəsi: .............................................................................. Birinci
3
MÜQƏDDİMƏ
İslamın əbədi ayini coğrafi cəhətdən Asiyanın cənub-qərbindəki quru
və yandırıcı iqlimə malik olan Ərəbistan diyarında (610-cu miladi ilində)
zahir oldu. Bu diyarın əhalisi İslamdan öncə cahiliyyət dövründə
yaşayırdılar. Böyük əksəriyyət çirkin və insanlığa yaramayan əxlaqa
malik idi. Ərəb cəmiyyətlərinə hakim olan qəbilə icması şəklində olan
həyat tərzinin əsas xüsusiyyətlərindən biri daim çarpışma, müharibə və
qan axıtma idi. Amma İslam dini zühur edərkən qəbilə icması
formasında olan yaşayışa hörmətlə yanaşdı. Belə ki, İslam cahil ərəblərə
onların qeyri-insani əməl və əqidələrinin tərk olunması üçün müəyyən
yollar təyin etdi və sonuncu peyğəmbər Həzrət Məhəmməd (s) vahid bir
ümmətin, nurani bir cəmiyyətin yaradılması üçün yol göstərdi.
Peyğəmbəri-Əkrəm (s.ə.v.v) iyirmi üç il ərzində insanları İslam dininə
dəvət etdi. O, təzə müsəlman olmuş cəmiyyətin genişlənib inkşaf etməsi
və tərəqqiyə çatması üçün özünün var-qüvvəsi ilə çalışdı və cəmiyyətdə
dərin dəyişikliklər yarada bildi.
Allah tərəfindən göndərilən sonuncu Peyğəmbərin (s) vəfatı ilə
bünövrəsi təzəcə qoyulmuş İslam cəmiyyətinin vəziyəti tamamilə
dəyişdi, Əhli-beytin (ə) hüquqlarının tapdalanması ilə yeni-yeni
çətinliklər yarandı.
Bəni-Saidə səqifəsində baş verən hadisələr İslam ümmətində sonrakı
təfriqələrin və nifaqların çoxunun mənşəyi oldu, Peyğəmbəri-Əkrəmin
(s.ə.v.v) vəfatından sonra onun haqq canişini olan Həzrət Əlinin (ə)
Qədir-Xumda təyin olunan məqamı unuduldu və o Həzrət (ə) iyirmi beş
il müddətində öz haqqından məhrum qaldı.
O Həzrət (ə) bu müddət ərzində xəlifələrin (Əbu Bəkr, Ömər və
Osman) işlərinə ciddi şəkildə nəzarət edir, daim onların həqiqi İslam
yolundan çıxmalarının qarşısını alırdı. İnsaf və ədalət simvolu olan
Həzrət Əli (ə) 35-ci h.q ilində müsəlmanların israrı ilə xilafətə çatdıqda,
onun ədalətinə tab gətirə bilməyənlər müxalifətçiliyə qalxdılar. Nəhayət
təəssübkeş və quru müqəddəslər (xəvaric) tərəfindən şəhid edildi.
Peyğəmbəri-Əkrəmin (s.ə.v.v) vəfatından sonra İslam cəmiyyətində
baş verən dəyişikliklər, bir-birilə müxtəlif düşüncələrə və rəylərə malik
olan firqələrin yaranmasına səbəb oldu və bu da öz ardınca çoxlu
yeniliklər gətirdi.
4
BİRİNCİ BÖLMƏ
VƏHHABİ FİRQƏSİNİN YARANMASI VƏ ONUN İDEOLOJİ
RƏHBƏRLƏRİ
ƏHLİ-SÜNNƏ VƏL-CƏMAƏT
Əhli-sünnə İslam ümmətinin təqribən dörddə üçünü təşkil edən böyük
bir müsəlman qrupuna deyilir. Onlar dörd sünnü məzhəbinin imamları
olan Əbu Hənifə, Malik ibn Ənəs, Əbdüllah ibn İdris Şafei və Əhməd
ibn Hənbələ tabedirlər.
1
Onlar özlərinin Allahın kitabı, Peyğəmbərin (s)
sünnəsi, sahabə və tabeinlərinin yolunda olduqlarını deyirlər.
2
İcma əhli barəsində bunu qeyd etmək lazımdır ki, imamın təyin
olunmasında bəziləri inanırdılar ki, imam ittifaq və ixtiyar əsasında
müəyyən olunur, başqa sözlə müsəlmanların əksəriyyəti fikir birliyi ilə
bir kəsi imamətə seçsələr o, imam kimi tanınır. Buna görə də əhli-
cəmaətə bəzən əhli-icma da deyilir.
3
Tarixi araşdırmalardan aydın olur ki, hər kəs Raşidi xəlifələrin
xilafətinə tabe olsa və Əbu Bəkr, Ömər, Osman və Əli (ə) kimi Raşidi
xəlifələrini qəbul edib, onların imamətini qəbul etsə, istər onların
dövründə olsun, istərsə də hal-hazırda yaşasın–sünnü, yaxud əhli-sünnə
vəl-cəmaət adlandırılır.
4
Əhli-sünnə və cəmaət özlərini İslam əhlinin
vasitəsi
5
, yaxud orta ümmət adlandırır, yəni özlərini seçilmiş və nümunə
bir ümmət hesab edirlər.
ƏHLİ-SÜNNƏ VƏ ONUN TARİXİNDƏKİ DƏYİŞİKLİKLƏR
Tarixin müxtəlif dövrlərində sünnü məzhəbi
6
bir neçə mühüm
1
Ticani, Seyyid Məhəmməd, “Həqiqi Əhli-sünnə”, Abbas Əli Bəratinin tərcüməsi,
“Məarifi İslami” təşkilatı, Qum, payız, 1373-ci il, birinci cild, səh.37
2
Dörd məzhəbdə olan sünnülərin üsuli-dində və əqidə üsullarında bir-birilə ixtilaflı
olmalarına baxmayaraq, hamısı aşağıda qeyd olunan dörd mənbədən əldə olunan əsas
şəriət hökmləri və əqidələr barəsində fikir birliyindədirlər:
1.Quran, 2.Hədis, yaxud sünnə, 3.Ümmətin icması, 4.Qiyas.
3
Xosrov Şahi, Seyyid Rza, “İslam məzhəb və firqələrinin zahir olma səbəbləri”,
Tehran nəşriyyatı, 1341-ci il, birinci çap, səh.16
4
Ticani, “Həqiqi Əhli-sünnə”, səh.37-38
5
Xosrov Şahi, “İslam məzhəb və firqələrinin zahir olma səbəbləri”, səh.17
6
“Hədisi-ma” kitabının müəllifi Əhli-sünnə arasında hədis yazılması barəsində belə
deyir: “Sonralar Əhli-sünnə adı ilə tanınan Bəni-Saidə səqifəsi tərəfdarları “Allahın
kitabı bizə bəsdir!” sözünü əsas tutaraq əvvəllərdə hədis yazmırdılar.” Müdir Şanəçinin
inancına görə: “Əhli-sünnənin hədisi 2-ci hicri əsrinin ortalarına qədər şifahi şəkildə
nəql olunub. Onun istinadı da ravilərin hafizəsi idi. Çünki sünnülər ikinci xəlifə Ömər
ibn Xəttabın etdiyi qadağan nəticəsində hədis yazıb kitab şəklinə salmadılar. Lakin
Dostları ilə paylaş: |