Virtual-mədəni turizm



Yüklə 1,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə40/47
tarix30.10.2018
ölçüsü1,55 Mb.
#76473
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   47

www.kitabxana.net
 – Milli 
Virtual-Elektron Kitabxana
 
 Aydın Xan Əbilov        Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri
 
169 
169 
169 
(―Heyrətamiz  hadisə‖)  əsərində  Mövlanə  Camini  o 
dövrün  beş  valehedici  şəxsiyyətindən  biri  hesab 
etmişdir.  Müxtəlif  elmi  sahələr,  o  cümlədən  dilçilik 
ilə ədəbiyyatşünaslıq, musiqi, eləcə də digər bilgilər, 
eyni zamanda, poeziya, nəsr, qəsidə, məsnəvi, qəzəl, 
dördlük  və  başqa  fərqli  ədəbiyyat  janrlarının  şərhi 
sahəsində  fəaliyyəti  Mövlanə  Caminin  dünyada 
tanınmasına səbəb olmuşdur.  
Cami 
yaradıcılığını 
tədqiq 
edənlər 
mütəfəkkirin  ədəbiyyat  və  mistikaya  aid  50-dən 
yuxarı  əсərinin  olduğunu  bildirirlər.  Bu  əsərlərin 
arasında  isə  ən  məşhurları  ―Baharıstan‖,  ―Həft-
övrəng‖  məsnəviləri,  üç  hissədən  ibarət  divanı  - 
"Fətihətəş-şəbab" 
("Gəncliyin 
başlanğıcı"), 
"Vəsitətül-İqd"  ("Həmayılın  ortası"),  ―Xatimətül-
həyat"  ("Həyatın  sonu"),  ―Həfəhatül-üns‖  və 
"Həzəratül-Qüds"  (―Müqəddəs  yerlərdən  əsən 
dostluq  nəsimi‖),  ―Yeddi  tac‖  adı  altında 
ümümiləşdirilmiş  7  poeması  (―Leyli  və  Məcnun‖, 
―Yusif və Züleyxa‖ ―İskəndərin müdrikliyi‖ və başqa 


www.kitabxana.net
 – Milli 
Virtual-Elektron Kitabxana
 
Aydın Xan Əbilov     Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri
 
170 
170 
məsnəvilər), 
ərəb 
dilinin 
qrammatikası 

morfologiyası  barədə    ―Şərhi-Cami‖,  ―Qırx  hədis‖ 
kimi dəyərli nümunələrdir. Caminin bütün yazılı irsi 
-  məsnəvi,  qəzəl,  rübai,  qitə  kimi  lirik  şeir 
formalarından  ibarət  kitabları,  eləcə  də  ibrətamiz 
rəvayətlər  və  pritçalardan  ibarət  topluları  təsəvvüf 
dünyagörüşlərinin  təsiri  ilə  yaranıb.  Cami,  eyni 
zamanda,  müqəddəs  ―Quran‖ın  şərhi,  İbn  əl-
Fərabinin sufi poeziyası, İbn əl-Ərəbinin yaradıcılığı 
haqqında  fəlsəfi  traktatlar  da  yazıb.  Elə  bir  klassik 
janr yoxdur ki, Cami qəlяmini onda sınamasın. 
Əbdürrəhman  Caminin  populyarlığının  başqa 
bir səbəbi də Hacı  Bəhaəddin Nəqşibəndi tərəfindən 
əsası  qoyulmuş  məşhur  nəqşibəndi  təriqətinin 
tanınmış  rəhbərlərindən olmasıydı.  Təqribən 40  yaşı 
olanda  Cami  Heratda  təsəvvuf  yolunu  seçir. 
Bəhaəddin  Nəqşibəndinin  tələbəsi  olmuş  şeyx 
S.Məhəmməd Qaşqari onun mənəvi ustadı idi, amma 
sonralar  həyatı  boyu  yazışdığı  şeyx  Ubaydulla 


www.kitabxana.net
 – Milli 
Virtual-Elektron Kitabxana
 
 Aydın Xan Əbilov        Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri
 
171 
171 
171 
Əhrərlə  birləşən  Cami  fars,  türk  və  hind  sufilərinə 
güclü təsir göstərib. 
Elm və ədəbiyyat sahəsində tanınmış şəxsiyyət 
sayılan  Əbdürrəhman  Caminin  sufizmin  bir  qolu 
sayılanlan  nəqşibəndlik  təriqətinə  marağı  heç  də 
təsadüfi  deyildir.  Bu  təriqətin  ―Bədəncə  xalqla, 
könülcə  Yaradanla  ol‖,  ―Ürəyin  Rəbbdə,  əllərin 
zəhmətdə‖  kimi  əsas  şüarları  mütəfəkkiri hər zaman 
maraqlandırmışdır:  yəni  gündəlik  həyatda  biz 
cəmiyyətlə  ayaqlaşmalı,  öz  zəhmətimiz  və  işimiz 
hesabına  dolanmalıyıq,  eyni  zamanda,  duyğular 
aləminə 
və 
mənəvi 
dünyaya 
yaxınlaşmağa 
çalışmalıyıq.    
Məşhurluğuna  rəğmən,  Cami  çox  sadə  bir 
həyat  yaşayırdı.  Zəmanədaşlarının  əsərlərində  onun 
bənzərsizliyi,  təvazökarlığı,  sadəliyi,  məntiqliliyi 
xüsusi  vurğulanır.  O,  zülmkarlıq  edən  despotları 
tənqid atəşinə tuturdu: 
 
Müdriklərdən ibrət götürdüklərimdən 


www.kitabxana.net
 – Milli 
Virtual-Elektron Kitabxana
 
Aydın Xan Əbilov     Kreativ innovasiyalar: planetar mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri
 
172 
172 
Gəldiyim qənaətləri yadda saxla sən: 
- Kim ki,  rəhimsizcəsinə qılınc qaldırır, 
Amansız qılıncla da taxt-tacdan salınır. 
 
Əbdürrəhman  Caminin  dahi  şəxsiyyəti  və 
bənzərsiz  istedadı  onun  bədii  əsərlərində  xüsusi 
olaraq  nəzərə  çarpır.  ―Baharıstan‖,  ―Həft-övrəng‖, 
tacik-fars  klassik  ədəbiyyatının  inciləri  sayılan 
divanlarındakı şeirləri ərəb, Аzərbaycan, türk, alman, 
fransız,  ingilis,  çex,  rus  və  dünyanın  başqa  əsas 
dillərinə  tərcümə  olunandan  sonra  yer  kürəsində 
yaşayan xalqların arasında məşhurlaşıb.   
Tacik-fars 
klassik  ədəbiyyatının  qayda-
qanunları  və  ənənələri  əsas  götürən  Əbdürrəhman 
Cami  özünəməxsüs  imkanlar  daxilində  elmi-ədəbi 
məktəbini  yarada  bilmişdir.  Bunüfuzlu  və  təsiredici 
məktəbdə  keçmişin  ədəbi  ənənələri,  ədəbiyyat 
janrları Mövlanə Caminin dahiyanə ustadlığı və yeni 
ideyaları  nəticəsində  təzədən  dirçəldilir,  onlara  təzə 
can  verilir.  Ona  görə  də,  tacik  camişünasları 


www.kitabxana.net
 – Milli 
Virtual-Elektron Kitabxana
 
 Aydın Xan Əbilov        Kreativ innovasiyalar: qlobal mədəniyyətin kulturoloji tərəfləri
 
173 
173 
173 
onbeşinci  yüzilliyi  ―Fars  poeziyasının  dirçəliş  əsri‖ 
adlandırır,  Caminin  özünü  isə  söz  sənətinin  dahi 
ustadı, Xorasan və Mavəraünnəhrin elm və ədəbiyyat 
sahəsinin lideri, qəyyumu hesab edirlər.  
Bu 
elmi-ədəbi 
məkanda 
Dövlətşah 
Səmərqəndi,  Cəlliləddin  Davoni,  Hüseyn  Voizi 
Koşifi,  Abdullah  Hətifi,  Osafi  Hirafi,  Nizaməddin 
Əhmədi  Suhaylı,  Əli  Safi,  Abdulqafur  Lori,  Hafiz 
Əbru, Kəmaləddin Binai, Bədrəddin Hilali, Mirhond, 
Zeynəddin 
Mahmud 
Vasifi, 
klassik 
özbək 
ədəbiyyatının banisi Əlişir Nəvai kimi onlarla şair və 
alim yetişib.  
Burada o dövrün iki ədəbi-siyasi şəxsiyyətinin 
–  Cami  ilə  Nəvai  arasındakı  ustad  və  tələbə 
münasibətlərinin  möhkəmliyini,  onların  qarşılıqlı 
əlaqələri,  dostluqları,  bir-birini  dəstəkləmələri,  eləcə 
də  özlərini  ətrafdakılardаn  müdafiəsini  xüsusi 
vurğulamaq lazımdır.     
Mövlanə  Cami  kitabla  tanışlıq,  bilgi  əldə 
etmək,  şüur  və  intellektini  zənginləşdirmək 


Yüklə 1,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə