Arteriyel damarlar kalpten uzaklaşıp dokuların içine doğru ilerledikçe çapları küçülür ve çeperlerindeki elastik yapı yerini kuvvetli kas dokusuna bırakır. Çapları küçülen ve kas tabakası kuvvetlenen bu damarlara "arteriol" adı verilmektedir. Arterioller kan akımına karşın önemli bir direnç oluştururlar. Arteriol damarların oluşturduğu bu dirence "periferik direnç" denir. Arteriollerin çapları daraldıkça periferik direnç artar. Bunun sonucunda kan akımı zorlaşır ve kan basıncı yükselir.
Kardiak Output Kardiak OutputKardiak output, kalbin bir dakikada pompaladığı kan miktarıdır. Strok volüm ve kalp hızının artışı, kalbin dakikada pompalayacağı kan miktarını arttırır. Direnç
Periferik Direnç Periferik DirençPeriferik vasküler direncin artması kan basıncın yükselmesine, periferik vasküler direncin azalması kan basıncın düşmesine neden olur. Arterioskleroz, gibi hastalıklarda damar elastikiyeti kaybolur, periferik vasküler direnç artar bu nedenle de kan basıncı yükselir. Sistolik ve diyastolik basınç yaş ilerledikçe arterioskleroza bağlı olarak (damarın iç yüzeyinde yağ ve kolesterol birikimi) damarların elastikiyetini kaybetmesi sonucu yükselir.
Kan Volümü Kan VolümüViskoziteEsneklik
Kan Basıncını Etkileyen FaktörlerKan basıncı pek çok faktörden etkilenir. Kan basıncını etkileyen faktörlerin bilinmesi, kan basıncı değerinin daha doğru yorumlanmasını sağlar. Kan basıncının bir defa ölçülmesi, yüksek kan basıncı değerini göstermesi açısından doğru değildir.
Bireyin kan basıncı hakkında karar verebilmek için aynı ölçüm aracı ile yapılan iki üç günlük ortalama değerlerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bireyin kan basıncı hakkında karar verebilmek için aynı ölçüm aracı ile yapılan iki üç günlük ortalama değerlerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Kan basıncı ölçümleri hasta en az 5 dakika dinlendikten sonra, ölçümden 30 dakika önce sigara içmediği ya da kafein tüketmediği zaman alınmalıdır
Yaş YaşKan basıncı çocukluktan ergenliğe doğru yaşla birlikte artar. Bir bebeğin kan basıncı 115-65/80- 42 mmHg arasında değişiklik gösterebilir. 7 yaşında bir çocuk için kan basıncı değeri 117-87/64-48 mmHg normaldir. Sağlıklı orta yaşlı bir birey için kan basıncı değerinin 120/80 mmHg'nin altında olması gerekir. Avrupa Kardiyoloji Derneği'nin 2007 yılında yaptığı en son kan basıncı sınıflaması aşağıda verilmiştir.
Kan Basıncının Sınıflandırılması Kan Basıncının Sınıflandırılması
Kan Basıncını Etkileyen Faktörler Kan Basıncını Etkileyen FaktörlerYaşStresIrkCinsiyetGünlük YaşamİlaçlarDiğer
Hipertansiyon HipertansiyonBireyin kan basıncının bir süre ve devamlı olarak normal değerlerin üzerinde olmasıdır. Yetişkinlerde en önemli sağlık problemi olup, kardiyovasküler hastalıkların önde gelen nedenleri arasındadır. Kan basıncının bir kez yüksek ölçülmesi (150/90mmHg) hipertansiyon anlamına gelmez.
Hipertansiyon tanısını koyabilmek için bireyin kan basıncı en az iki gün üst üste, aynı ölçüm aracılığı ile ölçülmelidir. Bu ölçümlerden elde edilen değerler; sistolik kan basıncı için 120-139 mmHg, diyastolik kan basıncı için ise 90 mmHg ya da daha yüksek ise hipertansiyon tanısı konulur. Hipertansiyon tanısını koyabilmek için bireyin kan basıncı en az iki gün üst üste, aynı ölçüm aracılığı ile ölçülmelidir. Bu ölçümlerden elde edilen değerler; sistolik kan basıncı için 120-139 mmHg, diyastolik kan basıncı için ise 90 mmHg ya da daha yüksek ise hipertansiyon tanısı konulur. Kan basıncı ölçümleri düzenli olarak bir süre yapılmalıdır. Aşağıda yetişkinler için kan basıncı sınıflandırılması görülmektedir.
Yetişkinler İçin Kan Basıncı Sınıflandırılması Yetişkinler İçin Kan Basıncı Sınıflandırılması
Hipotansiyon HipotansiyonKan basıncının normal değerin altında olmasıdır. Hipotansiyon, özellikle sistolik kan basıncı 90mmHg ve bu değerin altına düştüğü zaman görülür. Bazı bireylerde arteriyel kan basıncının düşük seyretmesi, vücutlarında herhangi bir değişikliğe neden olmamaktadır. Bu durum birey için normaldir (90-115 mmHg gibi sistolik değer).
Hastalık durumunda hipotansiyon arteriollerdeki va zodilatasyondan, kalp kasının yeterli şekilde kan pom palayamamasından (miyokart enfarktüs gibi) ya da kan volümü kaybından (kanama gibi) meydana gelebilir.
Or tostatik hipotansiyon ya da postural hipotansiyon, bireyin yatarken birdenbire ayağa kalkma durumunda kardiyak outputun azalması sonucu periferik damarlarda vazodi latasyona bağlı sistolik ve diyastolik kan basıncı düşer. Bunun sonucu kalp hızı artar. En çok postural hipotansiyon riski altında olan; yaşlılar, uzun süre yatağa bağlı hastalar, dehidrate ya da önemli kan kaybı yaşayan hastalardır. Or tostatik hipotansiyon ya da postural hipotansiyon, bireyin yatarken birdenbire ayağa kalkma durumunda kardiyak outputun azalması sonucu periferik damarlarda vazodi latasyona bağlı sistolik ve diyastolik kan basıncı düşer. Bunun sonucu kalp hızı artar. En çok postural hipotansiyon riski altında olan; yaşlılar, uzun süre yatağa bağlı hastalar, dehidrate ya da önemli kan kaybı yaşayan hastalardır.
Bazı ilaçlarda örneğin; meperidin hidroklorür (demorol) gibi, hipotansiyona neden olabilir. Bazı ilaçlarda örneğin; meperidin hidroklorür (demorol) gibi, hipotansiyona neden olabilir. Hemşire, postural hipotansiyonu değerlendirirken; hastanın kan basıncı değerinin yanı sıra pozisyonunu da kaydetmelidir. Örneğin; 140/83 sırtüstü, 132/72 otururken 108/60 ayakta gibi. Aynı zamanda bayılma, halsizlik, sersemlik gibi hipotansiyon semptomlarını da hemşirenin değerlendirmesi gerekmektedir.
Ortostatik hipotansiyona ilişkin hemşirelik bakım ilkeleri şunlardır Ortostatik hipotansiyona ilişkin hemşirelik bakım ilkeleri şunlardırHastaya sırtüstü pozisyon verilerek, 3-5 dakika bu pozisyonda kalması sağlanır, kan basıncı ve nabzı ölçülür.Hasta oturur pozisyona getirilerek, bir dakika sonra kan basıncı ve nabız değerlendirilir.Hasta ayağa kaldırılarak bir dakika sonra kan basıncı ve nabız ölçümü yapılır.Hastanın sırtüstü, oturur ve ağaya kalkması durumundaki bulgular kaydedilir. Nabız atım sayısında 40 atımlık artma, kan basıncında 30 mmHg' lık azalma olması normal değildir
KAN BASINCININ ÖLÇÜLMESİ KAN BASINCININ ÖLÇÜLMESİAneroid manometreCivalı manometreArteriyel kan basıncı doğrudan (girişimsel) ya da dolaylı (girişimsel olmayan) yöntemlerle ölçülebilir. Girişimsel ölçümde; arter içine bir kateter yerleştirilir ve kate ter monitöre bağlanarak kan basıncı izlenir. Bu yöntem ağırlıklı olarak ameliyathane ve yoğun bakım ünitelerinde kullanılır. Dolaylı yolla kan basıncı ölçümünde sfigmomanometre ve stetoskop kullanılır. Manometreler civalı veya aneroid tipte olabilir
Aneroid manometreler kullanılmadan önce ayar noktasının "0" noktasında olup olmadığı kontrol edilmelidir. Aneroid manometreler kullanılmadan önce ayar noktasının "0" noktasında olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Civalı manometreler duvara monte edilebilir (ya da taşınabilir. Civalı manometreler duvara monte edilebilir (ya da taşınabilir. Civalı manometrede, civa dik bir borunun içindedir. Kola sarılan manşetin içindeki manşon bir bağlantı borusu ile civa haznesine bağlanmıştır. Manşon şişirildiğinde içindeki basınç haznedeki civanın ölçekli cam sütunda yükselmesine neden olmaktadır. Basınç manşonu kauçuktan yapılmış bir kese şeklindedir. Manşon esnemeyen kumaştan yapılmış bir kılıf içinde bulunur. Bu kumaş kılıfa ise manşet denir.
Manşonun eni ekstremitenin çapından %20 daha fazla olması gerekir . Kullanılan manşon ölçümün yapılacağı bireyin vücut yapısına uygun olmalıdır. Erişkinler için genellikle 12 cm. eninde ve 30 cm. uzunluğunda manşon kullanılır
Ülkemizde kullanılan sfigmomanometrelerin manşonu yetişkin ve çocuk olmak üzere iki tiptedir. Ülkemizde kullanılan sfigmomanometrelerin manşonu yetişkin ve çocuk olmak üzere iki tiptedir. Manşonda bulunan iki bağlantının biri manşonun havasının şişirilmesini sağlayan puvar ile diğeri ise manometre ile bağlantılıdır. Puvar ile bağlantı borusu arasında da hava ayar düğmesi bulunur. Stetoskop dinleme aracıdır. Dinleme sırasında kulaklığa yerleştirilir. Alıcı kısım seslerin yüksek frekanstan işitilmesini sağlar.
Kan basıncı ölçümünde stetoskopla duyulan seslere Korotkoff sesleri denir. Kan basıncı ölçümünde stetoskopla duyulan seslere Korotkoff sesleri denir. Korotkoff sesleri beş farklı evrede değerlendirilir . I. evrede Korotkoff sesleri net olarak duyulur.
Bu duyulan ses sistolik kan basıncıdır. II. evrede ses üfürüm şeklindedir. Bu duyulan ses sistolik kan basıncıdır. II. evrede ses üfürüm şeklindedir. III. evrede sesler I. evreden daha yumuşak ve şiddetlidir. IV. evrede manşondaki hava boşalmaya başladığı için Korotkoff sesleri kaybolmaya başlamıştır. IV. Evre bebek ve çocuklarda duyulan diyastolik basınçtır. V. evre seslerin tamamen kaybolduğu evre olup yetişkinler için diyastolik basınç değeridir.
Her iki kol kullanılmadığı durumlarda kan basıncı ölçümü bacakta diz arkasında bulunan popliteal boşlukta yer alan popliteal arter üzerinden yapılır. Her iki kol kullanılmadığı durumlarda kan basıncı ölçümü bacakta diz arkasında bulunan popliteal boşlukta yer alan popliteal arter üzerinden yapılır. Manşon popliteal arterin 2,5cm. üstüne yerleştirilir Kullanılacak manşonun bacağa uygun büyüklükte olması gerekmektedir.
Hastaya yüzüstü pozisyon verilir. İşlem basamakları brakial arterden kan basıncı ölçme işlemi ile aynıdır. Popliteal arter üzerinden elde edilen kan basıncı değeri, brakial arterden saptanan değerle karşılaştırıldığında bacakta sistolik kan basıncı değerinin 10-40 mmHg daha yüksek olabileceği bilinmelidir.
Günümüzde kan basıncı ölçümünde özellikle ev ortamında kullanılmak üzere pek çok dijital tansiyon aleti üretilmiştir. Kullanımı kolay olan ve bireyin kendi kan basıncını rahatlıkla değerlendirebileceği bu aletlerin dezavantajlarından biri dış faktörlerden etkilenerek yanlış ölçüm sonucu verebilmeleridir.
Kalp atımlarının düzensiz olduğu ve periferik dolaşımın bozulması durumunda, aşırı titremesi olan ve işbirliği kurulamayan hastalarda ve sistolik kan basıncı 90mmHg' nın altında olan hastalarda kan basıncı ölçümünün, otomatik ölçüm yapan aletlerle yapılmaması gerekmektedir.
KAN BASINCI ÖLÇÜMÜMalzemelerSfigmomanometreStetoskop%70 Alkol/Uygun dezenfektan Ülkemizde kullanılan sfigmomanometrelerin manşonu yetişkin ve çocuk olmak üzere iki tiptedir.Tükenmez kalem ve kayıt formuAtık kabı
İŞLEM BASAMAKLARI İŞLEM BASAMAKLARIBireyin kan basıncı ölçümünü gerektiren durumu belirleyin.Hipotansiyon ile ilgili semptomları değerlendirin (baş dönmesi, sersemlik, soğuk ve soluk cilt gibi).Kan basıncı değerlendirilmesi için uygun bölgeyi belirleyin.Birey için uygun olan manşeti seçin.
Ölçüm yapılacak kolda intravenöz sıvı uygulaması, bandaj, alçı gibi durumlar göz önünde bulundurulur. Uygun olmayan manşet, kan basıncı değerinin yüksek ya da düşük çıkmasına neden olabilir. Ölçüm yapılacak kolda intravenöz sıvı uygulaması, bandaj, alçı gibi durumlar göz önünde bulundurulur. Uygun olmayan manşet, kan basıncı değerinin yüksek ya da düşük çıkmasına neden olabilir.
Ellerinizi yıkayın. - Ellerinizi yıkayın.
- Malzemeleri hazırlayın ve çalışmasını kontrol edin.
- Bireye işlem hakkında bilgi verin.
- Birey herhangi bir aktivitede bulunmuş ise kahve ya da sigara içme gibi) 30 dakika dinlendirin.
- Bireye rahat bir pozisyon almasını ve konuşmamasını söyleyin.
- Ölçüm yapılacak kolu belirleyin. Kolu kalp düzeyinde olacak biçimde yerleştirin.
- Birey yatar pozisyonda ise; kolu avuç içi yukarı bakacak şekilde vücudun yanına uzatın.
- Birey oturur pozisyonda ise kolu kalp seviyesinde olacak şekilde destekleyerek ve avuç içi yukarı bakacak şekilde yerleştirin.
Bireyin kolunu koltuk altına kadar açın ve brakial arteri belirleyin. Bireyin kolunu koltuk altına kadar açın ve brakial arteri belirleyin. Tansiyon aletinin manşetini kolun üst bölgesine, antekübital boşluktan 2-3 cm. yukarıya brakial arteri kapatmayacak biçimde sarın.Puvarı (pompayı) aktif elinizin avuç içine alın ve hava ayar düğmesini kapatın.Pasif elinizle brakial ya da radial nabzı hissedin.Stetoskobun kulaklığını kulağınıza yerleştirin ve diyaframını brakial arter üzerine koyun.
Manşonu aktif elinizdeki puvarı sıkarak, pasif elinizle nabzı hissetmediğiniz düzeyin 30mmHg üzerine kadar hızla şişirin Manşonu aktif elinizdeki puvarı sıkarak, pasif elinizle nabzı hissetmediğiniz düzeyin 30mmHg üzerine kadar hızla şişirinHava ayar düğmesini yavaşça açarak manşondaki havanın saniyede 2-3mm olacak şekilde boşalmasını sağlayın.Gözünüzü manometreden ayırmayın.Manşonun havasını boşaltırken kalp sesini ilk duyduğunuz andaki manometre değerini sistolik kan basıncı olarak belirleyin.
Manşonu boşaltmaya devam edin ve kalp seslerinin kaybolduğu andaki manometre değerini diyas tolik kan basıncı olarak belirleyin. Manşonu boşaltmaya devam edin ve kalp seslerinin kaybolduğu andaki manometre değerini diyas tolik kan basıncı olarak belirleyin.Manşonun havasını tamamen boşaltın ve manşeti hastanın kolundan çıkarın.Bireyin ilk ölçümü ise, ölçümü diğer kolunda da tekrarlayın (Eğer aynı koldan ölçüm yapılacak ise her iki ölçüm arasında en az 2 dk. bekleyin.)Her iki kol ölçümü sistolik ve diyastolik basınç tamamlandıktan sonra yüksek olan koldaki kan basıncı hastanın kan basıncı olarak kabul edilir.
Bireyin sistolik kan basıncı değeri biliniyor ise; ar- teriyel kan basıncı ölçme işlem basamağı 1 - 11'i uygulayın. Bireyin sistolik kan basıncı değeri biliniyor ise; ar- teriyel kan basıncı ölçme işlem basamağı 1 - 11'i uygulayın.Bireyin daha önceki sistolik kan basıncına 30 mmHg ekleyerek manşonu şişirin (daha önceki sistolik kan basıncı değeri 150 mmHg ise, bu değere 30 mmHg daha eklenerek 180 mmHg'ya kadar manşonu şişirme).Arteriyel kan basıncı ölçme işlem basamağı 13 - 17'yi uygulayın.
Değerlerinizi uygun formlara kaydediniz (Örn. 120/180mmHg). - Değerlerinizi uygun formlara kaydediniz (Örn. 120/180mmHg).
- Bireyi belirlenen değer konusunda bilgilendirin.
- Bireyin giysilerini giymesine yardım edin. Rahat pozisyon almasını sağlayın.
Ellerinizi yıkayın
Hemşirelik Tanıları: Hemşirelik Tanıları:Aktivite intoleransıAnksiyeteSıvı volüm eksikliği/fazlalığıAkut ağrıDoku perfüzyonunda değişimKardiyak Output' un azalmasıTravma riski
Genel Olarak Kan Basıncı Ölçümünde Yapılan HatalarManşetin hastanın koluna sıkı ve düzgün sarılmaması.Manşetin gevşek ve düzensiz sarılmasıManşonun havasının yavaş hızlı boşaltılmasıManometredeki civa sütununun göz seviyesinin üstünde oluşu.Hastanın endişeli oluşu.Hastanın yeni egzersiz yapması, yemek yemesi gibi.Hastanın kolunun kalp düzeyinin altında olması,Manometre kalibrasyonunun "0" a ayarlanmamış olması.Manşetin çok geniş sarılması.
Manometrenin civa sütunu göz seviyesinden aşağıda ve hastanın kolu kalp düzeyinden yüksek olası ise, Manometrenin civa sütunu göz seviyesinden aşağıda ve hastanın kolu kalp düzeyinden yüksek olası ise,Stetoskobun kulaklığının kulağa yanlış yere yerleştirilmesi.Antekübital bölgeye stetoskobun çok bastırılarak yerleştirilmesi.Ortamın gürültülü olması.İletim borusunun çatlamış ya da bükülmüş olması.Stetoskobun diyaframının brakial arterin üzerine yerleştirmemesi.
Dostları ilə paylaş: |
