Wałbrzyska Wyższa Szkoła

SCEPTYCYZM

W życiu codziennym sceptykiem nazywamy człowieka, którego cechuje postawa wątpienia, nieufności, wahania się wycofywania się przed zajęciem określonego i jednoznacznego stanowiska. Sceptycyzm to filozoficzna szkoła istniejąca w starożytnej Grecji. Najbardziej znanym jej przedstawicielem jest Sexus Empiryk. Termin „sceptycyzm” pochodzi od greckiego słowa skeptomai, co znaczy „szukam”, „rozsądzam” (a skeptikos znaczy „watpiący”, „krytykujący”).

Sceptycyzm jest trzecim wielkim kierunkiem filozoficznym okresu hellenistycznego. Kierunek ten, zasługujący bardziej na miano nurtu niż szkoły, trwa długo, bowiem około pięciu stuleci. Jego rozwój jest powiązany z innymi szkołami filozoficznymi, na które silnie oddziałuje.

Dzieje sceptycyzmu dzielą się na trzy okresy. Pierwszym z nich jest okres pierwotnego pirronizmu o nastawieniu praktycznym (Pirron i Tymon). Drugi etap stanowi akademizm, czyli Średnia Akademia (Arkezylaos i Karneades). Trzeci okres rozwoju sceptycyzmu określany jest mianem młodszego pirronizmu (Agrypa, Ainezydemos, Sykstus Empiryk). Pirronizm jest radykalniejszą forma pierwotnego sceptycyzmu, podczas gdy akademizm jest w swych tezach bardziej umiarkowany.

Pierwsi sceptycy zwani bywali „pirrończykami”. Później zaczęły pojawiać się inne określenia, takie jak „efektrycy”, „zetetycy” (szukać) i wreszcie „sceptycy” (patrzeć). Ten ostatni termin akcentujący, że filozofujący w tym duchu zatrzymują się na samych rozważaniach, a nie dochodzą do twierdzeń, stał się najbardziej popularny.

Pirron z Elidy był współczesny Zenonowi z Kation i Epikurowi. Podobnie jak Sokrates, Pirron nic nie napisał i jego poglądy znamy tylko z relacji. Najważniejszym źródłem poznania sceptycyzmu są dzieła sceptyka żyjącego w III w. po Chrystusie, Sykstusa Empiryka, którego dwa teksty „Zarysy pirrońskie” oraz „Przeciw matematykom” zachowane są w całości.

Sceptycy przeprowadzają ostry atak na stoicką i epikurejską teorię poznania, podważając założenia empiryzmu i sensualizmu. Twierdzą, że wszystkie sądy naukowe w przeciwieństwie do sądów o zjawiskach są niepewne. Znane są, bowiem same zjawiska, a nieznane są ich przyczyny. Krytykę sądów o rzeczach sceptycy przeprowadzili, opierając się na zasadzie „nie więcej”, zgodnie, z którą zadanie sprzeczne z A nie jest pewniejsze od samego zadania A. Głosili też na tej podstawie tezę równosilności sądów. W polemice stoicko - sceptyckiej stoicy wysuwali argument, że sceptycy są również w pewnym sensie dogmatykami, gdyż uznają tezę równosilności. Sceptycy odpowiadali na to, że teza ta nie jest sądem prawdziwym, lecz przeświadczeniem, które wydaje się słusznie. Sceptyk zaś nie wątpi w to, co mu się wydaje. Podobnie wedle sceptyków do działania skłaniają niewątpliwie, ale subiektywne stany. A więc do tezy równosilności sądów nie prowadzi jakaś obiektywna wiedza o tym, jak naprawdę jest.

Oprócz tego zasadniczego ataku sceptycy wypracowali argumenty, które powtarzały się w rozumowaniach skierowanych przeciw wszelkiej wiedzy. Rozbudowywane później tropy sprowadzają się do dwóch zasadniczych. Pierwszą grupę argumentów stanowi krytyka spostrzeżeń i pojęć sprowadzająca się do twierdzenia, że wszystkie poglądy są rozbieżne i względne. To jest przyczyną, dla której człowiek nie ma bezpośredniej pewności w poznaniu. Drugą grupę tworzą te argumenty, w których krytyce poddana jest dedukcja, indukcja oraz kryteria prawdy. Posługują się one argumentacją, iż skoro cała wiedza pośrednia musi się opierać na wiedzy bezpośredniej, a ta ostatnia jest niepewna, to i wiedza pośrednia pozbawiona jest pewności.

Zasadniczy rys postawy sceptyków był nowy, ale oddziałały i ukształtowały sceptycyzm wpływy różnych filozofów, wśród których znajduje się Demokryt i cyrenaicy (subiektywizm wrażeń zmysłowych). Palton (zachwianie wiary w zmysły) oraz sofiści i megarejczycy (krytycyzm posługujący się dialektyką).
STOICYZM

Nurtem najbardziej charakterystycznym dla epoki hellenistycznej jest pierwszy z trzech wielkich kierunków tego okresu, którym jest stoicyzm. Trwa on wiele wieków, a doktryna ulega wielu zmianom. Że względu na to wyróżnia się trzy fazy stoicyzmu, stoicyzm wczesny (Ateny), stoicyzm średni (Rodos) oraz stoicyzm młodszy (Rzym). Twórcą stoicyzmu był Zenon z kation. Wykładał on w III w. p.n.e. prawdopodobnie w Krużganku, stąd też stoicyzm wziął swoją nazwę, od greckiego „stoa”, czyli krużganek, protyk.

Filozofia wedle stoików jest wiedzą o rzeczach boskich i ludzkich. Stoicy wprowadzają trójpodział filozofii, która obejmuje logikę, fizykę oraz etykę. Człowiek dobry moralnie musi być dobrym dialektykiem i znać fizykę. W szkole stoickiej wytwarza się dotychczas obcy Grekom dogmatyzm. Jego postawę stanowi logika, a zwieńczenie - etyka albo fizyka. Stoicy w swych poglądach logicznych i teoriopoznawczych wykazują wiele podobieństw do filozofów nowożytnych. Są zwolennikami sensualizmu, nie przyjmując żadnej ostrej granicy między poznaniem zmysłowym i umysłowym. Wiedza jest systematyzacją nowych, prostych spostrzeżeń zmysłowych.

Szkoła stoicka uformowała się w Grecji w III wieku p.n.e. Twórcą szkoły był Zenon z Kition, który początkowo podzielał poglądy cyników. Około 300 r p.n.e. założył własną szkołę. Mieściła się ona w jednej z ateńskich bram (po grecku "stoa") i od nie wzięła swoją nazwę. Drugim znaczącym myślicielem szkoły był Chryzyp. Stoicyzm przetrwał upadek Grecji, przewędrował do strożytnego Rzymu i tam znalazł wielu zwolenników. Można powiedzieć, że stoicyzm w Rzymie się rozwinął i był obok hedonizmu Epikura, doktryna dominująca. Najwybitniejsi stoicy rzymscy to Seneka, Cycero i Marek Aureliusz.

PODZIAŁ RZECZY NA DOBRE I ZŁE

Dla aksjologi stoickiej podstawowym jest podzieł wszystkich przedmiotów na zależne od nas i niezależne od nas. Przykładem rzeczy zależnych od nas są nasze przekonania, opinie lae również popęd, pożądanie, wstręt. Według stoików popędy i pożądanie możemy dowolnie wzbudzać w sobie lub kierować w dowolną stronę. Przedmity zależne od nas można by nazwać przedmiotami wewnętrznymi. Przykładem rzeczy niezależnych od nas jest nasze ciało, mienie, pozycja społeczna, stanowisko. Są to przedmioty zewnętrzne.

DOBRO MUSI BYĆ TRWAŁE

Drugim warunkiem uznania przedmiotu za dobro, jest wymóg aby kwalifikacja ta miała charakter trwały, nieprzemijający. Dobro nie może ulegać zmianom w czasie. Nie może się zmniejszać ani nie może pomnażać. Tego warunku nie spełnia np. rozkosz i dlatego nie jest ona dobrem, (choć jest przedmiotem zależnym od nas).

Stoicy są wyznawcami szczegółowej Opatrzności, wedle, której wszystko ma sens ze względu na nas. W związku z tym jest też bardzo znamienne, że teologia przechodzi u stoików z zakresu rozważań metafizycznych do fizycznych. W systemie Chryzypa mamy zalążki teologii naturalnej, na której czoło wysuwa się zagadnienie zła. Chryzyp podaje dwa argumenty tłumaczące istnienie zła, z których pierwsze głosi, że nie mogłoby być dobra, gdyby nie było zła. A więc chociaż Bóg chce dobra, to dobru musi towarzyszyć zło. Wedle argumentu przyczyną zła moralnego jest ludzka wolność.

W stoicyźmie spotykamy inną wizje budowy świata od tej, która wystąpiła w sceptycyzmem. poza światem rozciąga się nieskończona próżnia..... Sceptycy wachają się nad swoimi "wierzeniami", zaś stoicy widzą wszystko jako dobro i zło, a światem rządzi Bóg.

BIBLIOGRAFIA:

1.STEFAN ŚWIEŻAWSKI - "DZIEJE EUROPEJSKIEJ FILOZOFII KLASYCZNEJ".

2.Dr STANISŁAW RUDZIŃSKI - "FILOZOFOWIE O CZŁOWIEKU".

3.KAZIMIERZ AJDUKIEWICZ - "ZAGADNIENIA I KIERUNKI FILOZOFII".

4.INTERNET.