Światło w kontekście filozofii paradoksu mikołaja kuzańczyka
Yüklə 26,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Keywords
| Principia , vol. 54-55, pp. 25-36 Kraków 2011 Published online October 15, 2011 ŚWIATŁO W KONTEKŚCIE FILOZOFII PARADOKSU MIKOŁAJA KUZAŃCZYKA Karin Wawrzynek, Jadwiga Sebesta
Nikolaus Krebs w kręgach filozoficzno-teologicznych wczesnego Renesansu znany raczej jako Mikołaj z Kuzy (1401-1464) należał do nowożytnych platoników, podobnie jak Pseudo-Dionizy Areopagita, zwolennik Proklosa, tworzył zręby teologii spekulatywno-mistycznej, a w rzędzie myślicieli obszaru niemieckojęzycznego zajmował czołową pozycję dzięki wyłożeniu w swych pismach teologicznych i matematyczno-filozoficznych problematyki światła w jak dotąd najznamienitszy. Symbolika światła stanowi u niego szczyt rozważań, których głównym tematem było doświadczenie sprzeczności oraz próba ich przezwyciężenia. Pokonanie tychże zachodzi ostatecznie, zdaniem Kuzańczyka, na wyżynach Boga, w nieskończonej jedni tworzącej unię mistyczną (unio mystica). Filozof odwołuje się tu do nauki Heraklita o wiecznym strumieniu wszechrzeczy.
philosophy; logic; theoretical sociology
PRINCIPIA LIV-LV (2011) PL-ISSN 0867-5392 Karin Wawrzynek, Jadwiga Sebesta Światło w kontekście filozofii paradoksu Mikołaja Kuzańczyka Nikolaus Krebs (=Chryppfs) w kręgach filozoficzno-teologicznych wczesnego Renesansu znany raczej jako Mikołaj z Kuzy (1401-1464) 1 należał do nowożytnych platoników, podobnie jak Pseudo-Dionizy Areopagita, zwolennik Proklosa, tworzył zręby teologii spekulatyw- no-mistycznej, a w rzędzie myślicieli obszaru niemieckojęzycznego zajmował czołową pozycję dzięki wyłożeniu w swych pismach teolo- gicznych i matematyczno-filozoficznych problematyki światła w jak dotąd najznamienitszy. Symbolika światła stanowi u niego szczyt roz- ważań, których głównym tematem było doświadczenie sprzeczności oraz próba ich przezwyciężenia. Pokonanie tychże zachodzi ostatecz- nie, zdaniem Kuzańczyka, na wyżynach Boga, w nieskończonej jedni tworzącej unię mistyczną (unio mystica). Filozof odwołuje się tu do nauki Heraklita o wiecznym strumieniu wszechrzeczy
. 2
Ponieważ Bóg jako wieczna Światłość uosabia absolutną prawdę, sama kwestia tejże dotyka dwóch momentów w filozofii Kuzańczyka: ludz- 1 Przydomek „Kuzańczyk” pochodzi od nazwy miejscowości Kuza w dorzeczu Mosel. Mikołaj studiował matematykę, astronomię, prawo, medycynę i filozofię. Nie podjął studiów teologicznych, choć powodowany pismami Proklosa i nauką Pseudo-Dionizego Areopagity rozwinął doktrynę teologiczną, która uczyniła go największym z niemieckich nauczycieli wiary doby Odrodzenia obok Mistrza Ec- kharta. Por. K. Jaspers. Nikolaus Kusanus, München 1964 ss. 13-16. 2 Zob. K. Leider, Deutsche Mystiker – Meister Eckhart, Nikolaus von Kues, Ja- kob Böhme, Lübeck 2000 s. 33. (Vortragsbeiträge der philosophischen Akademie zu Lübeck). 26 Karin Wawrzynek, Jadwiga Sebesta kiego poznania oraz stosunku Boga do świata. Konsekwencją modelu jest uznanie, że prawda stanowi stopień w dążeniu do prawdy prawd, którą człowieka zda się akceptować i jej istnienie zakładać jako ko- nieczny paradygmat właściwego poznania zmierzającego ku swej peł- ni, lecz nie jest w stanie jej szczytu osiągnąć. 3 Pojęcie prawdy jest za- tem nieograniczone. Mikołaj z Kuzy porównuje tę rzeczywistość do światła. Człowiek ogląda rzeczy dzięki światłu, lecz dochodzi przy tym do stwierdzenia niemożliwości ugruntowania prawdy jako takiej wzna- nym sobie inteligibilnym obiekcie. Czytamy oto w „Complementum Theologicum” (III. 654; h X, N 2): Prawda zda się w duszy rodzajem niewidocznego zwierciadła, w którym wszystko staje się jawne. Prostota tego zwierciadła jest tak wielka, iż przewyższa możli- wości oraz ostrość postrzegania. Im bardziej potęguje się i wyostrza owa siła intelektu, tym pewnej i wyraźniej umysł przegląda się w zwierciadle prawdy. [...] Ten właśnie ogląd prawdy jest ruchem intelektu od „skoro” (quia) do „cze- goś” (quid). [...] Ruch ten jest prostolinijny i kolisty. 4 Wizja prawdy oznacza ogląd mistyczny oraz apogeum ludzkiego poznania. Niegdyś obecne przeciwieństwa zbiegają się w nieskończoną jednię, gdyż podlegają kolistemu procesowi dopełniania, którego po- czątek i koniec są z sobą tożsame. Ten stan rzeczy uzmysławia wiara, która inicjuje ów ruch, umożliwiając widzenie i rozumienie pojęć. Wpierw zatem należy wierzyć, by stając się zwierciadłem odbijającym światło prawdy, móc dociekać natury rzeczy: poznawać i pojmować. Wiara decyduje o duchowym życiu, które podobnie jak ciało domaga się odżywczych sił: i tak wewnętrzny człowiek potrzebuje prawdy, roz- 3 Zob. W. Dupré, Weg und Wege der Wahrheit. Zur Bedeutung der Wahrheitsfra- ge bei Nikolaus von Kues, Trier 2005, s. 27. (Cusanus Lecture/ z. 11. Wyd. Institut für Cusanus – Forschung in Verbindung mit der Universität Trier). Por. M. Eiden, Das Verhältnis des absoluten Sehens Gottes zum endlichen Sehen des Menschen in „De visione Dei” des Nikolaus von Kues zum Problem des Absoluten zum Endlichen nach Nikolaus von Kues. Darstellung seiner Philosophie und Analyse von „De vi- sione Dei”, Magisterarbeit zur Erlangung des Magister Atrium an der Hochschule für Philosophie, München 1996, s. 45 n. 4 „Die Wahrheit ist im Geist als eine Art unsichtbarer Spiegel, in diesem alles sichtbar wird. Die Einfachheit dieses Spiegels ist so groß, dass sie das Vermögen und die Schärfe des Geistes übersteigt. Je mehr die Geisteskraft vermehrt und geschärft wird, umso gewisser und deutlicher sieht sie alles im Spiegel der Wahr- heit. […] Diese Wahrheitsschau ist die Bewegung des Geistes vom „Dass” (quia) zum „Was” (quid). [...] Diese Bewegung des Geistes ist geradlinig und kreisförmig.” Cyt. za: Dupré. op. cit., s. 28 n; Por. J. Koch. Über die Lichtsymbolik im Bereich der Philosophie und Mystik des Mittelalters, s. 668. [przeł. K.W.]. Światło w kontekście filozofii paradoksu Mikołaja Kuzańczyka 27 tropności oraz mądrości 5 . Inaczej nie istniałoby w ogóle pragnienie duchowe, którego największym wyzwaniem jest właśnie prawda – po- karm wieczyście umacniający ponadmaterialną kondycję. 6 Duch od- krywa zatem jądro prawdy jako światło poznania ukryte w głębi swej własnej konstrukcji. 7 Tę zdolność porównuje Kuzańczyk ze wzrokiem wilka, który dostrzega rzeczy także w mroku nocy, by upolować zdo- bycz. Bóg uposaża duszę w konieczne dla niej światło, aby mogła ona zbliżyć się do prawdy. Jednakże absolutna prawda pozostaje dla umy- słu niedostępna, gdyż jest ona Bogiem samym, bytem nieznającym ograniczeń. 8 Z uwagi na skończoność umysłu, człowiek nie jest zdolny pomieścić w sobie całego spektrum Boskiego światła ani objąć myślą Bożej substancji. Z rzeczywistości nieskończonego Boga wyłania się wobec nas jedynie odblask Jego chwały, którą unaocznia dar wiary oraz myśl obdarzona wolnością. 9 Tenże blask wydobyty jest dzięki prze- słankom Transcendencji: dzięki formie dobra, wielkości, piękna, praw- dy, mądrości, radości, pełni, jasności, równości i dostatku, które to sąsiadują w zwierciadle ludzkiej duszy. 10 By pojąć tę prawidłowość, 5 Por. R. Haubst, Streifzüge in die cusanische Theologie, Münster-Aschendorff 1991, s. 558. 6 Por. M. Kuzańczyk, De pace fidei II., Schr. III. 714; h VII, N. 7, w: Dupré. op. cit., s. 46. 7 Według Kuzańczyka duch w stosunku do świata liczb jest tożsamy z cyfrą trzy oraz równobocznym trójkątem symbolizującym równość i jedność Trójcy Świętej, będącej źródłem i prostotą. Por. Jaspers. op. cit., s. 101 n. Tymczasem okrąg zawie- ra w sobie cyfrę zero, która wyznacza stan spoczynku a zarazem jest królową liczb, gdyż przewyższa je w swej nieskończoności i możliwości stopniowania. Zero symbo- lizuje jednocześnie nicość oraz uniwersum (wszystko), zaś w odniesieniu do mate- matycznej kategorii skończoności i nieskończoności oddaje najlepiej istotę bosko- ści. Zob. Jaspers, op. cit., s. 95 n, Eden. op. cit., ss. 50-56. Człowiek poznaje świat wjego zrębach poprzez zestawienie z sobą tego, co znane z tym, co jeszcze nie po- znane, dlatego i Bóg staje się dostępnym w relacji do tego, co dał poznać poprzez manifestację trynitarnej natury. W ten sposób odsłonił się obszar niepoznawalnej Transcendencji. Jak mniemał Cusanus, filozofowanie w oparciu o sam rozum jest skazane na niepowodzenie w momencie napotkania przyrodzonych granic ducha. Zob. (także omówienie kwestii fanatyzmu) Jaspers, op. cit., s. 172 n. 8 Por. Cl. Dreike, Nah ist und schwer zu fassen der Gott. Die Nichtoffensichtlich- keit der Existenz Gottes bei Thomas von Aquin, Nikolaus von Kues und Immanuel Kant und ihre Bedeutung, Rom: Pontificia Universitas Gregoriana, Facultas Phi- losphiae, Excerpta ex dissertatione ad Doctoratum in Facultate Philosophiae 2004, s. 88 n. 9 Por. Jaspers, op. cit., s. 59. 10 Por. Dupré, op. cit., s. 48 n. Yüklə 26,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|