Wojciech gutowski
Yüklə 303,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 14 Zob. A. S a n d a u e r , Filozofia Leśmiana. W: Liryka i logika. W arszawa 1971, s. 31.
- 7 — P a m ię t n ik L it e r a c k i 1990, z. 4
- Są te zacisza [...]
- 16 G. P o u l e t , Punkt wyjścia. Przełożyła W. B ł o ń s k a . W: jw., s. 294.
- W: E. M o r i n, Zagu biony paradygm at — natura ludzka. Przełożył R. Z i m a n d. W arszawa 1977
skonalszym środkiem odurzającym , pozw ala zapom nieć o cierp ien iu i śm ierci. Lecz m it chuci otw iera p e rsp e k ty w y kosmiczne, k tó re w iodą do chaosu. W orgii, w szaleńczym obalan iu granic „rzeczyw istości” i „norm alności” , w poszukiw aniu „zak azan ych ” rozkoszy znika zarów no intym ność uczuć, ja k i autonom ia subiektyw nego „ ja ” . Je d n o stk a je s t narzędziem , m ed ium chuci. N atom iast e ro ty k a hedonistyczna u w y p u k lała intym ność sy tu a c ji m i łosnej oraz chw ilow ą co praw da, ale w y raźn ie zaznaczoną autonom ię przeżyw ającego podm iotu, su b iek ty w n em u „ ja ” n adaw ała rang ę absolu tu. U obecniała m it intensyw n ej chwili, przeciw staw iony w szelkim pro jek to m życia pojm ow anego jako ciągłość, trw an ie, czy to w sensie in dy w idualno-biograficznym , m etafizyczno-duchow ym , czy — jak w m icie chuci — w p o rząd k u biokosm icznym , hilozoistycznym . Rozproszeniu, dezintegracji, zatracen iu , ty m w szystkim tend encjo m odśrodkow ym , k tó re w m icie chuci uzasad n iały znikomość „ ja ” w obec e n erg ii libido, hedonizm przeciw staw iał „ ja ” zintegrow ane natężen iem zm ysłow ego doznania. N ależy zauw ażyć różnicę m iędzy „ in te n sy w n ą chw ilą” hedonizm u a „m om entem ” im presjonizm u czy „m itologią m o m en taln ą” L eśm ia n a 14. In ten sy w n a chw ila rozkoszy w yłącza „ ja ” z ciągłości egzystencji. N atom iast w im presjonizm ie i w poezji L eśm iana dostrzegam y n ie u s ta n n ą zmienność, znikliw ość stanów , św ia t zostaje uk azany (oczywiście w każdym z ty ch w ypadków inaczej) jak o niegotowe, o tw a rte conti
„ J a ” hedonistyczne nie przypom ina też ekspansyw nego „ ja ” ro m a n tycznego. P rzestrzen n y m m odelem „ ja ” rom antycznego je s t „pun kt, k tó ry sta je się sferą” . Ź ródłem jego dynam iki je s t miłość, k tó ra w edług słów C o n stan ta „ je st jed y n ie p u n k tem św ietlnym , zdaje się nam w szelako ogarniać czas” 13. W chaotycznej nieskończoności chuci nie sposób w yróżnić p u n k tó w ogniskow ych, cen traln y ch . „ J a ” pożądające zostaje w chłonięte w nie- zróżnicow ane żyw ioły n a tu ry . W m łodopolskim hedonizm ie „ ja ” zm ysłow e pojaw ia się jako bły sk ż a ru (pragnienia) pośród ciem ności. W p rzeciw ieństw ie do „ ja ” ro m a n tycznego niczego nie ośw ietla. J e s t sam ą percepcją. Sw ą aktyw ność ogranicza do sycenia się doznaniam i. S ąd G eorge’a P o uleta o A n d ré G idzie doskonale c h a ra k te ry z u je ową integ rację-izo lację w absolucie chw ili:
14 Zob. A. S a n d a u e r , Filozofia Leśmiana. W: Liryka i logika. W arszawa 1971, s. 31. 15 G. P o u l e t , Rom antyzm. Przełożył P. T a r a n c z e w s k i . W: M e tam or f o z y czasu. Warszawa 1967, s. 438—440. 7 — P a m ię t n ik L it e r a c k i 1990, z. 4 wszystko sprowadza się do chw ili żarliwości, poza którą nie m a nic, chyba tylko zdolność przeżycia innej takiej c h w iliie. M it szczęśliwej chw ili n ie mógł być przed staw ion y p rzy pom ocy tych sam ych środków , k tó re służyły p rezen tacji m itu chuci. P e rsp e k ty w ę kos m iczną i n a tu ro c en try cz n ą zastąpiła sy tu a c ja in ty m n a. Z am iast ob ra zów ro zp ętan y ch żywiołów, sug eru jący ch agresyw ność k o b iety -n atu ry , pojaw ia się w y raźn ie zaznaczony zm ysłow o-em ocjonalny zw iązek „ ja ” i „ ty ”, celowo w yłączony z innych relacji (my—św iat, m y — społeczeń stwo, m y—n a tu ra ). P a tro n k ę chuci, A starte, zastąp iła A fro d y ta (Wenus), ideał zm ysłow ego piękna. B ezpośredni w y raz chaosu przeżyć ustąpił m iejsca analizie w y rafin o w an ych doświadczeń. Orgię w nieokreślonej przestrzeni zastąpiła p rzem yślnie w yreży sero w ana scena a k tu m iłosne go (lub g ry m iłosnej), gdzie w szystkie elem en ty (przedm ioty, ośw ietle nie, kolorystyka, pejzaż) m iały potęgow ać erotyczną delektację. Dyso nans, napięcie, k rzy k i fre n e z ja — cechy w izji m iłości-chuci — u stę p u ją harm o n ii w artości estetycznych (pojm ow anych klasycystycznie lub neoklasycystycznie, w du ch u parnasistow skim ) i przyjem nościow ych. N ajw y b itn iejszy piew ca
rozkoszy, K azim ierz P rz e rw a -T e tm a je r w w ierszu pod znam iennym ty tu łem Zacisza (sugerującym intym ność, spokojne odosobnienie w opozycji do zgiełku św iata i chaosu n a tu ry ) w skazał głów ne w a ria n ty tem atyczne i w yobraźniow e ujęcia m łodopol skiego hedonizm u: a) hedonizm seksualnego upojenia, w yrażony obrazow ością a k tu m i łosnego i p ejzażu ciała
[...........................................................1 gdzie roztapiają się w niem oc uśmiechy i z biódr i piersi zrywa się zasłonę. [...........................................................1 gdzie się upaja dosytu rozkoszą, w spom nień zachwytem, wyczerpań n ie m o c ą ,------- gdzie całą słodycz w yssaw szy z kobiety, przed śm ierci nie drży się w stającą nocą. (Zacisza, P 208—209) b) hedonizm a rty fic ja listy c zn y 17, w k tó ry m erotyczne przeżycie ogni sk u je się w okół pięknego ciała przedstaw ionego w dziele sztuki lub
Yüklə 303,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|