Wojciech gutowski
Yüklə 303,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- W siłę, w geniusz obleczon najśw iętszy marmurze, O bogini zwycięska, urodą wspaniała, Błyskawicy, Harmonii dorównasz naturze;
- Spraw, niechaj złotym rytm em m yśl moja w ypływa, Jako do kształtnej formy kruszec w yciekł b o sk i40.
- L ’Imaginaire décadent (1880 — 1900). Paris 1977.
- Przełożyła O. D o b i j a n k a - W i t c z a k o w a . W: Filozofia niemieckiego Oświecenia. W arszawa 1973, s. 495.
- Wybrał i opracował J. S t r a s b u r g e r. Warszawa 1980, s. 96—97 (tłum. К. К n o t he ) .
- N agie jej ciało w idzi i błękitu jej w ielkich cudnych źrenic blask przymglony, senny, wśród boskiej rozkoszy zachwytu.
- Nagości owej prom iennego czaru w żadnym się słow ie w ypow iedzieć n ie da; m yśli się mroczą od zm ysłów pożaru
H edonizm arty fic ja listy c zn y zastępow ał intensyw ność seksu analizą w rażeń w yw ołanych przez jakości estetyczne, prom ieniu jące z p rzed m iotu pożądania. D ynam ikę m iłosnego a k tu zastąpiła ko n tem p lacja cia- ła-posągu, ciała — dzieła sztuki, um ieszczonego niekied y w sztucznym a rk a d y jsk im pejzażu. M om ent upojenia, dionizyjskiego szaleństw a za m ieniał się w apolliński spokój zachw ytu w yw ołanego uprzedm iotow io n ą cielesnością. Na arty fic ja listy c zn ą ero ty k ę Młodej Polski znaczący w pływ w y w a rł parnasizm . Théodore de B anville i Leconte de Lisie naw iązyw ali do a n tycznego ideału piękna, w k tó ry m zgodnie z tra d y c ją W inckelm annow - ską dostrzegali przede w szystkim „szlachetną prostotę i spokojną w iel kość” 38. Leconte de Lisie w Poèmes antiques n am iętnej C yprydzie przeciw staw iał W enus z Milo, „sym bol p orządku i harm onii u n iw e rsa ln e j” 39. Posąg bogini jest rów nież dowodem doskonałości k u n sztu arty sty . Rzeź biarz, p e try fik u jąc ciało w niezm iennej form ie, w yzw ala je od n a m ię t ności i przem ijania, w yjaw ia w kształcie posągu w ieczną ideę rad o sn e go spokoju. W siłę, w geniusz obleczon najśw iętszy marmurze, O bogini zwycięska, urodą wspaniała, Błyskawicy, Harmonii dorównasz naturze; [ ·
1 Nigdy szloch w twojej piersi kamiennej n ie gościł Ni płacz ludzki nie przyćmił blasku twej urody. [.....................................................................1 Spraw, niechaj złotym rytm em m yśl moja w ypływa, Jako do kształtnej formy kruszec w yciekł b o sk i40. U tw ó r de Lisle’a, zaw ierający apologię piękna zaklętego w m a rm u rze (,,poème de m a r b r e ”) 41, m ożna uznać za wzór tej odm iany m łodo polskiej poezji erotycznego hedonizm u, w której dom inow ał „kom pleks P igm aliona” . Z „kom pleksem P ig m alio n a” w iążem y tak ą sy tu ację poe-
tycką, gdzie głów nym ośrodkiem estetyczno-erotycznych w zruszeń je st kobiecy p o rtre t (akt) lub posąg. Poeci Młodej Polski odkryli erogenność dzieł sztuki. N ajprostszym sposobem ożyw iającym erotyczne treści obrazu b y ła ekfraza, poetycki opis dzieła m alarskiego. W podobnych opisach nie ty le szło o p rzek ład w alorów obrazu n a język poezji, ile raczej o w zbudzenie przekonania, iż arcydzieło je st najdoskonalszym p rzekaźnikiem erotycznego dośw iad czenia, źródłem delectatio amorosa. Uw agę konesera skupiały w artości estety czn e podziw ianego dzieła i one w łaśnie pozw alały naw iązać in ty m n y i k o n tem p lacy jn y k o n tak t z pięknem kobiecego ciała. W w ierszu T e tm a je ra Danae Tycjana obser w a to r obrazu id en ty fik u je się z p ersp e k ty w ą w idzenia nie p rzed staw io nej przez a rty stę postaci pożądliwego Zeusa.
E kfraza stała się okazją do przed staw ien ia „w iecznej” chwili zm y słow ej przyjem ności. O bserw ator Ledy, posągu M ichała A nioła, p rz y jm u je p u n k t w idzenia zn am ienny dla m łodopolskiego Pigm aliona. J e st m arzycielem , k tó ry b ie r nie poddaje się erogennej atm osferze em an u jącej z obrazu. Nagości owej prom iennego czaru w żadnym się słow ie w ypow iedzieć n ie da; m yśli się mroczą od zm ysłów pożaru i od rozkoszy, jaką czuje Leda. (Leda, P 204) O bserw ator im aginacyjnie uczestniczy w rozkosznej chw ili uw iecz nionej przez renesansow ego m istrza. N ie ożyw ia postaci jak w p ierw o t n ej w ersji m itu Pigm aliona, lecz naw iązując in ty m n ą więź z przedm io tem podziw u zostaje „w ch ło n ięty ” przez rzeczyw istość obrazu. W yobraź nia erotyczna pobudzona w yglądem dzieła zam yka m arzyciela w św ię cie zm ysłowości całkow icie izolow anym od rzeczyw istości pozaartysty cz nej. A ktyw ność m arzyciela ogranicza się do p asy w n ej kontem placji do skonałego piękna, nie usiłu je zaw ładnąć podziw ianym przedm iotem , nie wzbogaca go ani nie przekształca. Jak ież bowiem a try b u ty piękna moż na dodać do k ształtu doskonałego? R om antycy i m łodopolscy w yznaw cy „religii m iłości” kreow ali obraz ukochanej, n ato m iast h edonista-P igm alion ulegle poddaw ał się aurze em anującej z obrazu, posągu, ry su n k u . Spotkanie ze zm ysłow ym ideałem kobiecości przedstaw ionym w dziele sztuk i w yw oływ ało emocje siln iej sze niż k o n ta k t z żyw ą kochanką, pobudzało m arzen ia i sugerow ało ich spełnienie (nie zakłócone kap rysam i ciała) w p ercep cji jakości estety cz nych.
Yüklə 303,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|