9
Diaqram 4.7: Rabitə islahatı indeksi .......................................................................................................................... 142
Diaqram 4.8: Azərbaycanda və regionun digər ölkələrində yolların keyfiyyəti, 2005 ............................................. 144
Diaqram 5.1: Ġslahatların birinci nəsli ....................................................................................................................... 155
Diaqram 5.2: Ġslahatların ikinci nəsli ......................................................................................................................... 155
Diaqram 5.3: 2008-ci ildə biznes mühitinin tənzimlənməsi: Avropa və Mərkəzi Asiya ........................................... 156
Diaqram 5.4: Korrupsiyaya nəzarət ........................................................................................................................... 155
Diaqram 5.5: 2007-ci il üçün maliyyə gəlirlərinin bölgüsü (7.9 milyard manat) ..................................................... 164
Diaqram: 6.1 Pul bazası və" maliyyə gəlirlərinin bölgüsü (7.9 milyard manat)iya508 .............
Error! Bookmark not
defined.
Diaqram 6.2: Orta Faiz Dərəcəsi: "_Yerli Valyuta 2005-2008 .................................................................................. 179
Diaqram 6.3: Orta Faiz D: "Xarici Valyuta, 2005-2008 ............................................................................................ 179
Diaqram 6.4: Kənd təsərrüfatı və emalı üçün verilmiĢ kreditlər 2000–2008-ci ...........
Error! Bookmark not defined.
Diaqram 7.1: AdambaĢına düĢən ÜDM-lə Bilik Ġqtisadiyyatı Ġndeksi arasında münasibət, 2007.............................185
Diaqram 7.2: Azərbaycanda aylıq maaĢ, 1995–2007-ci illər......................................................................................188
Diaqram 7.3:Beynəlxalq Müqayisədə PĠSA üzrə 2006-cı ildə Tələbələrin Orta Müvəffəqiyyət Göstəricisi............190
Diaqram 7.4:Əmək münasibətləri iĢgüzar fəaliyyətlə məĢğul olmada problem kimi, Doing Business BEEPS sorğusu,
faizlə ( %)
respondetlər.................................................................................................................................................................193
HAġIYƏLƏRIN SĠYAHISI
HaĢiyə 1.1: ÜDM qeyri-neft ÜDM-ə qarĢı. Azərbaycanda iqtisadi vəziyyətin qiymətləndirilməsi üçün hansı
göstəricidən istifadə etmək lazımdır? .......................................................................................................................... 48
HaĢiyə 1.2: Azərbaycanın Neft Fondu – Beynəlxalq rol və tanınma ........................................................................... 66
HaĢiyə 1.3: Malayziyada uğurlu diversifikasiya .......................................................................................................... 71
HaĢiyə 1.4: Təbii sərvətlərin bol olan ölkələrdə diversifikasiya nümunələri ............................................................... 74
HaĢiyə 2.1: Çinin Dövlət Müəssisələrində Özəl Sektorun Ġdarəetməsi ilə bağlı DəyiĢikliklər .................................... 86
HaĢiyə 3.1: Daimi Gəlirin Hesablanması .................................................................................................................. 108
HaĢiyə 3.2:
Tövsiyə olunan xərc ssenarisi, 2007-ci il ABġ dolları ilə hər barel üçün 52 dollar (2005-2030) ........... 111
HaĢiyə 3.3: AzRDNF-in vəsaitlərinin istifadəsi ........................................................................................................ 118
HaĢiyə 3.4: ƏlaqələndirilmiĢ iqtisadi
idarəçiliyin nümunələri
*
................................................................................. 122
HaĢiyə. 4.1: Gürcüstanın enerji paylaĢdırılması Ģəbəkəsində özəl sektorun iĢtirakı .................................................. 139
HaĢiyə. 4.2: Enerji istehsalında özəl sektorun iĢtirakı ............................................................................................... 139
HaĢiyə. 4.3: Rabitə sektorunda islahatların sürətləndirilməsi .................................................................................... 143
HaĢiyə 4.4: PolĢa və Macarıstanda yol fondu və özəl magistral yollarının inkiĢafı .................................................. 145
HaĢiyə 4.5: Çex Respublikası və Bolqarıstanın su sektorunda özəl sektorun iĢtirakı ................................................ 152
HaĢiyə 6.1: Bank sektorunda rəqabətin effektləri ...................................................................................................... 179
HaĢiyə 6.2: Ġstiqraz və səhm bazarlarının inkiĢafı ..................................................................................................... 185
10
AZƏRBAYCANDA ĠQTĠSADĠ VƏ SOSĠAL ĠNKĠġAF ÜZRƏ KEÇĠRĠLMĠġ
FORUM BARƏDƏ MƏLUMAT
21 oktyabr 2009-cu il tarixdə Azərbaycanda iqtisadi və sosial inkiĢaf üzrə yüksək səviyyəli
Forum keçirilmiĢdir. Foruma Azərbaycan Respublikasının BaĢ Naziri cənab Artur Rəsi-zadə və
Dünya Bankının Sərəncamçı direktoru xanım Nqozi Okonjo-Ġveala həmsədrlik edirdi. Forumun
məqsədi post-böhran dövründə Azərbaycanın inkiĢaf strategiyasının müzakirəsi olmuĢdur. Dəvət
olunmuĢ görkəmli xarici iĢtirakçılar aĢağıdakı tərkibdə olmuĢlar: cənab Qarret FitzCerald –
Ġrlandiyanın keçmiĢ BaĢ Naziri, professor Rikardo Hausman - Kennedi Ġdarəetmə Məktəbi,
Harvard Universiteti, cənab Ġvan MikloĢ - Slovakiya respublikasının millət vəkili, keçmiĢ BaĢ
Nazirin müavini, Maliyyə Naziri və Ġqtisadi ĠnkiĢaf Naziri və cənab Ed ValĢ – Ġrlandiyanın
Limerik universitetinin Təsisçi Prezidenti. Azərbaycan tərəfindən aparıcı iĢtirakçılar aĢağıdakı
tərkibdə olmuĢdur: cənab Yaqub Əyyubov – BaĢ Nazirin Birinci Müavini, cənab Abid ġərifov –
BaĢ Nazirin Müavini, cənab Elçin Əfəndiyev – BaĢ Nazirin Müavini, cənab Əli Həsənov – BaĢ
Nazirin Müavini, cənab Ziyad Səmədzadə - Milli Məclisin Ġqtisadi Siyasət daimi Komissiyasının
Sədri, cənab ġahin Mustafayev - Ġqtisadi ĠnkiĢaf Naziri, cənab Samir ġərifov – Maliyyə Naziri,
cənab Fizuli Ələkbərov – Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Naziri, cənab Elman Rüstəmov –
Azərbaycan Mərkəzi Bankının sədri, cənab ġahmar Mövsümov – Dövlət Neft Fondunun Ġcraçı
Direktoru, cənab Rüfət Aslanlı – Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin Sədri, cənab Mail
Rəhimov – Prezident Aparatının Ġqtisadi Siyasət ġöbəsinin Müdiri, cənab ġahin Sadıxov –
Nazirlər Kabinetinin Ġqtisadiyyat və Maliyyə Kredit Siyasəti ġöbəsinin Müdiri, cənab Ġsmayıl
Sadıxov - Nazirlər
Kabinetinin Elm,
Mədəniyyət, Təhsil və Sosial Məsələlər ġöbəsinin Müdiri.
Forum iĢtirakçıları Azərbaycanın diversifikasiya problemini ifadə edən əsas tezis irəli sürmüĢlər.
Əgər Azərbaycan növbəti 10 il ərzində yüksək orta gəlirli iqtisadiyyat qurmaq istəyirsə ($PPP
(Alıcılıq Qabiliyyəti Pariteti) əsasında hesablanmıĢ adambaĢına gəlir təxminən 20,000 $), bu
qeyri-neft ixracın geniĢlənməsi hesabına baĢ verməlidir (təbii ehtiyatlarla zəngin və AB-yə yeni
qəbul olunan komparator ölkələrində olduğu kimi). Əgər neft ixracı ölkənin ixrac gəlirlərinə
tələbin yarısını ödəyərsə, digər yarısı qeyri-neft ixracı hesabına baĢ verməlidir. Bu isə o
deməkdir ki, 10 il ərzində adambaĢına düĢən qeyri-neft ixracı təxminən 50 dəfə artmalıdır. Belə
nəzərəçarpan artım yalnız qeyri-neft BXĠ-lərin əhəmiyyətli axını hesabına baĢ verə bilər
(Ġrlandiya və Slovakiyada olduğu kimi).
Azərbaycanın inkiĢaf modelinin neft bumu zamanı yaĢanan ―neft hesabına inkiĢaf edən‖
formadan qlobal böhrandan (neft qiymətləri kəskin Ģəkildə aĢağı düĢdü və region ölkələrinin
ÜDM templərinin artımı əhəmiyyətli dərəcədə azalmıĢdır) sonrakı ―qeyri-neft hesabına inkiĢaf
edən‖ formaya uyğunlaĢdırılması üçün ölkənin makroiqtisadi siyasəti, biznes mühiti və insan
kapitalının formalaĢdırılması siyasəti qeyri-neft ixracın inkiĢafı və BirbaĢa Xarici Ġnvestisiyaların
cəlb olunması siyasətilə tam Ģəkildə uzlaĢdırılmalıdır. Stabil makroiqtisadi mühitin qorunması və
mübadilə məzənnəsinin bahalaĢmasının qarĢısını almaq məqsədilə fiskal siyasət daha gözlənilən,
dövlət xərcləri isə çox ambisioz olmamalıdır. Hökumətin biznes mühitilə bağlı siyasəti qeyri-neft
ixracatçılar və ölkəyə potensial xarici investorlar üçün maneçilik törədən bütün əngəllərin
(infrastruktur, biliklər və ya tənzimləyici məsələlər) aradan qaldırılması məqsədilə daha dinamik
və aqressiv olmalıdır . Belə ki, Azərbaycan qeyri-neft BXĠ-lərin seçdiyi məkan kimi (ABġ $ və
cəlb olunmuĢ investorların sayı ilə ölçülmüĢ) beynəlxalq nüfuz qazanmalıdır. Ölkənin ali təhsil