С/r N1
C W L r K
KB B
KA A
K M
N
0 L LB LA
С/W
L - Mehnat
10.9-rasm. Izokosta
izokostani beradi. Izokostaning har bir nuqtasiga mos keluvchi resurslar sarfi kombinatsiyasining qiymati umumiy xarajat C ga teng. Masalan, A va B nuqtalar uchun quyidagi tenglikni yozish mumkin:
C W LA r KA W LB r KB .
Agar nuqta
0N1 N2
uchburchak ichida yotsa, shu nuqtaga mos resurslar
kombinatsiyasini olganda, firma o`z byudjetini to`liq sarflamaydi. Masalan
M nuqta uchun (1)-tenglama quyidagicha yoziladi:
(1) tenglama firmaning har bir umumiy xarajati uchun grafikda alohida izokosta bilan ifodalanadi. Agar firmaning umumiy xarajatlari ikki
variantda bo`lsa, ya′ni
C1 va C2
hamda
C1 C2
bo`lsa, ushbu umumiy
xarajatlar uchun izokostalar grafikda quyidagicha joylashadi (10.10-rasm).
K
0 L
10.10-rasm. Izokostaning joylashuvi
Firma byudjetining o`sishi yoki resurslar narxining pasayishi izokostani o`ngga siljitadi, byudjetning qisqarishi va resurslar narxining oshishi izokostani chapga siljitadi.
K C W L
(1)-tenglamani quyidagi ko`rinishda yozamiz:
r r
(3).
quyidagiga teng:
K W
L r
(4).
W
Izokostaning burchak koeffitsienti
r
shuni ko`rsatadiki, agar
firma r narxda
W
r birlik kapital sotib olish uchun bir birlik mehnat
sarfidan voz kechsa (W so`m iqtisod qiladi), ishlab chiqarishdagi umumiy xarajat qiymati o`zgarmaydi.
Masalan, agar ish haqi 200000 so`m, kapitalga ijara haqi 50000 so`m bo`lsa
K W 200000 сум 4
yoki
K 4L.
L r 50000 сум
Demak, firma umumiy xarajatni o`zgartirmasdan bir birlik mehnatni 4 birlik kapital bilan almashtirishi mumkin.
Endi firmaning umumiy xarajatlari cheklanganda maksimal mahsulot ihlab chiqarishga erishish masalasini grafik usulda echilishini ko`rib chiqamiz.
K
K
L L
10.11-rasm. Ishlab chiqaruvchining muvozanat nuqtasi
Ishlab chiqaruvchi Q3 miqdorda ishlab chiqara olmaydi, nimaga
deganda uning byudjeti Q3 miqdordagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun
kerak bo`lgan resurslarni sotib olishga etmaydi. Q1 ham maksimal ishlab
chiqarish hajmi bo`la olmaydi, chunki bu holatda ishlab chiqaruvchi o`z byudjetini to`liq sarflamaydi, demak u ishlab chiqarishni oshirishi mumkin.
Q2 miqdordagi mahsulot berilgan byudjetda eng maksimal mahsulot
ishlab chiqarish hajmi hisoblanadi. E nuqtada Q2 izokvanta bilan izokosta
chizig`i C kesishadi va ushbu E nuqta ishlab chiqaruvchining muvozanat holatini ifodalaydi.
E nuqtada izokvanta ham, izokosta ham bir xil yotiqlikka ega ekanligidan va izokvantaning yotiqligi chekli texnologik almashtirish
normasi bilan o`lchanishi
MRTS K
L
MPL
MPK
va izokostaning
yotiqligi
K W
L r
ga tengligini hisobga olsak, muvozanat E nuqta
uchun quyidagi tenglik o`rinli bo`ladi:
MPL W
(6)-munosabatni
MPK r
quyidagicha yozamiz:
MPL MPK
(7)- tenglik ishlab chiqaruvchining
W r
muvozanat holatini belgilovchi shart bo`lib hisoblanadi.
Muvozanat shart (7) shuni ko`rsatadiki, cheklangan xarajatda maksimal ishlab chiqarishga erishilganda ishlab chiqarish omillari uchun sarflangan har bir qo`shimcha so`m bir xil miqdordagi qo`shimcha mahsulot ishlab chiqarishni ta′minlaydi.
Agar ishlab chiqarish omillaridan birining narxi oshsa, masalan ishchi kuchi narxi oshsa firma, bunday o`zgarishga ishlab chiqarish jarayonida ishchi kuchini kapital bilan almashtirish bilan javob beradi. Bunday holat quyidagi grafikda keltirilagan (10.12-rasm).
K
K2 E2
K1 E1 Q′
C2 C1
L2 L1 L
Boshlang`ich holatdagi
C1 izokostada maksimal ishlab chiqarish E
nuqtada erishiladi va
L1 , K1
miqdordagi resurslar sarflanadi. Ishchi
kuchining narxi oshganda izokosta
C2 holatga o`tadi. C2
izokosta ishchi
kuchi narxining oshganligini ifodalaydi.
C2 izokostada firma maksimal ishlab chiqarish hajmiga E2
nuqtada
Ishchi kuchiga narxning oshishi, ishchi kuchidan foydalanishni qisqartiradi va kapitaldan foydalanishni oshiradi.
Misol. Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko`rinishga
ega:
Q 2 L K
Kapital narxi 40 000 so`m, ishchi kuchi narxi 120 000 so`m. Agar
firma byudjeti 12 000 ming so`m bo`lsa, u maksimal miqdorda mahsulot ishlab chiqarish uchun ancha ishchi kuchidan va qancha miqdordagi kapitaldan foydalanadi? Maksimal ishlab chiqarish hajmi qancha bo`ladi?
Demak, masalanining ko`rinishini quyidagicha yozamiz:
Q 2 L K max .
Firmaning byudjeti chegarasida chizamiz (10.3-rasm).
K
Dostları ilə paylaş: |