Dintaniw kk



Yüklə 294,12 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə25/42
tarix31.12.2021
ölçüsü294,12 Kb.
#82366
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   42
Dintaniw kk (2)

 

Protestantizm. 

1917 j Germaniyada shirkewdi reforma etiwshi talap etken xa`reket baslanadi. Bul xa`reket 

tarixg`a  «REformatsiya»  ati  menen  kirgen.  Xa`rekettin`  jol  basshisi  Martin  Lyuter  katolik 

shirkewin  reforma  qiliwdi  talap  etip  Vittenberg  qalasinda  ot  stat`yadan  ibarat  tezislerin  bayan 

etedi.  Lyuter  Papanin`  indul`gentsiya  jarliqlarin  qaraladi,  Germaniya  shirkewin  Rim  papasi 

qaramag`inan shig`ariwdi talap etti. a`tg`t  jil bul xa`reket diyqanlar feodal zulimina qarsi urisina 

aylandi.  Diyqanlar  xa`reketi  knyazler,  feodal  xa`m  ruxaniyler  ta`repinen  bastirildi.  a`tg`y  j 

Shpeyer reyxstag`i nemis lyuteri knyazlari talabi menen xa`r bir nemis knyazi o`zi xa`m pukarasi 

ushin  qa`legen  dindi  saylaw  xuqiqina  iye    ekenligi  xaqqinda  qarar  qabil  etti.  Biraq  a`tg`oj    g` 

Shpeyer  reyxstagi  bul  qarardi  biykar  etti.  Bug`an  qarsi  Germaniya  bir  neshe  qalalari  xa`m    t 

knyazi  naraziliq  yag`niy  «Protest»  bildirdi  xa`m  «Protestatsiya»  xujjetke  qol  qoyildi.  Bul  t 

knyazge  protestanshilar  dep  at  berildi.  a`ttt  jil  bul  knyazler  Rim  menen  kelisim  duzdi  xa`m  ol 

boyinsha endi xa`r bir knyaz o`z puqaralari menen qa`legen dini lyutershiliq yamasa katolitsizm 

tan`lap  aliw  xuqiqina  iye  boldi.  Usi  waqittan  baslap  M.Lyuter  Reformatsiyanin`  ba`rshe 

ta`repdarlari  protestantlar,  jaqa  shirkew  bolsa  Protestant  shirkew  dep  atala  basladi.  Solay  etip,  

xristanliqta  ushinshi  tiykarg`i  ag`im  –  Protestantizm  payda  boldi.    XVI  a`sir  ortalarinda 

Germaniyadan basqa Shveytsariya. Angliya,Shvetsiya. Daniya xa`m Norvegiya ma`mleketi xa`m 

katolitsizmnen  shiqti.  Protestantlar  katolik  xa`m  pravoslavlardin`  uliwma  xristianliq  taliymatin 

ta`n aldi, biraq solar menen birge to`mendegi  e jan`asha  qag`iydani ja`riya etti. 



1. Jeke isenim menen qanaatlaniw. 

2. Dinge iseniwshi barliq adamlar ruxaniy boliw mumkinshiligi. 

3. Injildin` joqari abiroyi. 



3. Xristianliqtin` sektalari. 

Joqarida  atap  ko`rsetilgen  xristian  dininin`  tarmaqlarinan  basqa  ja`nede  ko`plegen  kishi 

sektalari xa`m orin aladi. Ma`selen, XVI a`sirde Jan Kal`vin  (a`t0o-a`tyr)  jan`a diniy bag`dar –

kal`vinizmnin` tiykarin saldi xa`m Kal`vinnin` «Xristian dinindegi ko`rsetpeler» atli miyneti bul 

bag`dardin`  tiykari  boldi.  Basqa  shirkew  reformatorlarinan  ayirmashilig`i  Kal`vin  tiykarg`i 

diqqatin Injilge emes, al Tavrotqa qaratti. Ol absolyut tag`dir xaqqindag`i taliymatin islep shiqti. 

Kal`vinizmnin`  dawamshilari    kal`vinistler  yamasa  reformatorlar  dep  ataldi  xa`m  Shotlandiya. 

Gollandiya,  Arqa  Germaniya,  Frantsiya,  Angliyada  ulken  abiroy  xa`m  ta`sirge  iye  boldi. 

Kal`vinistlik  shirkewden  ja`ne  bir  ag`im  Presveterianlik  (greksheden  «en`  eski»)  kelip  shiqti 

xa`m  onin`  ta`repdarlari  Puritanlar  dep  ataldi.  a`tog`  j  Shotlandiya  bul  taliymatti  tiykarg`i 

ideologiya sipatinda qabil etti. 

Anglichan shirkewi –Angliyanin` ma`mleketlik shirkewi a`ter jili jergilikli katolik shirkewi 

karol`  Genrix  VIII  shirkew  baslig`i  dep  ja`riyalandi,  yag`niy  shirkew  karol`  xa`kimiyatina 

boysindirildi. XVI  a`sirdin` ortalarina kelip ibadatlardi anglichan tilinde alip bariw ja`riyalandi, 

postlar  biykar  qilindi  ruxaniyler  uylenbew  ma`jburiy  bolmay  qaldi.  Protestantlar  ta`liymatinin` 

en`  ko`p  sanli  dawamshilari  baptistler  Baptizm  (grekshe  «suwg`a  sho`ktiriwi»)  XVIII  a`sir 

baslarinda  payda  bolg`an  bolip,  xa`zirgi  kunde  dun`yanin`  a`e0  ma`mleketinde  o`z 

ta`repdarlarina  iye.  Baptistler  tek  g`ana  o`spirimlerdi  shoqindiriwg`a  alip  baradi.  Baptistlerdin` 

tiykarg`i  qag`iydasi  «Xesh  kim  sonin`  ishinde,  ata-analar  xa`m  adam  ushin  birden-bir  dindi 

tan`lay almaydi. Adam dindi an`li ra`wishte o`zi ixtiyar qilmag`i za`ru`r». 

XIX  a`sirdin`  e0  jillarinda,  awir  ekonomikaliq  krizis  xa`m  uliwma  issizlik  da`wirinde 

Vil`yam  Miller  (a`uig`-a`iro)  ta`repinen  Adventistler  (latinsha-keliw)  xa`reketinin`  tiykari 

salindi.  Adventistler  bir  neshe  shirkewlerge  bo`lingen  bolip,  olardin`  en`  ulkeni  «jetinshi  kun 

adventistleri».  Olardin`  tiykarg`i  ideyasi,  Isanin`  ekinshi  ret  jerge  tusiwi  xa`m  insaniyatti 

qutqariwi,  shaytan  xa`m  onin`  ta`repdarlarin  joq  etiwi.  Olar  adamlardi  Isani  ku`tip  aliw  ushin 

jaqsi,  a`depli  boliwg`a  shaqiradi.  Adventistler  dindarlardan  o`z  da`ramatlarinin`  bir  bo`legin 

shirkew  esabina  o`tkeriwdi  xa`m    tinbastan  propoganda  islerin  alip  bariwdi  talap  etedi.  Isa 

payg`ambardin` ekinshi ma`rtebe jerge qaytiwi xaqqindag`i boljaw Na`jat joli dep esaplanadi. 

Xristian dini  XI a`sirden baslap Shig`isqa qaray jayila basladi, biraq ayrim aymaqlarda bul 

din  bunnan  da  burin  kirip  kelgen.  Ma`selen,  g`i0  jildayaq  Talas(Merke)  shirkewleri  qurip 

bitirilgen, Samarkandta (ea`0 jildan), Mervde (eer jildan), Geratda (re0jildan), Xorezmde Marida 

xa`m  Orta  Aziya  basqa  qalalarinda  episkoplikler  bolg`an.  Orta  Aziyada  Islamnin`  en  jayiwi 

da`wirinde  bul  eki  din  ortasindag`i  kelispewshilikler  xa`wij  aldi.  Biraq  sog`an  qaramastan    X 

a`sirge  shekem  Samarkandta,  Xorezmde  Toshkent  walayatlarinda    xristianliq  orinlari  bolg`an 

xa`tte Beruniy jasag`an da`wirde xa`m  (oue-a`0ty jj) Mervde pravoslav metropoliyasi bolg`an. 




Yüklə 294,12 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   42




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə