Fərqanə HÜseynova müSTƏQİLLİk döVRÜNDƏ azərbaycan – TÜRKİYƏ ƏlaqəLƏRİNİn kulturoloji aspektləRİ
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
__________Milli Kitabxana__________ 146 Azərbaycan əslində öz tarixi köklərindən uzaqlaşdırıldı. Sovet quruluşunun alovlu təbliğatçıları Cənub mövzusunu, Azərbaycan – Türkiyə ədəbi-mədəni əlaqələrini, mühacir ədə- biyyatını əslində yasaq etdilər. Milli duyğuları və düşüncələri sovet varlığı ilə məhdudlaşdırmağa çalışan sovet təbliğatı və ona itaət edən qüvvələr ədəbiyyatımıza və mədəniyyətimizə, bütövlükdə milli-mənəvi dəyərlərimizə ağır zərbə vurdular. Azərbaycan yetmiş ildə “çoxmillətli sosialist cəmiyyətində” beynəlmiləlçiliyin ön cərgəsində gedərək, milli-mədəni-mənəvi kökləri bir olan Türkiyədən, onun mədəniyyət və ədəbiyyatın- dan ayrıldı (101, s.9). İmperiya sisteminin dağıldığı, totalitar rejimin süquta uğradığı, xalqların milli-müstəqillik və milli özünüdərk prosesi keçirdiyi tarixi bir məqamda türk xalqlarının elmi, ədəbi və mədəni əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi daha bö- yük məna kəsb edir. Müstəqilliyimizin ilk illərindən Azərbaycan – Türkiyə el- mi-mədəni əlaqələri sahəsində bir sıra ciddi addımlar atılmağa başlanıldı. Bunlardan ən mühümləri içərisində Türkiyə elmi və texniki araşdırma qurumu (TÜBİTAK) ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyası elmi və texniki əməkdaşlığını xüsusilə qeyd et- mək lazımdır (146, s. 142-144). İki ölkənin bu elmi qurumları arasında olan razılaşmaya əsasən tərəflər bir sıra məsələlərdə qarşılıqlı fəaliyyətə başlamağın zamanı yetişdiyini yekdilliklə təsdiqlədilər. Tərəflər elmi və texniki sahədə mövcud əməkdaşlığın inkişafındakı qarşılıqlı maraq və arzunu nəzərdə tutaraq; Elmi və texniki sahədə əməkdaşlığın iki ölkə arasındakı əlaqələrin təməllərindən biri olduğu və əlaqələrin iştirakı baxımından önəmli bir ünsür təşkil etdiyinə inanaraq; Elmi bilgilərin sürətli dərəcədə inkişaf edib yayıldığı və elmi araşdırmaların beynəl- xalq mahiyyət qazandığı bir dövrdə bu əməkdaşlığın möhkəm- ləndirilməsi gərəyini qəbul rdərək; Elmi və texniki sahədə ikili əməkdaşlığı, xüsusilə Azərbaycandakı islahatlar ilə bağlı yeni siyasi, iqtisadi və sosial mühitə və dünyanın müxtəlif bölgələ- __________Milli Kitabxana__________ 147 rində görülməkdə olan bütünləşmə prosesinə müsbət hala gətir- məyi diləyərək aşağıdakı xüsuslar üzərində razılığz gəlmişlər: – Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələri sahəsində qarşı- lıqlı fayda və tarazlıq əsasına söykənən elmi və tüxnik əmək- daşlıq quracaq və inkişaf etdirəcəklər (146, s.142). – Tərəflər təməl araşdırmalar sahəsində əməkdaşlığı inki- şaf etdirəcəklər. – Tərəflər yabançı sərmayənin texnoloji, inkişaf və dolayısı ilə iqtisadiyyatlarının sürətli inkişafı baxımından özəl önəmə sahib olduğu düşüncəsində olaraq, fikri və sənaye mülkiyyət haqlarının gərəkdiyi kimi qorunması qeydilə, özəlliklə qabaqcıl texnolojilər sahəsində olmaq üzrə elmi araşdırmalar sahəsində əməkdaşlığa səy edəcəklər. – Ortaq proyektlər və hər iki ölkə mütəxəssislərinin bunları gerçəkləşdirmə çalışmalarına daha aktiv surətdə qatılmalarına yardım edəcəklər. – Təməl elmlər (riyaziyyat, fizika, astronomiya, kimya və s.), ekologiyanın mühafizəsi, informasiya texnologiyaları və s. elm və texniki əməkdaşlıq məsələləri ortaq çalışmalar sırasında daha qəti və açıq hala gətirilib genişləndiriləcəkdir. – Bu anlaşma çərçivəsindəki əməkdaşlıq aşağıdakı forma- larda gerçəkləşdirilə bilir: ortaq araşdırma təcrübələri qurmaq üzərə, araşdırma vasitə və təchizatlarının qarşılıqlı olaraq təsis edilərək elmi araşdırma və texnoloji proyektlərin tətbiqi; ortaq texnoloji birjaları, texnoparklar, ticarət şirkətləri və təşkilatların qurulması; elm adamı və mütəxəssis mübadiləsi; ortaq elmi konfranslar, simpozium və çalışma toplantılarının təşkili; elmi və texniki məlumat və sənədlərin mübadiləsi, ilk növbədə elek- tron poçtu əsasında; tələbə mübadiləsi və s. (146, s.143). – Mütəxəssis və elm adamı mübadiləsi. – Elmi və texniki bir Ortaq Komissiya qurulması: əməkdaş- lığın mövzularını müəyyənləşdirəcək, əməkdaşlığın davamlı olmasını təmin edəcək yolları arayacaq, ən uyğun şərtlərlə __________Milli Kitabxana__________ 148 müvafiq tövsiyələr verəcək. Ortaq Komissiya Azərbaycan və Türkiyədə ən azı ildə bir dəfə toplanacaqdır. – Mülkiyyət haqlarının qorunması. Türkiyə Elmi və texnik Araşdırma Kurumu (TÜBİTAK) başqanı, Prof. Dr. T.Terzioğlu və Azərbaycan Elmlər Akade- miyasının arezidenti akademik, Prof. Dr. E.Salayev tərəfindən imzalanmış bu sənədin 5 il qüvvədə olması qeyd edilmişdir (146, s.144). 1992-ci ilin 31 oktyabrında qəbul edilmiş Ankara bəyan- naməsi (146, s.145-146) bütün türk dünyasına, o cümlədən Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinə yeni perspektivlər təqdim etdi. Türkiyə cümhuriyyətinin Prezidenti Turqut Özal və Baş nazir Süleyman Dəmirəl, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Əbülfəz Elçibəy, Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan Respublikasının Prezidenti Əsgər Akayev, Üzbəkistan Respublikasının Prezidenti İslam Kərimov və Türkmənistan Respublikasının Prezidenti Saparmurad Niyazov: Xalqlar arasında ortaq tarix, dil və mədəniyyətdən qaynaq- lanan özəl bağları qeyd edərərk; əlaqələrində qardaşlıq, həm- rəylik və əməkdaşlıq ruhunun hakim olduğunu bildirərək; ölkə- ləri arasındakı əlaqələri və əməkdaşlığı, müstəqillik, suveren- lik, ərazi bütünlüyünə hörmət, bir-birilərinin daxili işlərinə qarışmama və bərabərlik prinsipləri üzərində daha da güclən- dirməyə qərarlı olmaq; Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məqsəd və prinsipləri, Helsinki Son Sənədi ilə Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Konfransı prosesində qəbul edilən digər sənəd- lərdə ifadəsini tapan əsaslar çərçivəsində Avrasiyada sülh, təh- lükəsizlik, sabitlik və inkişafa birlikdə qoşulma arzu və iradəsi ilə 30-31 oktyabr 1992-ci il tarixində Ankarada toplanaraq, ölkələrini maraqlandıran məsələlər, ortaq xüsuslar, regional və beynəlxalq problemlər haqqında fikir mübadiləsində olmuşlar. Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|