309
1. bankın qeydiyyata alındığıölkənin rezidentləri ilə işlə-
mək hüququ yoxdur;
2. qeydiyyata alınmaq üçün ödənilən nizamnamə kapita-
lının tələb edilən həъmi digər ölkələrə nisbətən çox aşağıdır;
3. bank praktiki olaraq vergilərdən azaddır;
4. ehtiyat saxlamaq və digər bank normativlərinə qoyu-
lan tələblər bir qayda olaraq ofşor banklarında başqa ölkələrə
nisbətən daha az ъiddidir, ölkə xariъindəəməliyyatlara görə
valyuta nəzarəti mövъud deyil.
Dünyada «offşor» zonaları içindəən tanınmış bölgə –
Kayman adalarıdır. Burada qeydiyyata alınmış bankların sayı
580-dır və onların aktivlərinin dəyəri 500 milyard dollardır.
Karib dənizinin şərq hissəsində Sent-Vinsent adalarında 15
bank və 7 min transnasional şirkət, Dominikada – 5800 şirkət,
Naue adalarında isə 3 min şirkət qeydiyyatdan keçmişdir.
Halbuki, bu adada yaşayanların sayı 2 mindir.
Dünya iqtisadiyyatında Men, Qernsi və Jersi adalarının,
Banam adasının, Sent-Kristofer və Nevis Federasiyasının,
Niderland Antil adalarının, Arubı ( taliya mafiyasının ənənəvi
sığınaъağı), Kayman adasının, Britin Virginiya adaları,
Panama (ofşor biznesin beşiyi) və nəhayət, Kipr ofşor bankları
daha böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Yeri gəlmişkən, son zamanlar xüsusi sveçrə bankları
kimi tanınan ofşor biznes çox geniş inkişaf etmişdir.
Kayman adalarında 500-dən çox ofşor banklar və 1300
sığorta kompaniyası qeydə alınmışdır. Belə ki, dünyanın 50 iri
bankının 43-ünün burada bölmə və törəmə bankları var. Kay-
man adalarında bankların bölmələrinin məъmu depozit qoyu-
luşunun məbləği astronomik rəqəmə – 150 mlrd. dollara çat-
mışdır. Honkonqda xariъi bankların 1,5 mindən çox bölməsi
fəaliyyət göstərir.
XXI əsrin əvvəllərindəşaxələnmiş, çoxqatlı vəçoxfunksi-
yalı TMB sistemi formalaşmışdır. TMB sistemi transmilli ka-
pitalın əsas tələbatlarınıödəyir və dünya finans bazarlarının
fəaliyyətinin institutsional əsasını təşkil edir.
310
Lakin investorlar üçün ъənnət sayılajaq məkan – Banam
adalarındır. Burada 36 ölkə mənşəli 418 bank, 580 investisya
fondları, 60 sığorta şirkətləri və 100 min transnasional şirkətlər
fəaliyyət göstərir. Bunların dövriyyəsi təqribən 350 milyard
dollar səviyyəsindədir.
Offşor bankçılıq üçün gərəkli olan struktural şərtləri
aşağıdakı kimi sıralamaq mümkündür:
1. iqtisadi və finans üstünlükləri;
2. iqtisadi və siyasi sabitlik;
3. texniki şərtlər;
4. hüquqi şərtlər;
5. bankçılıq sirrinin maksimum ölçüdə qorunması;
6. digər səbəblər.
311
FƏS L 52. BEYNƏLXALQ KRED T
Klassik iqtisadçılara görə, inkişaf etməkdə olan ölkələrin fi-
nans qaynaqlarına olan ehtiyacın qarşılanmasına beynəlxalq kre-
dit deyilir. nkişaf etməkdə olan ölkələrdə rast gəlinən problem-
lərdən biri yığım çatışmazlığıdır. Beynəlxalq kreditə olan ehtiya-
cın səbəblərini aşağıdakı formul vasitəsi ilə göstərə bilərik: S - I
= X - M. Burada S - ölkə daxili yığımı, (I) - ölkə daxili investisi-
yaları, X - mal və xidmət ixracını, M - mal və xidmət idxalını gös-
tərir. S < I-dən isəölkə daxilində qoyulan investisiyaların miqda-
rının ölkə içindəki yığımlara nisbətən böyük olduğu başa düşülür.
Bu durumda investisiyaların beynəlxalq kredit hesabına
saxlanaraq qarşılanınası məsələsi olacaqdır. Saxlanan beynəlxalq
qaynaqlar idxalat çoxluğuna yönəldiləcəkdir.
Beynəlxalq малиййяляшмя, ölkələr arasındakı müxtəlif növ
finans axınlarının vəəməliyyatların prosesini əhatə edir. Bey-
nəlxalq Малиййя quruluşlarının малиййяляшмя fəaliyyətlərindəki
əməliyyatlar bir-birindən fərqlidir. Bunun səbəbi də kredit,
мящсул вя хидмятляринçeşidliyindədir.
Beynəlxalq малиййяляшмя мювзусу həm xarici borcları, həm
də beynəlxalq yardımlarıəhatə edən geniş bir mənaya малиййя
malikdir. anələr yardım özəlliyi formasında olub beynəlxalq
малиййя formalarından biridir. anələr, ehtiyac hiss edilən
maddələrin, ehtiyacı olan ölkəyə verilməsi ilə həyata keçiririlir.
Çox az rastlanan pul ianələridir. Texniki yardımlar da, ianəмюв-
зусу içindəki yardımlardır. Adətən, beynəlxalq finans qurum-
larının fondlarından az inkişaf etmişölkələr ianə formasında ya-
rarlana bilirlər.
Beynəlxalq maliyyələşmənin böyük bir hissəsini rəsmi
yardımlar təşkil edir. Bunlar hökumətdən hökumətə köçürülən
312
borc verməəməliyyatlarıdır ki, ümumiyyətlə, uzun müddətli və
aşağı faizli olurlar. Digər малиййяляшмя forması da millətlərarası
qurumlar (əsasən, Dünya Bankı və ona bağlı olan qurumlardır)
tərəfindən açılan kreditlərdir.
Digər bir beynəlxalq kreditləşmə formasıözəl satıcı
kreditləridir. Özəl istehsalçı və ya satıcı qurumlar qarşı tərəfdəki
ölkənin rəsmi və ya özəl sektor qurumlarına doğrudan kredit
verirlər. Xarici özəl investisiyalar da beynəlxalq finans qaynaqları
içindəönəmli bir yer tutur. Xarici sərmayəli şirkətlərin inkişaf
etməkdə olan ölkələrə investisiya yardımları doğrudan-doğruya
mənfəət əldə etmək məqsədini güdür.
Defisit iqtisadiyyatı müəyyən şəraitdə borъ iqtisadiyyatını
səъiyyələndirir. Borъ iqtisadiyyatı xariъi borъ vəödəmələrin ar-
tan həъmi ilə səъiyyələnir, yeni borъlanmalar və xariъi borъ-
ların ödənilməsi iləölkə siyasətinin əsas şərt və fəaliyyət istiqa-
mətlərindən birinəçevrilir.
Beynəlxalq kredit 1-ъi növbədə müxtəlif ölkələrin rezi-
dentləri arasındakı iqtisadi əlaqələrə, 2-ъi növbədə rezident
ölkələrin müxtəlif institutlarla, yəni beynəlxalq və regional
təşkilatlarla münasibətlərə, ən son olaraq isə müxtəlif rezident
ölkələrin beynəlxalq pul və kapital bazarlarındakıəməliyyat-
larına xidmət edir.
Beynəlxalq kreditin baza mənbəsi – beynəlxalq finans
bazarlarına daxil olan dünya ölkələrinin dövlət vəözəl əmanət-
ləridir.
Beynəlxalq investisiyalar üzrəöhdəliklərə aiddir: birbaşa
xariъi investisiyalar və portfel investisiyalar – beynəlxalq qiy-
mətli kağız və istiqrazlar və s. Beynəlxalq finans bir tərəfdən
isə kreditorlar və investor ölkələr üçün ümumu gəlir mənbəyi
rolunu oynayır.
Beynəlxalq kredit rəsmi vəözəl ola bilər. Rəsmi kreditlər
beynəlxalq və regional kredit təşkilatları, dövlətin mərkəzi və
yerli orqanları təklif edir. Rəsmi кредитлярölkələrə imtiyazlı,
qeyri bazar şərtləri ilə təqdim olunur və onların mənbəyi vergi
ödəyiъilərinin büdъə vəsaitləri hesabına olur.
Dostları ilə paylaş: |