Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
130 təsdiqləyir 116 . Qabaqlayıcı tədbirlərin planlaşdırılmasına, hazırlığı- na və təcili reaksiya verilməyə xüsusi diqqət yetirilir 117 . Araşdırmanı ümumiləşdirərək böhranların erkən qarşısının alınması sisteminin əsas elementlərini aşağıdakı şəkildə ayırmaq olar: • təhlükələrin müəyyənləşdirilməsi, keçmişin ibrətlərinin nə- zərə alınması, xarici və daxili təhlükələrin və cəmiyyətin zəifliyinin qiymətləndirilməsi, məlumatların toplanılması və işlənilməsi; • sistemin işə hazırlanması, işçi heyətin və istifadəçilər qruplarının yoxlanılması və təlimi; • məqsədli qruplar və bütövlükdə cəmiyyət üçün təhlükə haqqında xəbərdarlığın qısa şəkildə hazırlanması və müvafiq məlu- matın yayılması, xəbərdarlığa olan reaksiyanın qiymətləndirilməsi. Həmçinin strukturu maliyyə bazarının xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, BMT-nin QXS -nə verdiyi birinci tərifdən irəli gələn aşağıdakı elementlərlə tamamlamaq lazımdır: • ehtimal olunan böhranlı vəziyyətlərin proqnozlaşdırılması; • riski istisna edən yaxud azaldan qabaqlayıcı tədbirlərin iş- lənib hazırlanması və tətbiqi və effektiv reaksiyanın hazırlanması. QXS strukturu və funksiyaları müəyyən sahədə və cəmiyyə- tin sosial-iqtisadi və siyasi şəraitində böhranın yaranması riskindən asılı olaraq dəyişə bilərlər. Sistem sadədən tutmuş həddindən artıq mürəkkəb, çox məqsədli, çox sayda təhlükələrə yönəlmiş sistemə qədər dəyişə bilər. Əsas məqam bazar iqtisadiyyatı subyektlərinin, maliyyə bazarında böhranın yaranması riskinin amillərinin təsiri al- tında olan əhalinin və ictimai qrupların tələbatlarının ödənilməsidir. Erkən qarşısını alma və sabit sosial-iqtisadi inkişaf konsepsi- yalarının müxtəlif sosial-iqtisadi məqsədlər və istiqamətlər 116 Early Warning Systems: Do`s and Don`ts. Report of Workshop, 2003. – 20- 23 October, Shanghai, China. /prepared by M.Glantz. – www.esig.ucar.edu/warning/ . 117 USAID FEWS Project. Early Warning Primer: An Overview of Monitoring and Reporting/Prepared by C.Chopak, 2000. www.fews.net/resources/gcontent/pdf/1000006.pdf. 131 baxımından inkişaf etməsinə baxmayaraq oxşar cəhətləri çoxdur. Ölkənin və dünya ictimaiyyətinin sabit sosial-iqtisadi inkişafı ətraf mühitin vəziyyətinə görə narahatlığa və gələcək nəsillər üçün ehtiyat bazasının müdafiəsi zəruriliyinə əsaslanır. BMT-nin nkişaf proqramı ilə işlənib hazırlanmış bu konsepsiya inkişaf edən ölkələrdə yoxsulluğun və ətraf mühitin çirklənməsinin artmasına bir növ cavab olmuşdur 118 . QXS daha məhdud vəzifələri yerinə yetirir və sabit inkişaf prosesinin bir hissəsidir. Erkən qarşısını al- ma sistemi bilavasitə təhlükə yarandıqdan sonra iş düşə bilər, sabit sosial-iqtisadi inkişafın həyata keçirilməsi siyasəti isə tədricən apa- rılır. Sabit inkişafın məqsədlərinə o cümlədən QXS ilə olduğu kimi cari vəziyyətin yalnız qorunub saxlanılması deyil, həmçinin onun yaxşılaşdırılması daxildir. QXS təhlükələrə əks təsir göstərmək və zərərin azaldılması məqsədilə hökumət və rəsmi strukturların böhranların potensial riskləri haqqında xəbərdarlığı zəruriliyinə əsaslanır. Sistem cəmiy- yəti o cümlədən maliyyə bazarında böhranın yaranma təhlükəsini dəf etmək üçün hazır vəziyyətdə saxlamalıdır. QXS inkişaf yolun- da risklərlə bağlı maneələri müəyyənləşdirib aradan qaldırmağa kömək edir, həmçinin hökumətin ölkənin sabit sosial-iqtisadi inki- ş afı planlarının həyata keçirilməsi sahəsində işinin mühüm hissəsi- dir. Xərclərin azaldılması nöqteyi-nəzərindən bu valyuta və maliy- yə sahəsində böhranların yaranması üzrə potensial təhlükələrə reaksiyanın və onlarla mübarizənin effektiv üsuludur. Təhlükələr zərərin vurulması və ehtiyatların böhranların və fəlakətlərin nəticə- lərinin aradan qaldırılmasına ayrılması səbəbindən cəmiyyəti geri sala biləcək çox böyük mənfi potensiala malikdirlər. Sabit inkişa- fın perspektivi əsasən müxtəlif risklərin erkən qarşısının alınması üzrə bir çox sistemlərin effektivliyindən asılıdır. 118 Lopes C. Sustainable development: meeting the challenges of the millennium / Choices. Mobilizing actions for sustainable development/ - UNDP. World summit on sustainable development, 2002. – S. 7/ 132 Sabit inkişaf prosesinin tərkib hissəsi olan QXS-nin məqsədi sosial-iqtisadi sahədə müsbət nəticələrin uzun müddətə təminatın- dan və dəstəklənməsindən ibarətdir. Sabit inkişaf siyasətini həyata keçirən cəmiyyət daima təbii və antropogen böhranlardan müdafiə axtarışındadır. Həmin cəmiyyətdə müxtəlif növ təhlükələrin ehti- mal olunan nəticələrinin azaldılması yolu ilə onun gücləndirilməsi- nə səbəb olan mexanizmlər işləyir. QXS isə həmin təhlükələrin öh- dəsindən daha yaxşı gəlməyə kömək edir. Beləliklə, QXS məqsədi qloballaşma şəraitində cəmiyyətin sabit inkişafının təminatı olan daha ümumi sistemin alt sistemidir. Bu səbəbdən sistem yanaşma baxımından bu iyerarxiya tabeliyi tabe olunmuş sistem qarşısında duran məqsəd və vəzifələrin prioritetlərini müəyyən edir. QXS fəa- liyyətinin bir neçə variantı olduqda sabit inkişaf məqsədlərinə daha yaxşı cavab verən varianta üstünlük verilir. Bu müddəa həmçinin maliyyə bazarında böhranların qarşısının alınması sisteminə aid ol- malıdır. Maliyyə bazarında böhranların qarşısının alınması prosesin- də təyinedici hissə həmin sistemin istiqamətləndiyi təhlükələrin təsviridir. Bu gün fəlakət riskinin demək olar ki hər bir növü üçün müəyyənləşdirilməsi və qarşısının alınması üzrə müvafiq sistem və ya metodika hazırlanmışdır. Təhlükələr və risklər zamanla yalnız gücünə, tezliyinə, yaranma yerinə, müddətinə görə deyil, həmçinin nəticələrin əhəmiyyətinə görə dəyişə bilərlər. Cəmiyyət bəzi müəyyən risklərlə mübarizə aparmağın yolunu öyrənib, digər risk- lərə isə yalnız onların yaranması yaxud zəncirvarı yayılma reaksi- yası nəticəsində zərər yaşadıqda diqqət yetirir. Məsələn, BMT hi- mayəsi altında təbii fəlakətlərin erkən qarşısının alınması proqramı həyata keçirilmişdir və çox sayda insan qurbanlarına, Tailandın, Hindistanın, ndoneziyanın, Şri-Lankanın sahil xəttinin dağılması- na, sığorta və turizm şirkətlərinin böyük zərərinə və bazar dəyiş- mələrinə səbəb olmuş 25 dekabr 2005-ci ilin hadisələrindən sonra Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|