Microsoft Word final joint Opinion for aze 2012 Az docx
Yüklə 309,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
21
71. Qanunun 8-ci maddəsinin 4-cü bəndinə əsasən, islam dini icmaları məscidlərdə Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları tərəfindən yaradılır. Bu müddəa din azadlığı hüququ baxımından iki məhdudiyyətə gətirir. Birincisi, Qanun məscidləri islam dini icmalarının yarana biləcəyi yeganə məkan olaraq müəyyən edir. kincisi, əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər tərəfindən belə icmalar yaratmağın qarşısını alır. Xüsusilə də, bəzi islam dini qruplarının öz etiqadlarının tərkib hissəsi olaraq məscidlərdən yan keçmək kimi mümkün istəklərini də nəzərə alsaq, islam dini qurumlarının yalnız məscidlərdə yaradılması tələbi çox aşırıdır və demokratik cəmiyyətdə zəruri deyil. Ümumiyyətlə, vətəndaşlıq məhdudiyyətinin olması qeyri-vətəndaşlara dini qurumlar yaratmasına və orada iştirak etməsinə qadağa qoyur. Dini icmalar yaratmaq hüququnun vətəndaşlarla məhdudlaşdırılması, həmçinin, hər kəsə mənsub olan din azadlığı hüququna və MSHBP-nin 22 (1)-ci maddəsi və A HK-nin 11 (1)-ci maddəsi ilə müəyyən edilən birləşmək azadlığı hüququna ziddir. 72. Beləliklə, tabeçiliyin dini məsələləri deyil, yalnız inzibati aspektləri əhatə etməsi halı istisna olmaqla, dini icmaların konkret təşkilati və iyerarxik strukturuna təsir edən qeyd edilən müddəalara dəyişikliklər edilməsi zəruridir. Dini icmalar inanc, etiqad və ya qrupun daxili idarəçiliyi kimi istənilən məsələ də daxil olmaqla muxtariyyətə malikdirlər və öz müqəddəratını təyin etməkdə sərbəst olmalıdırlar. 73. Qanunun 9-cu maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən, islam dini qurumları Qafqaz Müsəlmanları darəsində birləşirlər. Bu müddəa dini icmaların vahid rəhbərlik altına məcburi salınması istiqamətində dövlət tədbirlərini istisna edən din azadlığı hüququ ilə ziddiyyət təşkil edir. 38 Bu
səbəbdən, bu müddəaya dəyişiklik edilməli və ya Qanundan çıxarılmalıdır.
74. Qanunun 9-cu maddəsinin 2-ci bəndinə əsasən, təşkilati mərkəzləri xaricdə olan qeyri-islam dini qurumları öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olmayan hallarda həmin mərkəzlərin nizamnamələrini rəhbər tuta bilərlər. Azərbaycan qanunvericiliyinə istinad həddindən artıq geniş, qarışıq və tələbkardır. Bu mənada, həmin dini icmaların ictimai təhlükəsizlik, qayda, sağlamlıq, mənəviyyat və ya başqalarının əsas hüquqlarına qarşı çıxmaması tələbini qeyd etmək yetərli olardı.
75. Qanunun 9-cu maddəsinin 4-cü bəndinə əsasən, dini mərkəz və idarələr öz nizamnamələrində nəzərdə tutulmuş qaydada ibadətgahlar və dini təhsil müəssisələri yarada bilərlər. Bununla belə, fərdlərin və dini qrupların (dini icmalar da daxil olmaqla) da ibadət yerləri (ibadətgahlar) yaratmaq hüququnun nə üçün olmaması aydın deyil. Eləcə də, başqa qurumların deyil, nəyə görə məhz dini mərkəz və idarələrin təhsil müəssisələri yaratmaq hüququnun olmasının səbəbini anlamaq çətindir. Bu məhdudiyyətlərə demokratik cəmiyyətdə zərurilik adı altında haqq qazandırmaq mürəkkəb məsələdir. Odur ki, bu müddəanın yenidən işlənməsi tövsiyə edilir.
38 Bax: A HM, Metropolitan Bessarabia Kilsəsi və b. Moldovaya qarşı, ərizə N. 45701/99, Palata qərarı 13.12.2001, bənd 117
22
Maddə 11. Dini qurumların nizamnamələri 76. Qanunun 11-ci maddəsinin 2-ci bəndinə əsasən, dini qurumun nizamnaməsi dindar şəxslərin ümumi yığıncağında və ya dini qurultaylarda, konfranslarda qəbul olunur. Bu müddəa dini və ya etiqad qurumlarının muxtariyyətinə aid məsələdə mümkün və geniş müdaxiləyə yol açır. Daxili qaydaların qəbulu və qüvvəyə minməsi forması məhz dini qurumun özü tərəfindən müəyyən edilməlidir. Odur ki, bu müddəanın yenidən hazırlanması tövsiyə edilir. 77. Qanunun 11-ci maddəsinin 4-cü bəndinə əsasən, dini qurumun adı onun hansı dinə mənsub olduğunu özündə əks etdirməlidir. Bu müddəa dini qurumların öz adlarını seçmə azadlığı və muxtariyyəti baxımından yetərincə məhdudlaşdırıcıdır. Bundan başqa, dini qurumun adının onun mənsub olduğu dini əks etdirib-etdirməməsini qiymətləndirməyin hansı quruma həvalə edilməsi sual doğurmaqla dövlətin qərar verməli olmadığı dini məsələdir. Bu mənada, Türkiyədəki Ortodoks Patriarxının “ümumdünya” titulundan istifadə etmək hüququ ilə bağlı Venesiya Komissiyasının rəyini qeyd etmək lazımdır. Venesiya Komissiyası bildirib ki, “bu hüquqa hər hansı müdaxilə A HK-nin 9-cu maddəsinə əsasən, Ortodoks Kilsəsinin muxtariyyətinin pozuntusu sayılar. 39
78. Qanunun 11-ci maddəsinin 7-ci bəndinə əsasən, dini qurumun nizamnaməsi öz dini mərkəzinin (idarəsinin) nizamnaməsinə uyğun olmalıdır. Bu müddəa da dini qurumların muxtariyyətinə müdaxilə olmaqla dövlətin dini qurumların daxili işlərinə qarışıb-qarışmaması ilə bağlı sual doğurur. Bu müddəaya ya dəyişiklik edilməli, ya da Qanundan çıxarılmalıdır. Dini qurumların dövlət qeydiyyatı Maddə 12. Dini qurumların dövlət qeydiyyatına alınması 79. Qanunun 12-ci maddəsinə əsasən, dini qurumlar yalnız dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra fəaliyyət göstərə bilərlər. Bu müddəa yetərincə sərt olmaqla, hər kəsin dini ifadə etmək və ya tətbiq etmək azadlığına geniş müdaxiləyə yol aça bilər. Qurumun qeydiyyatı məcburi tələb deyil, könüllü olmalıdır. 40 Təbii ki, hüquqi qeydiyyatın bəzi üstünlükləri ola bilər və bu mənada, dini icmalara qeydiyyat məqsədilə bəzi zəruri formal tələblərin qoyulması düzgün sayıla bilər. Bununla belə, qeydiyyatın məcburi şərt olaraq müəyyən edilməsi din azadlığı kimi əsas prinsip və müvafiq beynəlxalq insan hüquqları standartları, eləcə də, A HK-nin 11-ci maddəsi, MSHBP- nin 22-ci maddəsi ilə qorunan birləşmək azadlığı ilə ziddiyyət təşkil edir.
39 CDL-AD(2010)005, §110, əsaslandırma §§ 80-100 40 Müqayisə et: ATƏT/DT HB-nin Din və ya Etiqad Azadlığı üzrə Ekspertlərin Məsləhət Qrupunun Hüquq Vasitəsilə Demokratiya Uğrunda Avropa Komissiyası (Venesiya Komissiyası) ilə məsləhətləşmə əsasında hazırladığı Din və ya Etiqad Azadlığı ilə bağlı Qanunvericiliyin Araşdırılması barədə Bələdçi. 2004-cü ilin iyununda Venesiya Komissiyasının 59-cu Plenar Sessiyasında qəbul edilib, CDL-AD (2004) 028, səh. 17
Yüklə 309,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|