Microsoft Word Tural dissertasiya docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
59
formalaşma strukturunu dəyişməyə (xammaldan istifadəni azaldaraq, yüksək texnologiyaların tətbiqi ilə alınan məhsulları artırmaq) əlverişli imkan yaradır. Bu cəhətləri nəzərə alıb, öncə ölkənin elmi–tədqidat sferasının mövcud vəziyyətini qiymətləndirək. Öncə qeyd edək ki, elmi-tədqiqat sferasının fəaliyyətini birbaşa qiymətləndirmək üçün patentlərin sayı, innovasiya məhsullarının həcmi, uğurlu elmi nəticələrin sayı və.s. bu kimi göstəricilərdən istifadə edilir. Bundan başqa elmtutumlu məhsullar istehsalı və ixracı, elmi məsrəflərin həcmi və elmin kadr resursu kumu göstəricilər də istifadyə yararlı hesab olunur. Qeyd olunmalıdır ki, son dövrdə ölkə elmi-tədqiqat sferasında müəyyən inkişaf baş verıb və 2000-ci illərin əvvələrində cəmi 12 patent alınması göstəricisi 2012-ci ildə 55-lə əvəzlənib.2012-ci ildə 150 mühüm elmi nəticə əldə edilib.(AMEA-nın hesabat yığıncağının sənədlərindən).Əlbəttə ki,dinamika mövcuddur.Ancaq ölkələrarası müqayisələrdə vəziyyətin çox da qənaətbəxş olmadığı aşkarlanır. Üstəlik ölkədə elmtutumlu istehsal ÜDM-in cəmi 0,2%-ni təşkil edir və bu da çox da məqbul olmayan vəziyyətdə xəbər verir.Vəziyyəti daha ətraflı göstərmək üçün zəruri müqayisələri cədvəl şəklində təsvir edək. Cədvəl 8. Elmtutumlu məhsul ixracı və patentlərin sayı Ölkələr
Yüksək texnolojiyalı ixrac.mld.dollar Patentlərin sayı.mln.nəfərə ABŞ
141,5 359,8
AFR 142,5
255.1 Çin
348,9 0,5
Rusiya 4,6
15 Azərbaycan(cəmi qeyri-neft ixracı) 1,6
5,5
60
Mənbə:World devolopment indicators-2012 və dövlət
statidtika komitəsi.(elektron resurs) Beləliklə, ölkədə elmi-tədqiqat sektorunun fəaliyyətinin müasir vəziyyətini qiymətləndirərkən bir tərəfdən müsbət dinamikanın olduğunu, digər tərəfdən isə bütövlükdə postsovet regionuna məxsus problemlərin mövcudluğunu qeyd etmək gərəkdir. 2.2 Azərbaycanda innovasiya proseslerinin dövlət tənzimlənməsinin müasir vəziyyəti.
Azərbaycanın inkişaf etmiş ölkələrdən elmi-texniki geriliyini aradan qaldırmaq və onun tam tərəfdaş kimi qlobal innovasiya mühitinə daxil olması milli innovasiya sisteminin tezliklə formalaşmasından çox asılıdır. Bununla əlaqədar müvafiq inkişaf proqramının işlənilməsi bir çox problemlərin konstruktiv həllini, idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi üçün zəruri olan təsirli, səmərəli innovasiya sistemi nəzəriyyəsinin işlənilməsinin vacibliyini ön plana çəkir. Son illər əsaslı iqtisadi və sənaye isahatları, ardıcıl olaraq həyata keçirilən məqsədli dövlət proqramları,akkumulyasiya edilən maliyyə imkanları və geniş xarici iqtisadi əlaqələr Azərbaycanı xoş gələcək qurmaq üçün möhkəm baza ilə təmin etmişdir. Bununla belə, bu gələcək uğurun əsas elementləri – yeni ideyalar yaratmaq və bu ideyaları ölkənin innovativ və uğurlu məhsulları, xidmətləri və yeni tipli şirkətləri timsalında həyata keçirmək bacarığından asılıdır. Bu, öz gücünə əmin, yeni imkanları tədqiq etmək və uğurlu həyata keçirmək istəyən yeni azərbaycanlı nəslini yetişdirmək üçün Azərbaycan dövlətinin qarşıya qoyduğu məqsədin bilavasitə təsdiqidir. Cənab Prezident lham Əliyev keçid dövrünün başa çatdığını elan etməklə inkişafda yeni mərhələnin başlandığını və keçən onilliklərdə problemlərin həlli üçün istifadə edilən üsul və yanaşmaların bu yeni, bilik və imkanlar mərhələsi üçün kifayət olmadığını göstərdi. Artıq qloballaşma erasında qabarıq büruzə verən fakt, insan və 61
intellektual resurların, inkişafın ənənəvi dəyərləri torpaq, əmək və kapital ehtiyatlarından önə keçməsidir. Ona görə də müasir inkişaf mərhələsində yaradıcılıq, işgüzarlıq,sahibkarlıq və s. Innovativ amillər əsas götürülməlidir. Akademik Ramiz Mehdiyevin göstərdiyi kimi “Təhsilvə elm zəruri səviyyədə olmasa milli inkişafın perspektivləri və Azərbaycan dövlətçiliyinin davamlı inkişafı barədə düşünməyimiz çətin olacaqdır. Bu gün aşkar görünür ki, prezident lham Əliyev qarşıdakı illərdə məhz millətin intellektual bazasının yeniləndirilməsi və genişləndirilməsi üçün
inkişaf strategiyasını müəyyən edir.”
(mənbə:www.science.az/az/?id=1757 ) Milli innonasiya sisteminin formalaşması öz-özlüyündə müxtəlif istiqamətlər üzrə–zəruri qanunverici bazanın yaradılması, elmi–texniki prioritetlərin müəyyənləşməsi, elmi- tədqiqat sektorunun idarəedilməsi, elmi–tədqiqat sektorunun maddi–texniki bazasının yeniləşməsi vəs. üzrə tədbirlərin reallaşmasını tələb edir.Şübhəsiz ki, bu baxımdan vacib tədbirlərdən biri də elmi–tədqiqatın təşkilinin inzibati-təşkilati metodundan proqram–məqsədli metoduna keçididir. Belə bir keçid heç də inzibati–təşkilati metodun bütövlükdə ləğvini tələb etmir və ümumiyyətlə, bu mümkün də deyil.Yəni məsələ inzibat–təşkilati metogun ləğvində deyil. Məsələ bu iki metodun düzgün uzlaşdırılmasındadır.Bu məqamin qeydindən sonra elmi - tədqiqatın proqram–məqsədli təşkili vəziyyətinin təhlilini həyata keçirək. Qeyd edək ki, elmi–tədqiqatın proqram–məqsədli təşkili həm müxtəlif elmi layihələrə donor təşkilatlar tərəfindən qrantlar verilməsi yolu ilə, həm konkret layihələrin birbaşa maliyyələşməsi vasitəsi ilə vəs. üsullarla gerçəkləşə bılər. Ümumiyyətlə, bu yanaşma hər hansı elmi təşkilatın deyil, elmi - tədqiqat layihəsinin maliyyələşdirilməsini nəzərdə tutur.Buna görə də özəl sektorda aparılan elmi– tədqiqat işlərinin bütövlükdə proqram–məqsədli təşkil əsasında reallaşdığını iddia etmək olar və xarici təcrübələrin təhlilində də məsələyə belə yanaşılmışdı. Bələliklə, elmi–tədqiqat sektorunu maliyyələşdirilməsi strukturu əsasında elmi - tədqiqatın proqram–məqsədli təşkili vəziyyətini qiymətləndirmək olar.Öncə bütövlükdəelmi–tədqiqat sferasının maliyyələşdirilməsi vəziyyətini dəyərləndirək. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|