1955-
ci ilin oktyabr ayında Səməd Vurğun SSRİ nümayəndə heyəti
tərkibində Vyetnama gedərkən yolda xəstələnir və səfərini yarımçıq
s
axlamalı olur. Çində onu Pekin xəstəxanasında müayinə edirlər. Şair
xəstəxanada olduğu müddətdə tezliklə sağalmaq və fəal həyata
qayıdmaq arzusu ilə yaşayır.
Bir neçə həftədən sonra şair vətənə qayıdır. Onun xəstəliyi şiddətlənir…
1956-
cı ilin mart ayında
Səməd Vurğunun 50 yaşı tamam olur. Xalqımız
şairin yubileyinin keçirilməsinə hazırlaşır. Azərbaycanın rəhbərliyi
tərəfindən «Azərbaycanın xalq şairi» adı təsis edilir və ilk dəfə bu ada
Səməd Vurğun layiq görülür. May ayının 12
-
də opera və balet teatrında
SSRİ
-
nin ədəbi ictimaiyyətinin və xarici qonaqların iştirakı ilə şairin
təntənəli yubiley gecəsi keçirilir. Yubiley təntənəsindən iki həftə sonra
1956-
cı il may ayının 27
-
də, saat 19:30
-
da şairin gözləri əbədi yumulur.
Amansız ölüm şairin həyat eşqilə çırpınan ürəyini, yaradıcılıq atəşi ilə
odlanan qəlbini əbədi susdurur. May ayının 28
-
dən 30
-
na kimi şairin
cənazəsi Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının binasında qoyulur. O
günlər bütün Azərbaycan matəm içərisində idi. Üç gün xalqımız şairlə
vidalaşmağa gəlir, izdihamlı insan axının arda
-
arası kəsilmirdi. Şair may
ayının 30
-
da Bakıda Fəxri xiyabanda dəfn edilir.
Matəm günlərində şairin ailəsinin adına ölkəmizin bütün guşələrindən
baş sağlığı teleqramları gəlirdi. Ürək ağrısı ilə yazılmış belə teleqramların
bir
ində: «Təsəlliniz o olmalıdır ki, Səməd Vurğunun öldüyü gündən onun
yeni həyatı –
şair ölümsüzlüyü başlanır» –
sözləri yazılmışdı. Bu həqiqət
idi…
Şairin adı ölümündən sonra müxtəlif yerlərdə əbədiləşmişdir. Bakıda
şairin möhtəşəm heykəli ucaldılmış, meydana və mərkəzi küçələrdən
birinə şairin adı verilmişdir. Bundan başqa Azərbaycan Rus Dram Teatrı,
Dənizkənarı parkdakı yay kino
-
teatrı, neft tankeri də Səməd Vurğunun
adını daşıyır. Mossovetin qərarı ilə Moskva küçələrindən biri, Kiyev
şəhərində kitabxana, Düşənbə şəhərində 57 saylı məktəb və
Bolqarıstanda texnikum şairin adını daşıyır.
Respublikamızın bütün rayonlarında Səməd Vurğun adına onlarla
məktəb, mədəniyyət evi, küçə, park vardır. Vaxtilə respublikada bir çox
kolxoz və sovxozlar da şairin adını daşıyırdılar. Şəhər və kəndlərdə şairin
heykəlləri, büstləri qoyulmuşdur. Müxtəlif yerlərdə şairə həsr olunmuş
güşələr və kiçik muzeylər yaranmışdır. Bunların içərisində Qax şəhərində
müəllim Məmməd Aşurovun öz həyətində inşa etdiyi evdə yaratdığı
«Səməd Vurğun muzeyi» xüsusi yer tutur.
1975-
ci ildə Bakıda «Sovet ədəbiyyatı günləri»ndə ölkənin ədəbi
ictimayətinin iştirakı ilə «Səməd Vurğunun ev
-
muzeyi»nin təntənəli açılışı
olmuş və bir il sonra, 1976
-
cı ildə şairin doğma kəndi Yuxarı Salahlıda
ev-muzeyinin fili
alı –
«Səməd Vurğunun poeziya evi» yaradılmışdır.
Şə
kill
ə
ri
Ailəsi ilə Dostları ilə
İstirahətdə İctimai fəaliyyət Xaricdə səfərlərdə
Adının əbədiləşməsi Muzey
HƏR
BÖYÜK
DÜHANIN
XƏZİNƏSİNDƏN
SADƏ
BİR
İNCİ
DƏ
DÖVLƏTDİR
BİZƏ!
Səməd Vurğun
Məmməd Əmin Rəsulzadə («Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı»
əsərindən):
-
«Vaqif» XVIII yüzillikdə yaşamış məşhur Azərbaycan şairi Mola Pənah
Vaqifin həyat və əsərlərindən ilham almaqla yazılmışdır… Azərbaycan
vətənpərvərliyinə rəvac verən bu pyes çağdaş Azərbaycan səhnəsinin ən
uğurlu əsəri sayılır. Səmədin dili, şairlik qüdrəti və vətənpərvərliyi necə
anlaması haqqında bir fikir yaratmaq üçün onun bu mənzuməsindən bəzi
y
erləri birgə gözdən keçirək…
***
Üzeyir Hacıbəyov
-
Mən poeziyanı musiqisiz təsəvvür edə bilmirəm. Bu mənada Səmədin
şerləri əvəzsizdir.
***
Lui Araqon (Fransa):
-
Mən Səməd Vurğunun Sovet Yazıçılarının II Ümumittifaq qurultayında
nitqini dinlədikdə dünyada baş verən böyük dəyişikliklər barədə
fikirləşirdim… …O, necə də böyük bir ilham və ehtirasla böyük sovet
şairlərini epik poemalar və mənzun romanlar yaratmağa ruhlandırırdı.
Səməd Vurğun müasir dünya ədəbiyyatının iftixarıdır.
***
Uolter Mey (İngiltərə):
-
Füsunkar Azərbaycanı, ağ saçlı Qafqazı vəsf edən Səməd Vurğun
təkcə bizim yox, bütün dairələrin və gələcək nəsillərin müasiri olaraq qalır
və qalacaq. Mən onun poeziyasını hədsiz dərəcədə sevirəm. Dünyaya
belə bir ilhamlı nəğməkar bəxş etmiş torpağa –
Azərbaycan torpağına və
xalqına minnətdarlığımı bildirirəm.
***
Bilfrid Brants (Almaniya):
-
Mən Səməd Vurğunun ədəbi şöhrəti, onun ədəbiyyatda mövqeyi
haqqında onu deyə bilərəm ki, bu «Vətən sevgisi ilə yanan sənətkar»
müasir Azərbaycan ədəbiyyatının milli ənənələri ilə müasirliyi özündə
birləşdirən ən görkəmli nümayəndəsidir.
***
Xorxe Espinosa (İspaniya):
Gözəl Bakı, Odlar yurdu bir dürdür, Burda gördüm xoşbəxtliyi, sevinci.
Səməd Vurğun vulkan kimi püsgürdü,
-
O dahiyə həray verdim birinci.
***
Nazi
m Hikmət (Türkiyə):
-
Səməd Vurğun poeziyamızın planetidir. Bu planetin günəşi, ulduzları
sönməzdir. Səməd Vurğun
-
qardaş dillərimizin böyük xalq şairi, dillərimiz
yaşadıqca əbədi yaşayacaqdır.
***
A.Sivalinqam (Hindistan):
-
Mən görkəmli Azərbaycan şairi Səməd Vurğunun poeziyası ilə tanışam.
O mənim çox sevdiyim şairlərdən biridir. Səməd Vurğunun əsərlərini
oxuduqdan sonra Azərbaycan poeziyasına maraq göstərirəm və əlimə
düşən almanaxlarda, qazet və jurnallarda Azərbaycan şerlərini
axtarıram.
***
İlham
i Emin (Yuqaslaviya):
Şer yaşadıqca, söz yaşadıqca, Vurğun kəsiləcək Vurğuna hər kəs.
***
A. Zayonçkovski (Polşa):