Xalqaro birliklar tizimi – si

Kattalik va birlik tushunchalari uchun, Metrologiya Asosiy tushuncha va Tamoyillari Xalqaro Lug‘ati, VIM (Vocabilary International Metrology) da rasmiy ta’rif berilgan
Xalqaro Birliklar Tizimi - SI, singari birliklar tizimlarini amalda joriy Tezlik v ning kattaligi,
masofa x va vaqt t
zarur. ning nisbati tarzida
v=dx/dt tenglama orqali ifodalanishi
mumkin. Ko‘plab
batafsil). Shuningdek, avvalo, biz odatda asosiy birliklar deb yuritadigan birliklar tizimlarida,
masofa x va vaqt t, metr (m) va soniya (s)
chiqariladigan, biz odatda hosilaviy birliklar deb ataydigan birliklarni birliklari bilan
ifodalanadi va ular
asosiy kattaliklar
kattaliklaring o‘zi ham mos ravishda, asosiy kattaliklar va hosilaviy sifatida qabul qilinishi
mumkin. Bu holda, tezlik v hosilaviy kattalik sifatida, hosilaviy birlik m/s bilan ifodlanadi.
Masalan,
elektrokimyoda, ionning elektr harakatchanligi u
uning tezligi v hamda, elektr maydon kuchlanganligi E ning nisbati bilan ifodalanadi u=v/E. Elektr harakatchanlik uchun hosilaviy birlik (m/s)/(V/m) = m2V−1 s−1 tarzida ifodalanadi va u asosiy birliklar bilan oson bog‘lanishi mumkin.
(V - Voltning belgisi)
www.Orbita.Uz kutubxonasi
Xalqaro birliklar tizimi – SI
15
w w w . O r b i t a . U z : I l m i y – o m m a b o p a d a b i y o t l a r t u r k u m i d a n .
sohalariga oid yangi birliklar ishlab chiqilmoqda, shunga muvofiq ravishda, ushbu yangi birliklarni bizga avvaldan yaxshi tanish bo‘lgan birliklar bilan, pirovardida esa asosiy kattaliklar bilan bog‘lovchi
tenglamalar soni ham ortib bormoqda. Shunday qilib, yangicha fizik kattaliklar uchun qo‘llaniladigan yangi birliklar ham, doimo asosiy birliklar orqali keltirib chiqarilishi mumkin.