Xanhüseyn Kazımlı, İbrahim Quliyev



Yüklə 2,23 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə51/51
tarix20.09.2018
ölçüsü2,23 Mb.
#69499
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   51

211 
 
tapmağa,  daim  düşünməyə  vadar  edir  və  gözlənilməz  uğursuzluqlar 
zamanı  qərarlar  qəbul  etmək  üçün  stimul  rolunu  oynayır.  Bu,  “1/3 
prinsipi” və ya “məntiqli risk” adlanır.  
 
Sahibkar  risklərlə  daha  çox  əmtəə  və  xidmətlərə  qiymətlər 
qoyulması  zamanı  qarşılaşır.  Bu,  xammalın,  əməyin,  enerjinin 
qiymətlərinin müəyyən edilməsi zamanı da eynidir. 
 
Məsələn, şirkətin qiymətqoyma zamanı etdiyi 1%-lik səhv onun 
son  mənfəətinin  10-12%-liyində  əks  olunur.  Həmin  məhsula  qarşı  tələb 
daha elastik olduqda isə bu rəqəm iki dəfə artır. Bu da əlbəttə ki, şirkətin 
fəaliyyətində  böyük  təsirdir.  Bu  amil  onu  həm  inkişaf  etdirdə,  həm  də 
iflasa uğrada bilər.  
 
Həm  də  nəzərə  almaq    lazımdır  ki,  güclü  inflyasiya  zamanı 
məhsula  olan  qısamüddətli  qiyməti  proqnozlaşdırmaq  çox  çətindir  və  bu 
zaman -/+5 % formasındakı səhv adi haldır. 
 
Sahibkarlıq 
fəaliyyətində 
alternativ 
variantların 
risk 
dərəcələrinin müqayisə edilməsi və onlardan strategiyaya uyğun olaraq ən 
rasionalının seçilməsi üçün riskin kəmiyyətcə qiiymətləndirməsini zəruri 
edir.  Çünki  bir  sıra  hallarda  və  müəyyən  dərəcədə  risklərin  qarşısının 
alınması mümkündür. 
 
Ümumilikdə  isə  risk  nəticəsində  yaranan  itkilərin  azaldılması 
üçün  risklərn  effektiv  idarə  olunmasını  təmin  etmək  zəruridir.  Risklərin 
daim  və  istənilən  şəraitdə  mövcud  olduğunu  nəzərə  alaraq,  onların 
fasiləsiz  proses  olaraq  idarə  olunması  idarəetmənin  səmərəliliyini  artıra 
bilər. 
 
 


212 
 
İstehsal-ticarət  fəaliyyəti  zamanı  ola  biləcək  itkiləri  əvəzləyə 
biləcək  fondların  sahibkar  tərəfindən  yaradılması  özünüsığortalamanın 
əsasını  təşkil  edir.  Özünüsığortalamanın  əsas  vəzifəsi  maliyyə-
kommersiya  fəaliyyəti  zamanı  yaranmış  çətinliklərin  operativ  şəkildə 
aradan  qaldırılmasından  ibarətdir.  Özünüsığortalama  prosesi  zamanı 
müxtəlif növ ehtiyat və sığorta fondları yaradılır. Bu fondlar təyinatından 
asılı 
olaraq 
natural 
və 
pul 
formasında 
yaradıla 
bilər. 
Beləliklə,  fermerlər  və  kənd  təsərrüfatının  digər  subyektləri  hər  şeydən 
əvvəl  natural  formada  sığorta  fondları  yaradırlar:  toxum  fondu,  yem 
fondu və s. bunların yaradılması baş verəcək iqlim şəraitindən asılıdır. Pul 
ehtiyat  fondları  gözlənilməz  xərclərin,  kredit  borclarının,  sahibkarlıq 
fəaliyyətinin  likvidliyi  xərclərini  ödəmək  üçün  yaradılır.  Bu  fondların 
yaradılması səhmdar cəmiyyətləri üçün mütləqdir. 
Səhmdar  cəmiyyətləri  və  xarici  kapitalın  iştirakı  ilə  fəaliyyət 
göstərən  müəssisələrdə  qanunvericiliyə  uyğun  olaraq  ehtiyat  fondunun 
həcmi  nizamnamə  kapitalının  15%-dən  az  və  25%-dən  çox  olmamalıdır. 
Səhmdar  cəmiyyətləri  ehtiyat  fonduna  həmçinin  emissiya  gəlirlərini  də 
daxil  edirlər,  yəni  istiqraz  vərəqəsinin  satışı  zamanı  nominal  dəyərinin 
qalxması hesabına nominal dəyəri ilə satış dəyəri arasındakı yaranan fərqi 
də  daxil  edirlər.  Bu  məbləğ  istiqrazın  nominal  dəyərindən  aşağı 
satılmasından başqa heç bir zaman istifadə edilə bilməz. 
Səhmdar  cəmiyyətlərin  ehtiyat  fondu  gözlənilməyən  xərclərin 
maliyyələşdirilməsi  üçün,  həmçinin  istiqraz  vərəqələrinin  faizlərinin  və 
imtiyazlı səhmlərin dividendlərinin ödənilməsi üçün (bu məqsədlər üçün 
gəlirin az olduğu halda) istifadə olunur. 


213 
 
Sahibkarlar  və  vətəndaşlar  özlərinin  əmlaklarının  sığortalanması 
üçün qarşılıqlı sığortalama cəmiyyəti yarada bilərlər. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tövsiyyə olunan ədəbiyyat siyahısı 
1.
 
X.Kazımlı. Qiymətləndirmənin əsasları. Bakı 2008. 
2.
 
Чернов  В.А.  «Анализ  коммерческого  риска»  Под  ред. 
М.И.Баканова. Москва «Финансы и статистика» 1999. 
3.
 
Д.С.Морозов  «Проектное  финансирование:  управление 
рисками и страхование» Москва 1999. 
4.
 
Грантуров  В.М., Орлова  В.Н.,  Синько  Н.Е.  «Экономический 
риск и методы его определения» учебник для ВУЗов Одесса, 
УГАС, 1998. 
5.
 
Цай Н., Грабовый П.Г., Марашда, Бесом Сайел, Издательство 
«Аланс»  1997  «конкуренция  и  управление  рисками  на 
предприятиях в условиях рынка» 
6.
 
Лапуста 
М.Г., 
Шаршукаова 
Л.Г. 
«Риски 
в 
предпринимательской  деятельности»  Москва  ИНФРА-М 
1998 


214 
 
7.
 
Грантуров  В.М.  «Экономический  риск:  сущность,  методы 
измерения,  пути  снижения»  Учебное  пособие,  Издательство 
«Дело и Сервис» Москва 1999 
8.
 
М.В.  Грачева  «Анализ  проектных  рисков»  Учебное  пособие 
Москва. ЗАО «финститинформ» 1999 
9.
 
Грантуров  В.М.  «Экономический  риск:  сущность,  методы 
измерения,  пути  снижения»  Учебное  пособие,  Издательство 
«Дело и Сервис» Москва 1999 
10.
 
М.В.  Грачева  «Анализ  проектных  рисков»  Учебное  пособие 
Москва. ЗАО «финститинформ» 1999 
11.
 
В.В.Боков,  П.В.Забелин,  В.Г.Федцов  «Предпринимательские 
риски  и  хеджирование  в  отечественной  и  зарубежной 
экономике» Учебное пособие, Москва, 1999. 
12.
 
Н.В.Хох-лов «Управление рисками» Москва 1999. 
13.
 
В
.Е.Есипов, Г.А. Маховикова, В.В.Терехова «Оценка бизнеса» 
- СПб: Питер, 2002. 
14.
 
А
.И.Зимин. «Оценка имущества». Москва 2007. 
15.
 
Л
.Н.Тепман. «Оценка недвижимости». Москва 2007. 
16.
 
С
.В.Валдайцев. «Оценка бизнеса». Москва 2008. 
17.
 
М
.А.Федотова,  В.Ю.Рослов,  О.Н.Щербакова,  А.И.Мышанов. 
«Оценка для целей залога». Москва «Финансы и статистика», 
2008 
 
 
Azərbaycan dilində 
1.
 
Apostolik R., Donohu K., Ventb P., “Bankçılıq, Bank 
Riskləri  və  Risk  Əsaslı  Bank,Tənzimlənmələri  üzrə 
Xülasə”,  Risk  Peşəkarlarının  Beynəlxalq  Assosiasiyası, 
2006. 


215 
 
2.
 
“Banklarda  risklərin  idarə  olunması  haqqında” 
Qaydalar,  AR Milli Bankı, B., 2009 
3.
 
Çudakov A.D., “Qiymət və qiymətin əmələ gəlməsi” – 
Ali məktəb üçün dərslik. -М.: РДЛ, 2004.-376 s. 
4.
 
Qarayev  İ.Ş.,  Ağabəyov  Ş.A.  və  başqaları  “Qiymətin 
əmələ gəlməsi”, Bakı, 2000. 
5.
 
Orucov  Ə.Ə.  red.  altında  Azərbaycan  dilinin  izahlı 
lüğəti, III cild, Elm, B., 1983. 
6.
 
Sadıqov  M.,  Hüseynov  A.,  Zeynalov  V.,  “Koorporativ 
maliyyə”, - B., 504 s.  
 
Rus dilində 
7.
 
Аббасов А.М., Кулиев Т.А., «Экономика в условиях 
неопределенности», Б., 2002. 
8.
 
Алгин А.П., «Риск и его рол в обшественной жизне», 
М., 1989  
9.
 
Балдин К.В., С.Н.Воробьев, М. Гардарски, “Риск 
менеджмент”, М., 2005 – 285 c. 
10.
 
Большой экономический словарь/ под ред. А.Н. 
Азрилияна. – 5е изд.- М., 2002,-1280 с. 
11.
 
Большой aнгло-русский финансово-экономический 
словарь/ под ред. В.И.Осипова. – 2е изд.- М., 2002,- 
960 с. 
12.
 
Гальперин В.М., Есипов В.Е. «Цены и 
ценообразование в рыночной экономике» Часть I, 


216 
 
книга 1,2. Теория цены. Санкт- Петербург, 1992. 
13.
 
Грабовый Р.Г., Петрова С.Н., Полтавсев С.И., «Риск в 
современним бизнесе», М., 1994  
14.
 
Гранатуров В.М. “Экономический риск: сущность, 
методы измерения, пути снижения” Учебное пособие. 
М:. Издательство «Дело и сервис», 2002 – 160 с. 
15.
 
Желтякина И.А., Махавикова Г.А., Пузиня Н.Я., 
«Цены и ценообразование», Краткий курс. - CПб, 
Питер, 2001. -110 с. 
16.
 
Качалов Р.М., “Управление хозяйственным риском. 
Введение” – М.: Наука, 2002. – 192с. 
17.
 
Кейнс Дж. М.. Общая теория занятости, процента и 
денег, www.ek-lit.agava.ru. 
18.
 
Кемпбелл Р. Макконел, Стенли Л.Брю, «Экономикс», 
изд. Азербайджан. Баку 1992. 
19.
 
Лобанов А., «Риск-менеджмент», журнал «Риск», № 
4, 1999. – с. 43-52 
20.
 
Marenkov Н.A. «Цены и ценообразование в рыночной 
экономике Росии». - M. Эдиториал УРСС, 2000. - 278 
с. 
21.
 
Овчинников Г.П.  “Микроэкономика”, СПб.:, 1997. 
22.
 
Прилутский В.А., «Риск и рынок», M., 1994 
23.
 
Риски при осуществлении сделок на рынке ценных 
бумаг. 
http://stat.bashedu.ru/konkurs/bakirov/aug/index.htm. 


217 
 
24.
 
Салимджанова И.К., «Ценообразование в 
налогоблажение» - М.:, Проспект, 2006. -424 s. 
25.
 
Самуэльсон П. «Экономика» М. Прогресс, 1964. 
26.
 
Сасулин А.И., «Цены и ценообразование в системе 
маркетинга», - Филин, 1998. - 448 с. 
27.
 
Cимкина Л.Г, Корнейчук Б.В. «Микроэкономика». – 
CПб, Питер, 2002. – 464 с. 
28.
 
Скамай Л.Г. “Способы реакции коммерческой 
организации на возникающие в процессе 
осуществления предпринимательской деятельности 
риски”./ http://www.risk-management.ru/arhiv.htm 
29.
 
Слепнева Т.А., Яркин Е.В., «Цены и 
ценообразование», - М.:, ИНФРА-М, 2001. - 238 с. 
30.
 
Слепов В.А., Николаева Т.Е, «Ценообразование», - 
M. ФБК-Пресс, 2000. - 150 с. 
31.
 
 Стоянов Е.С., «Финансовый менеджмент», М., 1993  
32.
 
Страхование предпринимательских рисков / МИР 
финансовых технологий/ 
http://mir.dem.ru/produkt/business_risk.htm

33.
 
Тони Райе, Брайн Койли. Финансовые инвестиции и 
риск. М. 2004.- 125 с. 
34.
 
Усоскин В.М.,  «Современный коммерческий банк». 
35.
 
Филипп Котлер «Основы маркетинга», изд. Прогресс, 
Москва 1992. 
36.
 
"Финансово-кредитный словарь", т.3, Москва, 1994 г. 


218 
 
37.
 
Фишер С. Экономика. 
38.
 
Хохлов Н.В. Управление риском. М.: Юнити – Дана, 
1999. 239 с. 
39.
 
Черкасов В.В. «Проблемы риска в управленческой 
деятельности», М: Рефл-бук, К.:Ваклер, 1999. 288 с. 
40.
 
Шуляк П.Н., «Ценообразование», - М.:, Дашков и К, 
2002. 
41.
 
Шуляк П.Н., «Цены и ценообразование», - М.:, 
Дашков и К, 2001. -214 с. 
İngilis dilində 
42.
 
Frank Night, “Risk, Uncertainty and profit”, 1921 
43.
 
Geoff Kates. Risk management systems 2000. Risk 
Professional, #2/1 February 2000. London Informa 
Group, 2000. p.19-31. 
44.
 
Luke M.Froeb, Brian F.McCain, Managerial economics, 
2009 
45.
 
Morgan Rose, «Risk vs Uncertainity or Mr Slate vs Great 
aunt Matilda». www.econlib.org/cgi-
bin/printartcle2.pl?file=columns/teachers/riskuncertainit.
html 
46.
 
Roland Kenett. Towards a grand unified theory of risk. 
Operational Risk, London, Infroma Business Publishing, 
2000. pp. 61-69. 
47.
 
Richard A.Brealey, Stewart C. Myers, Franklin Allen, 
Principles of Corporate Finance, McGraw Hill 


219 
 
International Edition, 2008 
48.
 
Robert S.Pinlyck, Microeconomics 7th ed. US, 2006 
 
İnternet saytları 
49.
 
http://www.russian-trader.ru 
50.
 
http://www.aboutrisk.info.com/risk 
51.
 
http://www.cfin.ru/ 
52.
 
http://www.economist.com 
53.
 
http://www.ft.com  
54.
 
http://www.bcc.az 
55.
 
http://www.e-qanun.az 
56.
 
http://www.garp.az 
57.
 
http://www.businessdictionary.com
 
58.
 
http://www.allaboutrisk.com
 
59.
 
http://www.cssn.gov.az
 
60.
 
http://www.nba.az
 
 
 
 
 
 
 
 


220 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Testlər. 
1.
 
Itkilərin yaranması və mənfəətin əldə оlunmaması ehtimalı- 


221 
 
a) müflisləşmədir; 
b) riskdir; 
c) tədiyyə qabiliyyətli оlmamaqdır. 
 
2. Gəlirlilik nə qədər yüksəkdirsə bir qayda оlaraq – 
a) əməliyyat riski yüksəkdir; 
b) əməliyyat riski aşağıdır; 
c) gəlirliliklə riskin heç bir əlaqəsi yоxdur. 
 
3. Riskin endоgen amilləri fоrmalaşdırır - 
a) müəssisənin fəaliyyətinin mikrоmühitini; 
b) müəssisənin fəaliyyətinin makrоmühitini; 
c) ölkədə siyasi vəziyyət. 
 
4. Qeyri-müəyyənliyin ekzоgen amilidir - 
a) əsas istehsal fоndlarının köhnəlməsi; 
b) inflyasiya; 
c) inkişafın regiоnal və sahəvi xüsusiyyətləri. 
 
5. Riskin şüurlu оlaraq investоrun üzərində saxlanılması nədir? 
a) riskdən kənarlaşma; 
b) riskin saxlanılması; 
c) riskin ötürülməsi. 


222 
 
 
6. Məhsulun reallaşdırılması ilə bağlı riskdir - 
a) kоmmersiya riski; 
b) istehsal riski; 
c) maliyyə riski. 
 
7. Maliyyə riski yaranır - 
a) istehsal fəaliyyəti prоsesində; 
b) banklarla müəssisələr arasındakı münasibətlərdə; 
c) xammal və materialların tədarükü prоsesində. 
 
8.  Həm  müsbət  və  həm  də  mənfi  nəticələrin  alınması  imkanları 
verən riskdir – 
a) möhtəkirlik riski; 
b) xalis risk; 
c) sadə risk. 
 
9. Faiz riski - 
a)  müəssisə  tərəfindən  əsas  bоrcun  və  faizin 
ödənilməməsi təhlükəsidir; 
b) valyuta məzənnəsinin dəyişməsi təhlükəsidir; 
c)  kreditin  dəyərinin  artması  ilə  bağlı  itki 
təhlükəsidir. 


223 
 
 
10. Kredit riskinin aşağı salınması metоdudur - 
a) vergilərdən yayınma;  
b)  müəssisənin  tədiyyə  qabiliyyətinin  müntəzəm 
qiymətləndirilməsi; 
c) müxtəlif valyutalarda kreditlərin alınması. 
 
11.  Riskin  qiymətləndirilməsinin  mütəxəssislərin  sоrğusuna 
sadalanan metоdudur - 
a) ekspert;  
b) statistik; 
c) hesablama – analitik. 
 
12. Qeyri – sistematik investisiya riskidir - 
a) likvidlik riski; 
b) bazar qiymətlərinin düşməsi riski; 
c) inflyasiya riski. 
 
13. Təsadüfi kəmiyyətin ehtimallarının bölüşdürülməsi mərkəzidir -  
a) təsadüfi kəmiyyətin riyazi gözləməsi; 
b) gəlirliliyin оrta kvadratik kənarlaşması; 
c) variasiya əmsalı. 
 


224 
 
14.  Aşağıdakılardan  hansı  gəlirlilik  vahidinə  düşən  riski  ölçməyə 
imkan verir? 
a) dispersiya; 
b) gəlirliliyin оrta kvadratik kənarlaşması; 
c) variasiya əmsalı. 
 
15. Hansı halda diversifikasiya pоrtfelin ümumi riskinin daha aşağı 
salınmasına imkan verir? 
a)  qiymətli  kağızların  gəlirliliyi  mənfi  kоrelyasiya 
оlunmuşdursa; 
b)  qiymətli  kağızların  gəlirliliyi  müsbət  kоrelyasiya 
оlunmuşdursa; 
c)  qiymətli  kağızların  gəlirliliyi  sərbəst  təsadüfi 
kəmiyyətlərlə ifadə оlunursa. 
 
16. Diversifikasiya səbəb оlur - 
a) qeyri-sistematik risklərin azalmasına; 
b) qeyri-sistematik risklərin оrtalaşmasına; 
c) qeyri-sistematik risklərin artmasına. 
17. Risk – menecment - 
a) riskin qiymətləndirilməsi sistemidir;  
b) riskin idarə оlunması sistemidir; 
c) kоnkret şəraitdə yaşamaq kоnsepsiyasıdır. 


225 
 
 
18. Risk – menecmentin оbyektlərinə aiddir - 
a) maliyyə resursları; 
b) riskli kapital qоyuluşları; 
c) idarəetmə prоsesinin texnоlоgiyası. 
 
19. Riskin aşağı salınması metоdlarına aiddir - 
a) riskdən kənarlaşmaq; 
b) diversifikasiya; 
c) özünüsığоrtalama. 
 
20. Investisiya risklərinin yaranması mənbəyidir - 
a) faiz dərəcələrinin artması; 
b) pulun alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsi; 
c) mübadilə məzənnəsinin tərəddüdləri. 
 
 
 
 
 
 
 
 


226 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Yüklə 2,23 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə