5
böyük həvəs göstərirdi. Kiçik yaşlarından Xaqani əmisi
Kafiəddin Ömər ibn Osmanın himayəsində böyüyüb boya-başa
çatmış, hələ gənc yaşlarında dağ çeşməsi kimi çağlayan nadir
poetik istedadı, yeri gəldikdə bədahətən, özü də izahlı və
mənalı şeir demək hünəri onu hələ onsəkkiz yaşında ikən o
zamanın yaxın-uzaq ölkələrdə sayılan dövlətlərindən olan
Şirvanşahlar səltənətinə gətirmişdir. Bu parlaq istedad
Məniçöhrün xüsusi fərmanı ilə dövrünün ədəbi içtimai
mühitində ən ali məqam sayılan “Xaqani” təxəllüsünə layiq
görülmüşdür. Xaqani dünyanı kəşf etməyə, dərindən
öyrənməyə böyük həvəs göstərirdi. Belə ki, o, Şirvanşahın
qəzəbinə tuş gələcəyinə məhəl qoymadan Xorasana və
dövrünün ədəbiyyat mərkəzi hesab olunan Bağdada səfər
etmiş, burada “Töhfətul-İraqeyn” poemasını və məşhur
divanını yazmış, sonralar isə “Mədain xərabələri” qəsidəsini
yazmağa müvəffəq olmuşdur. Şair İsfahandan keçərkən bu
şəhəri tərənnüm edən şeirlər yazmışdır. Xaqaninin sosial və
emosianal fenomenlərdən təsirlənərək yaratdığı “Xəmt-əl
Qəraib” və “Münşəat” da onun məşhur divanına daxildir. Bu
səfərdən qayıtdıqdan sonra Xaqani ilə Şirvanşah arasında
böyük problemlər yaranır, şair həbsxanaya düşür. Xaqani
“Həbsiyyə” şeirini də bu dövrdə qələmə almışdır. İkinci Həcc
səfərindən sonra Xaqani öz oğlunu və həyat yoldaşını itirmiş,
bütün bunlar onu tərki-dünyalığa və ruh düşkünlüyünə düçar
etmişdir. Həyatının son illərində Təbrizə köçmüş böyük şair
1199-cu ildə (hicri tarixinin 529-cu ilində Təbrizdə vəfat etmiş
və
buradakı
Məqbərətüs-şüəra
qəbristanlığında
dəfn
olunmuşdur. Onun qəbri indi də durur. Nizami Gəncəvi şairin
ölümündən sonra ona mərsiyə yazır.
Hey deyirdim ki, mənə mərsiyə Xaqani yazar
Heyf, Xaqaniyə mən mərsiyə yazdım axır.
6
Ölümündən sonra onun poetik üslubu Əmir Xosrov Dəhləvi,
Cami və s.
kimi bir çox məşhur şərq şairləri üçün örnək təşkil
etmişdir. Azərbaycan klassikləri kimi, Xaqani Şirvani də fars
ədəbiyyatına daxil edilir. Buna baxmayaraq şairin Avropada
tanınması işində ingilis şərqşünasların xidmətləri əlbəttə,
inkaredilməzdir. Onların tədqiqlərində yeri gəldikcə şair
haqqında yeni fikir və mülahizələrə təsadüf edilir. Xaqaninin
məşhur “Töhfətül İraqeyn” əsəri, eləcə də bir sıra qəsidə və
qəzəllərinə E. Braunun verdiyi təhlil diqqəti cəlb edir.
Xaqani Şirvaninin anadan olmasının 890 illik yubileyi ilə
əlaqədar olaraq, bir sıra tədbirlər; kitab müzakirəsi, oxucu
konfransı, rəsm və şeir müsabiqəsi, ədəbi-bədii gecə keçirilə
bilər. Bu şairi sevdirmək, yaradıcılığını gənc nəslə və
şagirdlərə tanıtmaq və eyni zamanda oxucularda mütailə
vərdişi aşılamaq məqsədi daşıyır.
Xaqani Şirvaninin 890 illik
yubileyi ilə əlaqədar kitabxanada kitab sərgisi keçirilməsi
məqsədəuyğundur. Sərgiyə müxtəlif başlıqlarlar verilə bilər.
Bunlardan “Yoxsullar şairi Xəlqani”, “Şərqin şairi”, “Poetik
istedadla həyat həqiqətinin nadir vəhdəti”, “Böyük filosof-
Xaqani Şirvani”, “Poemanın banisi”, “Azərbaycan və dünya
poeziyasının qiymətli incisi”,“Mən bir quşcuğazam cismim
qəfəsdədir”, “Müdrüklük qalası”, “Kamal mayasında bir
zərrəyə dönən şair”, “Şaham, mənim əlimdədir bu söz mülkü,
söz diyarı” və s. misal göstərmək olar. Bununla yanaşı şairin
müxtəlif illərdə çəkilmiş foto stendi, Xaqani Şirvaninin
kitabları sərgidə öz yerini alır. Şairin öz əsərləri ilə yanaşı,
müxtəlif ədiblərin şair haqqında yazdığı materiallar da sərgidə
nümayiş olunur. Görkəmli insanların şair haqqında söylədikləri
kəlamlar və şeir parçaları da sərgidə verilir.
7
Görkəmli şəxsiyyətlərin şair haqqında söylədikləri
fikirlər :
Xaqani poeziyası öz dövründən başlayaraq bu günə qədər
Şərqin, o cümlədən Azərbaycanın bir çox sənətkarları üçün
örnək, nümunə olmuşdur.
Sənətin Xaqani zirvəsindən sonra şeirdə elə yeni qeyri-adi bir
zirvə yaranır ki, bu zirvə ən yüksək, ən uca zirvə kimi qəbul
olunur.
Xəlil Yusifli
Professor
Xaqani zəmanəsindəki içtimai hadisələrə qarşı son dərəcə
həssas olmuşdur. O, böyük bir ədəbi irs qoyub getmişdir.
Məmmədağa Sultanov
Əməkdar mədəniyyət işçisi
8
Xaqani yaradıcılığında azadlıq meyli daha çox qüvvətlidir.
Xaqaninin gözəl əsərləri, məğrurluğu, dərin bilikli və
hazırcavab bir adam olması Azərbaycan xalqının yaddaşında
əsrlər boyu yaşamışdır.
Həmid Araslı
Ədəbiyyatşünas
Azərbaycan şairləri daha çox Xaqaninin şeir sənətinə yeni
üslub gətirməsi ilə fəxr edirdilər. Xaqani bütün əsərlərini
yüksək sənətkarlıqla yazmışdır.
Azəroğlu
Şair
Xaqaninin vətənpərvərlik mövzusunda yazılmış əsərləri
arasında “Savalan dağının tərifi” öz qiymətli fikri-bədii
keyfiyyətləri etibarı ilə xüsusi yer tutur.
Xaqaninin əsərlərində Azərbaycan ruhu, türk ahəngi həmişə
bariz şəkildə özünü göstərmişdir.
Bəkir Nəbiyev
Ədəbiyyatçunas
Əfzəlddin Xaqaninin 890 illik yubileyi ilə əlaqədar
kitabxanalarda keçiriləcək tədbirlərdən biri də, “Mən bir
quşcuğazam cismim qəfəsdədir” adlı şeir müsabiqəsidir.
Kitabxanaçı ilk öncə şairin bir neçə şeir kitabını məktəblilərə
təqdim edir. Məktəblilər müəyyən etdikləri şeiri əzbərləyərək
təyin edilmiş tarixdə kitabxanaya gəlirlər. Qonaqlar və
münsiflər öz yerini aldıqdan sonra kitabxanaçı hər kəsi
salamlayaraq tədbirə keçid alır. O, ilk olaraq Əfzəlddin
Xaqaninin həyat və yaradıcılığından, onun ömür yolundan,
əsərlərindən və kitablarından söhbət açır. Nəfis şəkildə nəşr
olunmuş kitablar hər kəs tərəfindən rəğbətlə qarşılanır.
Kitabxanaçı: Min ildən artıq ədəbiyyat tarixinə malik olan
Azərbaycan xalqı dünya şöhrəti qazanmış bir çox klassik söz
Dostları ilə paylaş: |