Xaqani Şirvani 890-illik yubileyi münasibəti ilə mərkəzi kitabxanaların uşaq şöbələri, mks-nin şəhər, qəsəbə, kənd kitabxana filialları üçün hazırlanmış metodik vəsait
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sual
9
ustadları yetişdirmişdir. Xətib Təbrizi, Qətran Təbrizi, Məhsəti Gəncəvi, Nizami Gəncəvi, Nəsimi, Əssar, Füzuli, Xətai, Saib kimi orta əsr klassik şairlərimiz içərisində Əfzəlddin Xaqani Şirvaninin özünəməxsus yeri vardır. Xaqani Şirvanin anadan olmasından 890 il keçir. Bütün bu vaxt ərzində şairin biri- birindən gözəl əsərləri Yaxin və Orta Şərq xalqlarının dərin marağına səbəb olmuş, onun son dərəcə poetik və fəlsəfi məzmunlu şeirlərinə klassik şairlər nəzirələr, bənzətmələr yazmışdır. Xaqaninin “Divan” və “Külliyyat”ı əsrlər boyu məhşur xəttatlar tərəfindən üzü köçürülə-köçürülə yayılmış, dünyanın kitab xəzinələrinin bəzəyi, öz dövrünün şeir və sənət aşiqlərinin dillər əzbəri ola-ola, bizə qədər gəlib çatmışdır. Xaqani böyük bir ədəbi irs qoyub getmişdir. Şərq poetikasının bütün xüsusiyyətlərini əhatə etmiş, şairin bədii-estetik, siyasi, içtimai və fəlsəfi fikirlərinin inikası kimi Azərbaycan ədəbiyyatının ən diqqətəlayiq abidələrindən biri kimi tanınmışdır. Ə.Xaqani hələ kiçik yaşlarından elmə, sənətə ciddi maraq göstərmiş, öz dövrünün görkəmli təbibi və filosofu olan əmisi Kafiəddin Ömər ibn-Osmanın təlimi sayəsində gözəl şeirlər yazmışdır. Şairin yaradıcılığı çox şahəlidir. Bu gün o dərin məzmunlu rubai və qitələri, ruhu oxşayan lirik qəzəlləri, fəxriyyə, qitə, mədhiyyə və fəlsəfə qəsidələri, zəmanə və zəmanə əhlindən şikayətləri, özü və əsil-nəsəbi haqqında yazdığı şeirlərdən bir güldəstə toplayıb iştirakçılara və hörmətli oxucularımıza təqdim edirik. İlk olaraq birinci işrirakçi “Fəxriyyə” adlı şeiri qiraətli bir şəkildə deməyə başlayır.
Sənətkarlıq nədir? Bilmək istəsən, Gəl onun sirrini sən məndən öyrən.
Kamal mayasında bir zərrə idim, Günəş məqamına indi yüksəldim,
10
İndi söz məqamı aləmdə mənəm, Şairlərdən üçqat ucadır rütbəm...
İkinci iştirakçı səhnədə öz yerini aldıqdan sonra “Şaham, mənim əlimdədir bu söz mülkü, söz diyarı” adlı şeiri deməyə başlayır. Şaham, mənim əlimdədir bu söz mülkü, söz diyarı, Bu dünyada tək mənimdir söz mülkünün ixtiyarı.
Mənim bakir sözlərimdir xasiyyətdə ruh tilsimi, Mənim qəlbim nurlandırır ağılları işıq kimi...
Üçüncü iştirakçı isə şairin gözəl əsərlərindən biri olan “Mənim könlüm müəllimdir” şeirini qiraətli bir şəkildə deməyə başlıyır.
Mənim könlüm müəllimdir, dizim üstə dəbistanı, O şagirdəm ki, öyrəndim sükut ilə əlifbanı.
Nə hər dildən olar məktəb, nə hər şagird əzbərxan, Nə hər qətrə olar nisan, nə hər dərya sədəf kimi...
Dördüncü iştirakçı “Paxılları məzəmmət ” qəzəlini demək üçün səhnəyə yaxınlaşır. Nə zaman ayrılarsam bu bağdan, bu çəməndən, Yaxın ollam o anda yeganə xaliqə mən.
Təxtü tacım, üzüyüm yoxdur Süleyman kimi, Dəm vururam Alahdan abid bir insan kimi...
Sonda münsiflər heyəti qiraəti ilə fərqlənən iştirakçıları mükafatlandırır. 11
Ə.Xaqanin 890-illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq keçirilən maraqlı tədbirlərdən biri də “sual-cavab gecəsi”dir. Sual- cavab gecəsi də başqa tədbirlər kimi oxucular arasında mütaliyəyə olan marağı artırmaq və oxu vərdişi yaratmaq xüsusiyyəti daşıyır. Xaqani sevərlər, ümumiyyətlə kitab sevərlər toplaşaraq tədbirdə iştirak edirlər. İlk öncə kitabxanaçı oxucuları salamlayaraq gəldikləri üçün hər kəsə ayrılıqda təşəkkür etdikdən sonra Ə.Xaqani haqqında qısa məlumat verir. Daha sonra kitabxanaçı ilk suala keçid alır.
Xaqani
Şirvani Azərbaycanda İntibah dövrü ədəbiyyatının ilk qüdrətli, dahi şairidir. O, Nizami Gəncəviyə qədər ədəbiyyata güclü içtimai humanist məzmun və yüksək sənətkarlıq gətirmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatında ilk poemanın müəllifi olmuş, çoxəsirlik tarixə malik qəsidə janrını əlçatmaz bir yüksəkliyə qaldırmışdır. Onun əsərləri çoxcəhətli humanist məzmunu ilə seçilir. XII əsr Azərbaycan İntibahı özününün ən yüksək zirvəsinə Xaqani poeziyasının çiyinlərində, onunla birlikdə addımlayırdı. Sual: Xaqaninin vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı şeirlərdən bir nümunə deyə bilərsinizmi?
Mən sənin qoynunda xaniman qurdum.
İndisə acığın tutmuşdur mana,
Ümidim, pənahım Təbrizdir, Təbriz 12
O şəhər də mənə mehriban, əziz.
Siz mənə həyatı etdiniz əta,
Sən mənə anasan, Təbrizsə ata.
Anasından küsən körpə bir uşaq-
Sual: Xaqani oğuz türkü olduğunu öz əsrlərində dönə-dönə xatırladır. Deyə bilərsinizmi, bu hansı əsərində daha qabarıq şəkildə önə sürülmüşdür?
“Töhfətül İraqeyin” əsərində bununla bağlı yazır: “Bir əcəm türüyəm, dəricə deyən, yalvac tanıyanam, tanrı istəyən”. Buradakı əcəm türkü ifadəsi eynilə bu günkü Azərbaycan türkü sözünün sinonimi kimi qəbul edilə bilər. Maraqlıdır ki, burada şair Allah sözü yerinə onun türk qarşılığı olan Tanrı və peyğəmbər sözünün “yalvac” sözünü işlədir.
Şair başqa bir əsərində də, əcəm türklərinin (azərbaycanlıların) şairi olduğunu, onların qəmini çəkdiyini qeyd edir. VII –XII yüzilliklərdə ərəbcə və digər dillərdə yazmış başqa Azərbaycan şairlərinin şeirlərində olduğu kimi,
Xaqani yaradıcılığında da Azərbaycan xalqının etnik cizgiləri sözün geniş mənasında şeirə gətirilmişdir. Farsların Xaqanini oxuyarkən “türk qoxusu gəlir” deməsini Firidun bəy Köçərli qeyd etmişdir. Bundan başqa bir çox tədqiqatçılar da ərəb-fars dilinin Xaqaninin öz doğma ana dili olmadığını, bu dilləri mədrəsədə mənimsədiyini dəfələrlə qeyd etmişlər.
Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|