XariCİ ÖLKƏ TÜrkoloqlari haqqinda qisa biLGİLƏr m e m o r y (“y a d d a ş”) reguly antal
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- UBAYDULLAYEV KENJEBAY UBAYDULLAYEVİÇ
- YASTREMSKİ SERGEY
1945-ci ildə 68 yaşında dünyasını dəyişmişdir. UBAYDULLAYEV KENJEBAY UBAYDULLAYEVİÇ – görkəmli qaraqalpaq türkoloqudur. 1907-cı ildə anadan olmuşdur. Qaraqalpaq dilçilik elminin banilərindəndir. Bir sıra dərsliklərin müəllifidir. Elmi istiqaməti qaraqalpaq yazısının təkmilləşdirilməsidir. Onun rəhbərliyi altında 1940-cı ildə kiril qrafikalı yeni əlifba və orfoqrafiya qaydaları qəbul
edilmişdir. Alim
“Böyük qaraqalpaq-rus lüğəti”nin (1958)
tərtibçilərindəndir. Onun “Qaraqalpaq yazısının inkişafı” əsəri məşhurdur. Ömrünün son illərinin məhsulu olan “Müasir qaraqalpaq dili Fonetika” adlı əsəri 1965-ci ildə nəşr edilmişdir. 1970-ci ildə 63 yaşında dünyasını dəyişmişdir. VERBİTSKI VASİLİ İVANOVİÇ – görkəmli rus türkoloqudur. 1827-cı ildə anadan olmuşdur. İlahiyyat Akademiyasını bitirmişdir. Verbitski Altay diyarında yaşayan türklərin dillərini, inanclarını, əfsanələrini araşdırmışdır. 1869-cu ildə “Grammatika altajskogo jazyka” adlı əsəri çapdan çıxmışdır. Bu qrammatika türk dialektləri əsasında yazılmışdır. Verbitski daha çox “Slovar' altajskogo dagskogo nareöij tjurkskogo jazyka» başlıqlı lüğəti ilə məşhurlaşmışdır. O. üzərində 30 il çalışmışdır. Verbitski Altay türklərinin etnoqrafiyasına aid bir çox məqalələrin müəllifidir. 1890-cı ildə Biysk şəhərində 72 yaşında vəfat etmişdir.
– polşalı türkoloqdur. 1857-cı ildə anadan olmuşdur. Siyasi məhkum kimi sürgünə göndərilmiş və 1886-cı ildə Yakutiyaya köçmüşdür. 1896-cı ilə qədər yakutlar arasında yaşayan S Yastremski “Yakut dilinin qrammatikası” əsərinin müəllifi kimi tanınmışdır Həmin əsərdə O. Bötlinqqin təsiri görünür. Yakut dilinin mütəxəssisi kimi Sibiryakovun Yakut Tədqiqat Mərkəzinə daxil olmuşdur. Sürgündən döndükdən sonra ömrünün sonuna qədər Odessada yaşamışdır. ALMASSİ GEORGİ – görkəmli macar türkoloqudur. 1867-cı ildə anadan olmuşdur. Qrats Universitetində təhsil almışdır. Orta Asiyadakı tədqiqat məqsədli ekspedisiyaları ilə şöhrət qazanmışdır. 1897-ci ildə ilk ekspedisiyası zamanı ornitoloji tədqiqatları ilə yanaşı xeyli dil faktı da toplamışdır. 1900 -cu ildə Orta Asiyada yaşayan türklər haqqında qiymətli materiallar toplamışdır Qırğızıstanın dağlarında zooloji tədqiqatlarla məşğul olarkən qazaxların və qırğızların məişəti, həyat tərzi ilə də yaxından maraqlanmışdır. “Vandorutam Azsiaszıvebe” adlı əsərində Qırğızıstanda yurtalarda yaşayan köçəri insanların həyat tərzi təsvir olunmuşdur. Əsər etnoqrafik materiallarla zəngindir. Almassinin qırğız dialektləri ilə bağlı əsərləri də vardır. Qırğız dilindən topladığı nyelveszeti jegyzetek» başlıqlı yazısında öz əksini tapır. "Ce math der Türkvölker” adlı məqaləsində isə türklərin ana yurdu məsələsindən bəhs olunur. POPPE NİKOLAY – Altay dilləri üzrə mütəxəssis, monqolşünas və türkoloq olmuşdur. 1897-cı ildə anadan olmuşdur. Peterburq Universitetini bitirmişdir. A. Rudnev, V. Kotviç, V. Vladimirtsov kimi məşhur monqolşünaslar və A. Samoyloviç, S. Malov kimi türkoloqlarla birlikdə çalışmışdır. İnstitutu bitirdikdən sonra elmi işlə məşğul olmuş və qiymətli əsərlər yazmışdır. Həmin əsərlərinə görə 1925-ci ildə Leninqrad Universitetində ona professor adı verilmişdir. Görkəmli rus monqolşünası V. Vladimirtsovun ölümündən sonra Rusiya EA-nın Şərq Tədqiqatları İnstitutunun monqolşünaslıq şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. 1926-1940-ci illər arasında Monqolustan, Şərqi Sibir, Özbəkistan, Azərbaycan və Şimali Qafqazda elmi ekspedisiyalarda olmuşdur. 1943-cü ildə Berlinə qaçan Poppe1945-ci ilə kimi Berlin Universitetində dərs demişdir. Sonra Amerikaya köçmüş və orada Sieytl Universitetində çalışmışdır. O, tədqiqatlarının çoxunda monqolşünaslıqla bağlı problemlərə toxunmuşdur. Topladığı materiallar əsasında “Agın
buryatlarının şivəsi haqqında qeydlər” “Xalxa-monqolların xalq ədəbiyyatı nümunələri “Zumkhalkha-mongolischen Heldenepos”, “Skizze der Phonetik des Bargu-Burjatischen” adlı əsərlərini yazmışdır. “Tunqus dilinin tədqiqi üçün materiallar, barquzin tunquslarının dili” adlı məqaləsində yurak samoyedləri ilə tunquslar arasındakı dil əlaqələri problemi araşdırılmışdır. Bundan başqa onun “Monqol dilində oda sitayişin qalıqları”, “Stand und Aufgaben der Mongolistik”, “The Primary Long Vowels in Mongolian” adlı əsərləri də vardır. Poppe monqol dilinin öyrənilməsini asanlaşdırmaq məqsədi ilə rus, alman və ingilis dillərində bir sıra qrammatika kitabları yazmışdır. Bunlar “Monqol danışıq dilinin praktik dərsliyi” (1931), “Monqol dili” kitabı (1932), “Khalkha- mongolische Qrammatik”, “Buriat Grammar”, “Grammar of Written Mongolian” adlı kitablardır. Onun türkologiyanın inkişafındakı rolu heç nə ilə ölçülə bilməz. O, “Həmdullah Qəzvininin əsərlərində monqol heyvan adları”, monqol dilinin qədim abidə və mənbələri ilə bağlı "Gəzər xan" dastanının bir neçə boyu haqqında” adlı məqalələrin müəllifidir. Poppe Zəməxşərinin «Müqəddimətü-l -ədəb” adlı lüğətini də çap etdirmişdir. O, “Altay dillərinin müqayisəli qrammatikasını işləmiş, türk-monqol dil əlaqələrinə xüsusi maraq göstərmiş və bu sahədə “Qədim monqol-türk dillərində saitlər sistemi haqqında” (V. Vladimirtsovla birlikdə), “Altay dillərində samitlər haqqında”, “Sur un phoneme turco-mongol” adlı kitabları çap olunmuşdur. Poppe türkologiyada çuvaş dilinə xüsusi yer vermiş və “Türkisch-tschuWassische vergleichende Studien”, “Die türkischen Lehnwörter im Tschuwassischen” və s. əsərlərini çuvaş dilinin öyrənilməsinə həsr etmişdir.
Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|