Xələfli A. A



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/100
tarix06.02.2018
ölçüsü2,8 Kb.
#26718
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   100

 
16 
duzlarla  zənginləşmiş  binar  elektrolitlərdə  dielektrik  nüfuzluğu 
məlum Falkenqaqen düsturu ilə hesablanır: 

0
+3.79
c

-məhlulun 
dielektrik nüfuzluğu; 

0
-təmiz suyun dielektrik nüfuzluğudur; c-1 litr 
məhlulun mollarla zənginliyidir. 
Eksperiment yolu ilə göstərilmişdir ki, qumun dielektrik nüfuz-
luğu,  doyuran  məhlulun  zənginliyinin  dəyişməsinin  0-dan  2q/l 
qiymətində sabit qalır və 

f(

) asılılığının qum üçün eyni xarakterə 
malik  olduğu  müşahidə  olunur.  Nəmliyin  cüzi  qiymətlərində 
dielektrik  nüfuzluğunun  nəmlikdən  asılı  olaraq  dəyişməsi    xətti 
xarakter daşıyır. 
Təcrübi  olaraq  müəyyən  olunub  ki,  məsaməliliyi  5-15% 
hüdudunda  dəyişən  və  nəmliyi  1%-dən  çox  olmayan  süxurlarda 
dielektrik nüfuzluğu aşağıdakı düsturla təyin edilir: 

0

n
 

-nəmlik; 

0
-quru  süxurun  dielektrik  nüfuzluğudur;  n-emprik 
sabitdir, bu süxurun tipindən asılıdır və 0,3-0,33 hüdudunda dəyişir. 
Təcrübi olaraq müəyyən olunub ki, eyni məsaməliliyə və 1-2% 
nəmliyə malik olan süxurlarda dielektrik nüfuzluğunun qeyri-bərabər 
dəyişməsi güman olunur ki, bu bir halda sərbəst su ilə,  digər halda 
isə  bağlı  su  ilə  əlaqədardır.  Əsas  var  ki,  bu  prosesdə  bərk  və  maye 
faza sərhədində iki  qat elektrik təbəqələşməsinin rolu çox böyükdür. 
Tədqiqatlardan  alınan  nəticələr  göstərir  ki,  nəmliyin  cüzi  miqdarda 
dəyişməsi dielektrik nüfuzluğunun dəyişməsinə əhəmiyyətli dərəcədə 
təsir edir. 
 Anizatrop  süxurların  dielektrik  nüfuzluğu.  Süxurun 
tərkibində mineral dənələrin formalarına və kristalloqraf oxa nisbətən 
müəyyən  istiqamətdə  qanunauyğun  yerləşməsi,  həmçinin  müxtəlif 
mineral  tərkibə  malik  olan  layların  növbələşməsi  qeyri-bircinslilik 
yaradır.  Süxurların  fiziki  xassələrini  öyrəndikdə  iki  cür 
anizatropiyanın  olduğunu  müşahidə  edirik:  mikro  və  makroaniza-
tropiya.  Mikroanizotropiya  maqmatik,  metamorfik  və  çökmə  süxur-
larda mineralların dənələrinin forması ilə əmələ gələ bilir. 
Müxtəlif  tərkibli  təbəqələşən  layların  və  müəyyən  istiqamətdə 
əmələ  gələn  çatlar  süxurlarda  makroanizatropiya  yaradır.  Təbəqəli 


 
17 
süxurlarda  təyin  olunan  dielektrik  nüfuzluğu  təbəqələşmə 
istiqamətindən asılıdır. Bu halda dielektrik nüfuzluğu 
                                

=

A

A

B

B       
dir 
İkinci halda 

=
B
B
A
A
B
A
ε
θ
ε
θ
ε
ε


   olur 
Bütün  anizatrop  süxurlarda  dielektrik  nüfuzluğu  eklogitlərdən 
başqa, ən böyük qiymətə təbəqələşmə boyu (lay boyu) malik olur. 
 Süxurların dielektrik nüfuzluğuna  təzyiqin təsiri. Təzyiqin 
süxurların dielektrik nüfuzluğuna təsiri çox az öyrənilmişdir. Dielek-
triklərdə təzyiqin dielektrik nüfuzluğuna təsiri nəticəsində dəyişməsi 
nəzəri  olaraq  elektron  yaxud  ion  yerdəyişməsi  nəticəsində 
polyarizasiya  olunması  xarakteri  daşıyır  və  Klauzius  Mosotti 
tənliyini diferensiallamaq yolu ilə hesablanılır. 
Klauzius  Mosotti  tənliyini  sabit  temperaturda  təzyiqə  görə 
diferensiallasaq aşağıdakı şəkildə olacaqdır: 
 
dp
dn
1
πnα
3
1
2
ε
1
-
ε
dp
d
е
n








 
 
dp
dn
n
1

2)
1)(ε
-
ε
(
dp

ε
1


 
  
 
burada 
n
β
dp
dn
n
1

 həcmi sıxılma sabitidir. 
                      Onda     
β

2)
1)(ε

dp

ε
1




Dielektriklərdə  elektron  polyarizasiyası  ilə  yanaşı  ion 
polyrizasiyası  da  mövcuddur.  Onda  Klauzius  Mosotti  tənliyi 
aşağıdakı kimi olur: 


 
18 
)
α
α
πn(α
3
4
2
ε
1
ε
i
2
1





 
burada 

1
,

2
  ionun  elektron  polyarizasiyasıdır. 

i
  ion 
yerdəyişmə polyarizasiyasıdır. n-1 m
3
 həcmdə ionların sayıdır. 
Bu tənliyi təzyiqə görə diferensialladıqda 
dp
d
πn
3
4
dp
dn
)
α
α

π
3
4
2
ε
1
ε
dp
d
i
i
2
1













 
burada 
dp
dn
n
1
 həcmi sıxılma sabitidir. 

i
 ilə işarə edək. 
dp

πn
3
4
)3β
α
α
π(α
3
4
dp

2)

3
i
i
i
2
1
2





 
burada
2
ε
1
-
ε
)
α
α
π(α
3
4
i
2
1




 

2)

dp

πn
3
4

2
ε
1
-
ε
dp

ε
1
2
i
i










 
 
Materiallardan  fərqli  olaraq  süxurların  dielektrik  nüfuzluğu 
təzyiq  artdıqca  artır.  Bir  tərəfli  sıxılmada  dielektrik  nüfuzluğunun 
dəyişməsi 0-600 kq/sm
2
 hüdudunda baş  verir. 600 kq/sm
2
  təzyiqdən 
yuxarı  qiymətlərdə  dielektrik  nüfuzluğunun  dəyişməsi  azalır  və 
müəyyən qiymətdən sonra dəyişmir. 
Dielektrik  nüfuzluğunun  təzyiqdən  asılı  olaraq  dəyişməsinin 
böyük  əhəmiyyət  kəsb  etməsi,  elektrik  kəşfiyyatı  üsullarının  Yerini 
dərin  qatlarını  öyrənməkdə  geniş  istifadə  olunması,  eyni  zamanda 
süxurların elektrik üsulu ilə dağıdılması ilə əlaqədardır. 
 
 
 
 
 


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə