Xii XV əsrləRDƏ azərbaycanin məNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİ
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (tarixi etnoqrafik araşdırma)
- BAKI - 2012 2
- İSBN 978-9952-453-29-4 655(07)-2012
| 1 ƏSGƏR ƏHMƏD XII - XV ƏSRLƏRDƏ AZƏRBAYCANIN MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİ (tarixi etnoqrafik araşdırma) Monoqrafiya Bakı Slavyan Universiteti Elmi Şurasının (29 iyun 2012-ci il 30 saylı protokol) qərarı ilə çapa tövsiyə olunur. “Elm” nəşriyyatı BAKI - 2012 2 Elmi redaktorlar: fil.e.n., dos. Rüstəm Rəsulov t.e.d., dos. Şirin Bünyadova Rəyçilər: f.e.d., prof. Niyazi Mehdi t.e.n., dos. Sevdagül Əliyeva h.e.n., dos. Sadir Məmmədov Əsgər Əhməd. “ XII-XV əsrlərdə Аzərbaycanın mənəvi mədəniyyəti”. Bakı-2012, “Elm” nəşriyyatı, 372 səh. Əsərdə zəngin tarixi, ədəbi, dini-fəlsəfi qaynaqlar əsa- sında XII-XV əsrlərdəki Azərbaycanın mənəvi mədəniyyəti haqqında geniş təsəvvür yaradılır. Monoqrafiya orta əsr- lər dini-fəlsəfi, elmi-pedaqoji, musiqi, oyun-əyləncə düşün- cəsinin öyrənilməsi baxımından əhəmiyyət kəsb edir. Kitab tarixçilər, etnoqraflar, dinşünaslar, tələbələr və öz milli mənəviyyat tarixini tanımaq istəyən geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulur. İSBN 978-9952-453-29-4 655(07)-2012 © “Elm” nəşriyyatı © Əsgər Əhməd 3 ÖN SÖZ Hər bir xalqın mədəniyyəti onun tarixinin aynası olub, keç- diyi tarixi inkişaf yolunun müəyyənləşdirilməsində əhəmiyyətli rola malikdir. Xalqların mədəniyyətinin müxtəlif aspektlərdən araşdırılması müasir humanitar elmlərin, o cümlədən də etnoqra- fiya elminin qarşısında duran vacib məsələlərdəndir. Belə ki, bu cür araşdırmalar xalqların tarixinin qaranlıq səhifələrinə aydınlıq gətirilməsinə yardım edir və onlar haqqında tarixi yaddaşın bər- pasını təmin edir. Məşhur etnoqraf R.F.İts haqlı olaraq qeyd edir- di ki, xalqın tarixi təkcə yazılı mənbələrdə deyil, həmçinin onun adət-ənənələrində, bizi əhatə edən aləm haqqındakı düşüncə və təsəvvürlərində, əmək alətlərində, geyim və yeməklərində, yaşa- yış evlərində, qədim yaşayış məskənlərində, qədim qəbir abidələ- rində, əfsanə və dastanlarında, etnos tərəfindən yaranıb onu baş- qalarından fərqləndirən mədəniyyətin bütün sahələrində qorunur (1, 11). Etnoqrafiyanın tədqiqat obyekti kimi, mədəniyyət mahiyyət etibarilə tarixi xarakterə malik olub, köhnə nailiyyətlərin ötürü- cüsü və eyni zamanda yeninin köhnə ilə üzvi əlaqəsində özünü göstərir. Mədəniyyət - insanlar tərəfindən uzun əsrlər boyu yaradılmış və toplanılmış maddi və mənəvi dəyərlər sistemidir. O, özündə nailiyyətləri əks etdirərək, təkcə yaradıcılıq, istehsal, bilik mənbə- yi olmayıb, həmçinin insanların müxtəlif yönlü tələbatlarının (əməli və intellektual) ödənilməsini təmin edən bir vasitədir. Mə- dəniyyət, eyni zamanda cəmiyyətin ictimai, siyasi, iqtisadi, mə- nəvi ehtiyacları əsasında formalaşır. O, sivilizasiyaların və etnos- ların ayrılmaz cəhəti olmaqla bərabər, həm də xalqların tarixi yaddaşıdır. Məlumdur ki, mədəniyyət maddi və mənəvi olmaqla bir-biri ilə sıx bağlı olan iki hissəyə ayrılır. Y.V.Bromley qeyd edirdi ki, maddi və mənəvi mədəniyyətin bölünməsi hər halda şərtidir, belə ki, insan əməyinin çox məhsulları eyni zamanda həm zehni, həm də fiziki əməyin nəticəsidir. İstənilən maddi əşya yaranmamışdan 4 qabaq təsəvvürdə formalaşmalı, insan beyninin ideyası olmalıdır. Hər hansı ideya da başa düşülən olması üçün obyektivləşərək öz maddi ifadəsini (yazılı formada, təsviri şəkildə, memarlıq və s.) tapmalıdır (2, 50-51). Dünya mədəniyyətinin zənginləşməsində əhəmiyyətli rol oy- nayan Azərbaycan mədəniyyəti böyük inkişaf yolu keçərək özü- nəməxsus milli-mədəni dəyərlər sistemi kimi formalaşmışdır. Bu baxımdan, xalqımızın mədəniyyətinin, o cümlədən mənəvi mədə- niyyət məsələlərinin araşdırılması Azərbaycan etnoqrafiya elmi- nin qarşısında duran çox mühüm və aktual problemlərdəndir. Araşdırma obyekti kimi götürülmüş XII-XV əsrlərdə mənəvi mə- dəniyyətin tarixi-etnoqrafik baxımdan tədqiq edilməsi orta əsr Azərbaycan insanının düşüncə tərzini, mənəvi tələbatlarını, adət- ənənələrini və bütövlükdə, mənəvi dəyərlər kontekstində mənzə- rəni bərpa etməyə kömək edir. Orta əsrlərdə islam dini dünyagörüşünün Azərbaycanda ha- kim mövqe tutması və həyatın bütün sahələrinə nüfuz etməsi, is- tər-istəməz, Azərbaycan mədəniyyətinə bu və ya digər formada təsir göstərmişdir. Eyni zamanda, çoxlu sayda Azərbaycan intel- lektualı bəşər mədəniyyəti tarixində klassik ərəb-müsəlman mə- dəniyyəti kimi tanınan mədəniyyətin yaranmasında və inkişafında iştirak etmişdir. Əslində İslam dininin yayıldığı arealda bu dini dünyagörüşü əsasında ortaq bir mədəniyyətin – müsəlman mədə- niyyətinin yaranması İslam dinini qəbul etmiş müxtəlif xalqların, o cümlədən də Azərbaycan xalqının iştirakı və birgə səyi ilə yaradılmış bir mədəniyyət idi. Bu mədəniyyətin Azərbaycan mədəniyyətinə müsbət təsiri də sözsüzdür. Ancaq həmin təsirlərə baxmayaraq, Azərbaycan mədəniyyəti özünəməxsusluğunu da qoruyub saxlaya bilmişdir. Məlumdur ki, hər bir mədəniyyət kon- kret coğrafi məkanda, orada əsrlər boyu yaşamış xalq tərəfindən yaradılır və inkişaf edərək həmin xalqın adı ilə bağlı olur. Həmin xalqın özünəməxsus dili, adət və ənənələri olduğu üçün burada yaranan mənəvi mədəniyyət də bu amillərdən asılı vəziyyətdə inkişaf edir. Bir sözlə, azərbaycanlılar İslamı mənimsəsələr də, özlərinin milli özəlliyini, qədim adət-ənənələrini, əfsanələrini, Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|